Alergiczny nieżyt nosa - jak go leczyć?

Leczeniem chorób ucha, nosa, krtani, gardła, narządów głowy i szyi.
Asystentka

Alergiczny nieżyt nosa - jak go leczyć?

Post autor: Asystentka »

Co to jest alergiczny nieżyt nosa i jakie są jego przyczyny?

Alergiczny nieżyt nosa to stan zapalny śluzówek nosa i zatok wywołany alergenami wziewnymi (zobacz tabelę poniżej).

W wyniku kontaktu z tymi alergenami komórki zapalne organizmu chorego wytwarzają skierowane przeciwko nim swoiste IgE (zobacz: Co to jest alergia?).
Katar sienny

Alergiczny nieżyt nosa spowodowany przez pyłki roślin jest inaczej nazywany katarem siennym lub pyłkowicą.

W Polsce chorych uczulają najczęściej pyłki traw (np. wiechlina łąkowa, kupkówka pospolita, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa i żyto), chwastów (np. bylica pospolita, babka lancetowata) oraz drzew (np. brzoza, leszczyna, jesion, wierzba, dąb).

Ten typ alergicznego nieżytu nosa określa się też jako sezonowy – ponieważ powtarza się zazwyczaj co roku w określonym miesiącach odpowiadających sezonowi kwitnienia rośliny, na którą chory jest uczulony. Powodować go mogą także zarodniki pleśni, głównie Cladosporium (objawy nasilają się zwykle w czasie koszenia traw) i Alternarii (największe ich stężenie stwierdza się w sezonie koszenia zbóż).
Całoroczny alergiczny nieżyt nosa

Roztocza kurzu domowego powodują natomiast całoroczny alergiczny nieżyt nosa – chory styka się z nimi stale.
Podział alergicznego nieżytu nosa ze względu na czas trwania objawów

okresowy – trwający <4 dni w tygodniu lub <4 tygodnie
przewlekły – trwający >4 dni w tygodniu i >4 tygodnie.

Podział alergicznego nieżytu nosa ze względu na nasilenie objawów

łagodny – nie jest spełnione żadne z poniższych kryteriów
umiarkowany lub ciężki – spełnione ≥1 z poniższych kryteriów:
a) zaburzenia snu
b) utrudnienie wykonywania czynności codziennych, rekreacyjnych lub uprawiania sportu
c) trudności w pracy lub nauce
d) uciążliwe objawy.

Jak często występuje alergiczny nieżyt nosa?

Alergiczny nieżyt nosa jest chorobą dzieci i osób młodych, zwykle poniżej 20. roku życia, choć zapadają na niego także osoby starsze. Ocenia się, że choruje na niego około 10—25% osób na świecie. Alergiczny nieżyt nosa wiąże się z 2—3-krotnie zwiększonym ryzykiem rozwoju astmy.
Alergeny będące przyczyną alergicznego nieżytu nosa
alergeny pyłków roślin • drzew
• traw
• chwastów
alergeny roztoczy • kurzu domowego lub tzw. roztoczy spichrzowych, występujących w mące
alergeny zwierząt (sierść, naskórek i wydzieliny – ślina, mocz) • kota
• psa
• gryzoni (np. królika, świnki morskiej, chomika, szczura, myszy)
• konia
• bydła
alergeny grzybów • pleśniowych – Alternaria, Cladosporium
• drożdżopodobnych – Candida albicans
inne alergeny • karaluchów
• figowca beniamina (Ficus benjamina)
• enzymów bakteryjnych stosowanych przy wyrobie mydeł i innych detergentów
• lateks
• formaldehyd
• inne
Jak się objawia alergiczny nieżyt nosa?

Typowymi objawami pyłkowicy są:

wodnisty wyciek z nosa
kichanie (zwłaszcza seryjne)
świąd oraz zaczerwienienie nosa
rzadziej - zatkanie nosa.
Charakterystyczne są objawy ze strony oczu – łzawienie, zaczerwienienie, świąd, obrzęk powiek. Może im towarzyszyć świąd uszu i gardła. Objawy te pojawiają się pod wpływem kontaktu z pyłkami roślin, np. podczas spaceru po kwitnącym sadzie lub łące. Niektórzy chorzy uczuleni na alergeny pyłków mogą reagować na alergeny pokarmowe przypominające je budową (reakcje krzyżowe).

