Badanie elektrokardiograficzne (EKG)

Schorzenia i wady układ krążenia, układu sercowo-naczyniowego, nadciśnienie tętnicze, choroby tętnic i żył
admin. med.

Badanie elektrokardiograficzne (EKG)

Post autor: admin. med. »

WERYFIKACJA MERYTORYCZNA lek. Joanna Gładczak Lekarz specjalista chorób wewnętrznych. Autorka wielu profesjonalnych publikacji medycznych.

Skrót EKG oznacza elektrokardiogram lub elektrokardiograf. EKG jest procedurą diagnostyczną służącą do rozpoznawania chorób mięśnia sercowego. Jest jednym z pierwszych badań, jakie zleca lekarz, podejrzewając schorzenie kardiologiczne. Badanie jest nieinwazyjne, niebolesne, wyniki dostępne są od razu po wykonaniu badania, może być także bezpiecznie wielokrotnie powtarzane. Jest również niedrogie, a powszechność aparatów do pomiaru ułatwia dostęp do badania.
Badanie to służy do zapisu zmian napięć elektrycznych, które powstają w mięśniu sercowym. Badanie wykonuje się w celu rejestracji rytmu i przewodnictwa. EKG ma podstawowe znaczenie w rozpoznawaniu niektórych schorzeń kardiologicznych. Często wynik decyduje również o stosowanym leczeniu. Natomiast należy pamiętać, że rozpoznanie choroby jest stawiane w oparciu o wywiad, przeprowadzone badanie fizykalne oraz wyniki badań dodatkowych. EKG stanowi więc element diagnostyki, jednak nie może zastąpić badania lekarskiego, a jedynie je wspomóc. Powinno stanowić element uzupełniający. Badanie wykonywane jest na zlecenie lekarza. Nie musi być poprzedzane wcześniejszymi badaniami diagnostycznymi.

Historia EKG jest związana z rozwojem fizyki, a pierwsze zapisy elektrokardiogramu pojawiły się już z końcem dziewiętnastego wieku. Zapis elektrokardiograficzny może być wykonywany w spoczynku oraz podczas wysiłku (tak zwana próba wysiłkowa) w teście tym ocenia się zmianę zapisu EKG w trakcie wysiłku fizycznego.

Wskazania do wykonania badania elektrokardiograficznego w spoczynku:

Zaburzenia rytmu serca;
Ból w klatce piersiowej;
Duszność;
Omdlenia.

W niektórych przypadkach badanie wykonywane jest u ludzi zdrowych, którzy nie zgłaszają żadnych dolegliwości – na przykład u pracowników niektórych zawodów (kierowca, pilot). Badanie takie jest zlecane w celu wykrycia ewentualnych chorób, które mogą być przyczyną nagłych zgonów.

Najczęstszym jednak wskazaniem do wykonania badania są dolegliwości bólowe w klatce piersiowej, które nie zawsze mogą świadczyć o chorobach serca (dolegliwości mogą pojawiać się między innymi w przebiegu chorób układu kostno-stawowego czy mięśniowego, w chorobach układu oddechowego czy w schorzeniach przewodu pokarmowego). Jednak jednym z elementów różnicujących jest wykonanie EKG jeżeli badanie wykonywane jest podczas bólu, jego wartość diagnostyczna jest większa. W niektórych chorobach serca, mimo obecnej patologii w trakcie wykonywania EKG bez obecności bólów zamostkowych, zarejestrowany obraz może być prawidłowy.

Innym powodem zlecania badania jest uczucie kołatania serca (czyli wrażenia, że nierówno bije), zgłaszane przez pacjenta. Czasami objaw ten może wskazywać na zaburzenia rytmu serca, na przykład na migotanie przedsionków. Również tutaj obecność objawów w trakcie badania jest istotna. Objawy takie są również wskazaniem do całodobowego zapisu EKG.