Objawy alergicznego nieżytu nosa wywołane roztoczami są mniej gwałtowne. Chorzy skarżą się raczej na stałe zatkanie nosa, odchrząkiwanie spływającej po tylnej ścianie gardła wydzieliny, osłabienie węchu.

Wyciek i kichanie w razie kontaktu na przykład z psem, kotem czy gryzoniami wskazuje na to, że to ich alergeny są odpowiedzialne za objawy alergicznego nieżytu nosa.

Niekiedy objawy alergicznego nieżytu nosa są mniej oczywiste – chorzy skarżą się na zaburzenia koncentracji utrudniające pracę czy naukę, zmęczenie, suchość w ustach, chrapanie, a nawet zgłaszają podwyższoną temperaturę ciała.

Alergiczny nieżyt nosa uważa się ciężki, jeśli chory skarży się na kłopoty ze snem, utrudnienia w wykonywaniu codziennych czynności, uprawianiu sportu, trudności w pracy czy też nauce albo gdy ocenia swoje objawy jako uciążliwe. Jeśli objawy ze strony nosa występują tylko po jednej stronie, chory odczuwa tylko silne zatkanie nosa bez innych objawów, występuje ropny katar, ból twarzy, nawracające krwawienia z nosa i brak węchu, to rozpoznanie alergicznego nieżytu nosa jest mało prawdopodobne – należy skonsultować się z laryngologiem.
Co robić w razie wystąpienia objawów?

W przypadku nagłego pojawienia się objawów alergicznego nieżytu nosa najważniejsze jest przerwanie narażenia na uczulający alergen. Doraźnie można zastosować donosowy lek obkurczający naczynia nosa (zmniejsza zatkanie nosa) lub lek przeciwhistaminowy (nie przerywa już obecnych objawów, ale zapobiega ich narastaniu – zwłaszcza kichania, świądu nosa czy wycieku z nosa).
zatoki_przynosowe.jpg
zatoki_przynosowe.jpg (9.88 KiB) Przejrzano 892 razy
Zatoki przynosowe u człowieka
W przypadku występowania objawów nasuwających podejrzenie alergii, zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu, który skieruje Cię do specjalisty – alergologa.
Jak lekarz ustala diagnozę?

Na rozpoznanie alergicznego nieżytu nosa wskazuje pojawianie się podanych powyżej jego objawów pod wpływem kontaktu z określonymi alergenami. W pyłkowicy charakterystyczny jest nawrót dolegliwości w tych samych miesiącach roku i objawy ze strony oczu. Wyciek z nosa, jego zatkanie czy kichanie są objawami występującymi w wielu typach kataru. Najwięcej trudności sprawia odróżnienie pyłkowicy od przeziębienia czy bakteryjnego zapalenia zatok, dlatego chorzy często są niepotrzebnie leczeni antybiotykami. Poza tym istnieją katary nosa wywołane lekami (np. kwasem acetylosalicylowym [aspiryną] czy lekami przeciwnadciśnieniowymi), czynnikami drażniącymi (np. ostrymi przyprawami – tzw. zespół chińskiej kuchni, suchym i zimnym powietrzem – tzw. nos narciarza) lub hormonami (zatkanie nosa może występować w ciąży lub u osób z chorobami tarczycy).

Niekiedy lekarz podczas badania organizmu może wykryć zmiany mogące być wynikiem alergicznego nieżytu nosa. Podejrzenie tej choroby potwierdzają dodatnie wyniki wykonanych przez alergologa testów skórnych z alergenami wziewnymi lub, rzadziej, oznaczenie miana swoistych IgE.

W przypadku wątpliwości, czy określony alergen odpowiada za objawy alergicznego nieżytu nosa, w wyspecjalizowanych ośrodkach wykonuje się niekiedy donosowe testy prowokacyjne. Podaje się donosowo śladową ilość alergenu i ocenia, czy pojawia się wyciek z nosa, kichanie, zatkanie nosa i inne objawy.

Jeśli alergicznemu nieżytowi nosa towarzyszy duszność i suchy, męczący kaszel (zwłaszcza pojawiające się napadowo w godzinach nocnych, porannych lub po wysiłku), należy wykonać badania w kierunku astmy oskrzelowej – choroby, w której stan zapalny dotyczy nie nosa, ale płuc (zobacz serwis: Astma). Takie objawy powinny skłonić lekarza do wykonania badania spirometrycznego, oceniającego ewentualne zwężenie oskrzeli w wyniku stanu zapalnego wywołanego astmą (zobacz: Spirometria).
Jakie są sposoby leczenia?

Jak w każdej chorobie alergicznej konieczne jest unikanie przez chorego alergenów. Ulgę może przynieść także regularne płukanie nosa i przemywanie oczu (np. solą fizjologiczną czy specjalnymi preparatami dostępnymi bez recepty).

Okres leczenia zależy od tego, czy nieżyt nosa ma charakter okresowy – wtedy zaleca się leczenie w trakcie trwania objawów, natomiast w razie uczulenia na alergeny całoroczne chory zazwyczaj musi zażywać leki stale. Nieleczony alergiczny nieżyt nosa może sprzyjać nawracającym zapaleniom zatok i uszu oraz rozwojowi astmy oskrzelowej.
Najskuteczniejszymi lekami zwalczającymi objawy alergicznego nieżytu nosa są glikokortykosteroidy donosowe. Szczyt działania leki te osiągają po około 7—10 dniach. Należy je stosować regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza. Nie należy się obawiać nawet długotrwałego leczenia – nowoczesne preparaty działają w miejscu podania i wchłaniają się w znikomym stopniu do krwi, dzięki czemu nie wywołują objawów ogólnych (np. otyłości, nadciśnienia czy cukrzycy, czego często obawiają się chorzy). Do głównych objawów ubocznych należy niewielkie krwawienie z nosa – należy wtedy przerwać leczenie na kilka dni.

Do leków zmniejszających kichanie, łzawienie i świąd nosa i oczu, należą leki przeciwhistaminowe. Można je stosować w postaci tabletek lub kropli do nosa lub oczu. Tabletki mogą powodować senność lub zaburzenia koncentracji. Obecnie eksperci zalecają stosowanie w alergicznym nieżycie nosa wyłącznie leków przeciwhistaminowych II generacji.

Lek przeciwleukotrienowy, montelukast, jednocześnie leczy towarzyszącą pyłkowicy astmę.

Kromony stosowane do oczu i nosa są lekami niezbyt silnymi, ale bardzo dobrze tolerowanymi przez chorych (można je też podawać kobietom w ciąży i małym dzieciom).

Donosowe leki obkurczające naczynia nosa, często dostępne bez recepty, należy stosować tylko 3—5 dni – ich nadużywanie może prowadzić do nasilenia zatkania nosa.

Zobacz: Leki stosowane w chorobach alergicznych

Jeśli udowodni się związek określonego alergenu pyłku z objawami pyłkowicy, można zastosować immunoterapię – metodę polegającą na podawaniu (zwykle pod postacią wstrzyknięć podskórnych, a obecnie także podjęzykowo) małych, stopniowo zwiększanych dawek tego alergenu przez 3—5 lat (zobacz: Immunoterapia alergenowa). Wykazano korzyści kliniczne z odczulania m.in. na pyłki traw, drzew i chwastów, zarodniki grzybów pleśniowych z rodzin Alternaria i Cladosporium oraz roztocze kurzu domowego. U większości chorych immunoterapia zmniejsza objawy pyłkowicy oraz zapotrzebowanie na leki i może zapobiec rozwojowi astmy oskrzelowej.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

U części chorych po wielu latach trwania alergicznego nieżytu nosa (częściej dotyczy to pyłkowicy) objawy zmniejszają się lub przemijają. Prawidłowe leczenie umożliwia normalne życie. Korzyści z leczenia są wymierne także w aspekcie finansowym – chory z leczoną alergią może bardziej wydajnie pracować i nie opuszcza na przykład zajęć szkolnych.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Kontrola lekarska u chorego na alergiczny nieżyt nosa (zwłaszcza poddawanego immunoterapii) polega na ocenie, czy nadal występują u niego objawy tej choroby. Powtarzanie testów skórnych czy oznaczeń miana IgE swoistych ma małe znaczenie. Pacjent powinien nadal unikać narażenia na alergeny.
Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Alergiczny nieżyt nosa jest chorobą o podłożu dziedzicznym. Pewne znaczenie ochronne ma karmienie piersią co najmniej 4—6 miesięcy. Ciężarna powinna unikać narażenia na dym papierosowy. Również dzieci należy chronić przed dymem papierosowym.
dr med. Monika Świerczyńska-Krępa
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post