Niektóre rodzaje nieprawidłowości są widoczne tylko w zapisie EKG. Dotyczy to zaburzeń przewodzenia impulsów elektrycznych w sercu (bloki przewodzenia) – wówczas pacjent nie zawsze odczuwa zaburzenia rejestrowane w zapisie elektrokardiograficznym, chociaż niektóre z nich mogą być groźne dla zdrowia chorego. Duszność zgłaszana przez pacjent również jest wskazaniem do wykonania zapisu EKG, objawy mogą mieć bowiem pochodzenie sercowe. Podobnie w przypadku omdleń czy utrat przytomności konieczne jest wykonanie badania elektrokardiograficznego celem wykluczenia kardiologicznego tła objawów.
1. Przebieg badania elektrokardiografii spoczynkowej

Elektrokardiografia spoczynkowa przeprowadzana jest w pozycji leżącej. Zwykle wykonywana jest w gabinecie lekarskim lub pokoju zabiegowym. Możliwe jest również wykonanie zapisu w domu chorego, jeżeli dostępny jest aparat przenośny. W pomieszczeniu powinno być cicho, podczas zapisu nie powinno się rozmawiać. Bardzo ważne jest prawidłowo technicznie wykonanie badania, gdyż umożliwia to poprawny odczyt zapisu.

Badanie trwa kilka minut (zwykle około 5-10 minut). Osoba prowadząca badanie umieszcza na kończynach dolnych i górnych oraz na klatce piersiowej badanego elektrody, które wcześniej są smarowane specjalnym żelem zmniejszającym opór elektryczny skóry i poprawiającym przewodzenie elektryczne. Elektrody umieszczane są na ciele za pomocą gumowych pasków, klamer i specjalnych przyssawek łączonych kablami z aparatem do EKG. Do badania należy zdjąć pończochy. Na kończynach dolnych elektrody zakładane są w sąsiedztwie kostek, natomiast na kończynach górnych w okolicach nadgarstków. Jeżeli na klatce piersiowej znajduje się duża ilość owłosienia, konieczne może być jego usunięcie, gdyż włosy znacznie utrudniają prawidłowe przyleganie elektrod do skóry. Najlepiej, aby wówczas włosy zostały zgolone, a następnie skóra przetarta alkoholem. Jeżeli badany nie wyraża na to zgody, konieczne jest rozsuwanie włosów na bok i jak najdokładniejsze umieszczanie elektrod.

Każda elektroda musi być umiejscowiona w odpowiednim miejscu, pomylenie i przełożenie na przykład elektrody z lewej ręki na prawą może skutkować zmianą zapisu krzywej. Podobnie elektrody zakładane na klatce piersiowej powinny być umiejscowione w określonych miejscach. Z tego powodu pielęgniarka wykonująca badanie będzie w czasie umieszczania elektrod na klatce piersiowej badała poszczególne okolice międzyżebrowe. Aby ułatwić rozpoznanie danych elektrod, są one oznaczane poszczególnymi kolorami, najczęściej na kończynę górną prawą zakładana jest elektroda w kolorze czerwonym, na kończynę górną lewą w kolorze żółtym, na dolną prawą czarna, a na lewą zielona. Również elektrody przyczepione do skóry klatki piersiowej są oznaczone kolorami (czerwona, żółta, zielona, fioletowa, czarna, brązowa). Istotne jest również prawidłowe przyleganie elektrod do skóry umożliwia to dobre przewodzenie elektryczne. Skóra musi być czysta i sucha. Nie powinna być również tłusta (jeżeli wcześniej została nawilżona kremem czy balsamem, czasami konieczne jest przetarcie skóry wacikiem nasączonym alkoholem celem odtłuszczenia powierzchni).

Najczęściej elektrody przykleja się po jednej na każdej kończynie oraz sześć na przedniej ścianie klatki piersiowej. W efekcie powstaje obraz aktywności elektrycznej serca z dwunastu pozycji (sześć odprowadzeń kończynowych i sześć przedsercowych). Poszczególne odprowadzenia obrazują poszczególne części serca: odprowadzenie I, II, VL – ścianę lewą i boczną; III i VF – ścianę dolną; VR  prawy przedsionek; V1 i V2  prawą komorę; V3-V4 – przegrodę międzykomorową i ścianę przednią lewej komory; V5-V6 – przednią i boczną ścianę lewej komory.

Najczęściej stosuje się 12 odprowadzeń:

Dwubiegunowe kończynowe (I, II, III),
Jednobiegunowe kończynowe (aVL, aVF, aVR),
Jednobiegunowe przedsercowe (V1, V2, V3, V4, V5, V6 ).

W trakcie badania pacjent musi leżeć nieruchomo. Jeśli pojawią się nagłe dolegliwości, na przykład ból w klatce piersiowej, duszność, uczucie nierównego bicia serca, należy zgłosić to lekarzowi. Obecność dolegliwości podczas badania może pomóc w diagnostyce choroby. Na przykład jeżeli u badanego występują kołatania serca, to EKG wykonywane podczas dolegliwości pomoże w określeniu przyczyny pojawiających się objawów. Badanie nie trwa długo, zazwyczaj kilka minut.
Podczas badania pacjent powinien być rozluźniony i nie powinien napinać mięśni. Skurcz mięśnia wywołuje depolaryzację, co może zostać zarejestrowane przez elektrody umieszczone na skórze badanego pacjenta, a tym samym zakłócić wynik wykonywanego badania.

Podczas badania rejestratory zapisują zmiany aktywności elektrycznej przez rysowanie wykresu na przesuwającym się papierze. Szybkość przesuwu papieru może być różna, co wpływa na interpretację wyniku badania. Interpretację badania przeprowadza lekarz. Na podstawie wykonanego badania można określić między innymi rytm serca, częstość akcji serca, oś elektryczną serca, przebieg krzywej. Także u ludzi zdrowych występuje wiele wariantów EKG, z tego powodu badania należy interpretować skrupulatnie. Nie powinno się analizować przebiegu krzywej EKG bez zbadania chorego i dokładnego zebrania wywiadu.

Prawidłowy rytm serca to tak zwany rytm zatokowy. Podczas analizy badania określana jest także częstość akcji serca. Gdy częstość ta jest zbyt mała, mówimy o bradykardii. Gdy serce bije zbyt szybko, mamy do czynienia z tachykardią.
Podczas badania ważne jest również nasze samopoczucie, niektóre stany mogą wpływać na przykład na częstość akcji serca i być przyczyną tachykardii (strach, ból, wysiłek fizyczny).

Również niektóre choroby ogólnoustrojowe mogą wpływać na obraz wykonanego zapisu, na przykład w przypadku znacznej niedoczynności tarczycy może pojawić się bradykardia, w nadczynności tego narządu mamy do czynienia z odwrotną sytuacją w zapisie może być widoczna tachykardia. Podobnie niedokrwistość może być przyczyną zwiększonej częstości rytmu serca. Podczas znacznego wychłodzenia organizmu dochodzić może do powstania bradykardii. Tak więc nie zawsze zmiany w krzywej EKG świadczą o chorobach serca, czasami przyczyna może być ogólnoustrojowa.

Nie ma specjalnych zaleceń do tego, jak pacjent powinien zachować się po badaniu. Elektrokardiografia spoczynkowa nie wywołuje żadnych powikłań. Jest badaniem, które może być powtarzane wiele razy. To badanie serca wykonuje się u wszystkich osób, niezależnie od wieku, mogą także podchodzić do niego kobiety w ciąży.
2. Elementy zapisu EKG

Zapis EKG jest związany ze zmianami elektrycznymi powstałymi z pobudzeniem w pierwszej kolejności przedsionków serca, a następnie komór. W opisie EKG zawarte są liczne składowe, między innymi załamki, odcinki, odstępy. Załamkiem nazywamy odchylenie od linii izoelektrycznej odpowiadające określonej fazie cyklu pracy serca. Ich wygląd może być różny – mogą być jednofazowe, dwufazowe, wielofazowe, dodatnie, ujemne. Linia izoelektryczna to linia łącząca jeden odcinek TP z następnym.

Odstępy to przedziały czasowe między poszczególnymi zdarzeniami w cyklu pracy serca. Załamek P jest to fragment związany z pobudzeniem przedsionków; zazwyczaj jest to pierwsze wychylenie linii izoelektrycznej. Czas trwania u osób zdrowych wynosi od 0,08 do 0,11 s. Odcinek PQ – to fragment krzywej EKG pomiędzy końcem załamka P a początkiem zespołu QRS. Zazwyczaj znajduje się on w linii izoelektrycznej. Odstęp PQ to czas od początku załamka P do początku załamka QRS. W jego skład wchodzi załamek P i odcinek PQ. Jego obraz pokazuje zjawiska elektryczne od depolaryzacji węzła zatokowego do początku depolaryzacji komór. Prawidłowo czas trwania odstępu wynosi 0,12-0,2 sekundy. Jeżeli czas ten jest krótszy, mówimy o skróceniu odcinka, a jeżeli dłuższy niż 0,2 sekundy  o wydłużeniu, które świadczy o bloku przedsionkowo-komorowym I stopnia.

Zespół QRS – jest elektrokardiograficznym obrazem depolaryzacji komór. Najczęściej składa się z dwóch lub więcej załamków – każdy o innej nazwie. Główne składowe to załamek Q, załamek R i załamek S. Załamek Q to pierwsze ujemne wychylenie po załamku P. Załamek R to pierwsze dodatnie wychylenie po załamku P. Załamek S to pierwszy ujemny załamek po załamku R. Prawidłowo zespół QRS powinien trwać 0,06-0,11 sekundy.

Odcinek ST – zaczyna się na końcu zespołu QRS. Trwa od początku załamka T. Punkt łączący zespół QRS z odcinkiem ST nazywamy punktem J. Odcinek ST odpowiada obojętnej fazie cyklu serca między depolaryzacją a repolaryzacją. Odcinek ST najczęściej znajduje się w linii izoelektrycznej, chociaż w niektórych odprowadzeniach u zdrowych osób może być on uniesiony o 1-3 milimetry. Natomiast każde uniesienie odcinka ST u pacjenta, który zgłasza objawy, może świadczyć o niedokrwieniu lub martwicy mięśnia sercowego.

Załamek T – odpowiada repolaryzacji komór. Jest to pierwszy załamek za odcinkiem ST. Wychylenie to powinno być skierowane w tym samym kierunku, co zespół QRS. Załamek ten powinien być asymetryczny, to znaczy dwa ramiona powinny nieco się od siebie różnić.

Odstęp QT – to fragment zapisu elektrokardiogramu składający się z zespołu QRS, odcinka ST i załamka T (od początku zespołu QRS do końca załamka T). Obejmuje okres depolaryzacji komór oraz ich repolaryzacji. Długość odstępu jest zależna od częstości akcji serca, wieku badanej osoby, występujących zaburzeń elektrolitowych, płci. Wydłużenie tego fragmentu zapisu może być przyczyną zaburzeń rytmu serca, które mogą mieć poważne konsekwencje zdrowotne.
Fala U – to mały, płaski załamek, który u niektórych osób jest widoczny po załamku T, a przed załamkiem P.

Przeciwwskazania do wykonania badania:

Brak zgody chorego;
Znaczne pobudzenie chorego – jeżeli pacjent jest niespokojny, pobudzony, agresywny, lepiej odstąpić od wykonania badania.

Innym rodzajem badania, podczas którego rejestrowany jest zapis EKG jest badanie całodobowego zapisu krzywej elektrokardiograficznej (tak zwane HOLTER EKG). W badaniu stosuje się niewielkie urządzenie, które przyczepia się do klatki piersiowej lub ubrania osoby badanej, tak aby nie spowodować znacznego ograniczenia ruchów chorego, co umożliwia rejestrację zapisu elektrokardiogramu podczas codziennych aktywności życiowych. Po 24 godzinach od założenia aparatu dokonuje się odczytu i analizy zebranych wyników.

Badanie jest szybkie, ogólnodostępnie, nieinwazyjne, może być również wielokrotnie powtarzane, jednak najważniejsza jest prawidłowa interpretacja wykonanego zapisu EKG. Interpretacja badania powinna być wykonywana przez lekarza. Komputerowa interpretacja wyników zapisu nie jest zalecana. Na przebieg krzywej może bowiem wpływać wiele czynników, takich jak choroby ogólnoustrojowe, płeć, wiek badanego, obecność zaburzeń elektrolitowych, stosowana farmakoterapia. Dzięki badaniu można ocenić pracę rozrusznika serca i stwierdzić nieprawidłowości w ukrwieniu mięśnia sercowego. Badanie rejestruje zmiany towarzyszące innym chorobom, nie tylko schorzeniom serca. Natomiast należy pamiętać, że prawidłowy zapis EKG nie wyklucza choroby serca, chociaż jej prawdopodobieństwo jest mniejsze. Czasami jednak konieczne jest poszerzenie diagnostyki o wykonanie innych badań (na przykład testu wysiłkowego, echokardiografii serca, badania holterowskiego). Warto również nie wyrzucać wykonanych badań elektrokardiograficznych, aby w przyszłości była możliwa ocena i porównanie wyniku. Osoby chorujące na schorzenia kardiologiczne powinny mieć ostatnie badanie w łatwo dostępnym miejscu (w kartotece lekarza rodzinnego, w domu w opisanej teczce czy nawet przy sobie), co może pozwolić prawidłowo zinterpretować badanie i czasami nawet zapobiec hospitalizacji.
źródło:portal.abczdrowie.pl
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post