Bakteria Streptococcus pyogenes - paciorkowiec ropny

Rozpoznawanie, profilaktyka i leczenie chorób wewnętrznych, choroby wieku starszego, choroby zakaźne, układu oddechowego, diabetologia, alergie.
admin. med.

Bakteria Streptococcus pyogenes - paciorkowiec ropny

Post autor: admin. med. »

Informacje ogólne, charakterystyka
Streptococcus pyogenes (S. pyogenes), paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A (GAS) to ziarniak Gram-dodatni, jednakże starsze komórki łatwo ulegają odbarwieniu, przypominając w preparacie ziarniaki Gram-ujemne.
Pojedyncze kuliste komórki bakterii wykazują tendencję do łączenia się w łańcuszki składające się z kilku-kilkudziesięciu komórek.
S. pyogenes nie posiada rzęsek oraz nie tworzy przetrwalników; część szczepów ma otoczkę.
Drobnoustrój jest zaliczany do tlenowców lub względnych beztlenowców. Ma duże wymagania odżywcze, rośnie dobrze na podłożach wzbogaconych surowicą, krwią baranią lub glukozą.
Na agarze z krwią wywołuje hemolizę typu beta, co oznacza całkowitą lizę erytrocytów. Wzrasta w zakresie temperatur 20-40°C, optimum wzrostu w 36-37°C. Najlepszy wzrost uzyskuje się przy pH około 7,5; w przypadku zakwaszenia podłoża ginie stosunkowo szybko.
Charakterystyka
• S. pyogenes to ziarniaki Gram dodatnie, ułożone w pary lub w łańcuszki
• Fakultatywne beztlenowce, rosną lepiej w atmosferze wzbogaconej CO2
• Na podłożu z krwią tworzą dość duże kolonie (wielkość >0,5 mm średnicy) ze strefą hemolizy typu beta, lepiej widoczną, gdy hodowla jest prowadzona w atmosferze wzbogaconej CO2
• Katalazo - ujemne, oksydazo - ujemne
• Brak zdolności ruchu
• Wrażliwość na bacytracynę
• Dodatni test PYR
• Brak zdolności hydrolizy kwasu hipurowego
• Grupa A wg. klasyfikacji R. C. Lancefield

Czynniki zjadliwości
1. Otoczka z kwasu hialuronowego (działanie antyfagocytarne)
2. Wielocukier grupy A (działanie antyfagocytarne)
3. Białka wiążące plazminogen (enolaza, streptokinaza)
o Streptokinaza jest wysoce specyficzna w stosunku do ludzkiego plazminogenu, połączenie 1:1
4.
a. Białko M – główna adhezyna
 Właściwości antyfagocytarne
 Stanowi podstawę serotypowania GAS
 Tradycyjna metoda przy pomocy przeciwciał opracowana przez R. C. Lancefield
 emm typing – zastosowanie metody PCR
 Znanych około 150 serotypów
 Niektóre serotypy częściej izolowane z określonych typów zakażeń:
 M1S – zapalenie gardła
 M3S – zakażenia inwazyjne
 M28S – gorączka połogowa
 M18S – gorączka reumatyczna
 M12S – zakażenia skóry
b. Inne białka np. białko T, białko R, białko wiążące fibronektynę
Hemolizyny (cytotoksyny)
o Streptolizyna O – wrażliwa na tlen
o Streptolizyna S
Enzymy: DNAzy, hialuronidaza
Toksyny:
o Paciorkowcowa egzotoksyna B – proteaza cysteinowa biorąca udział w niszczeniu tkanek w przebiegu zakażenia inwazyjnego
o Paciorkowcowa egzotoksyna A podobna to toksyny erytrogennej A i gronkowcowej toksyny wstrząsu toksycznego TSST-1
Toksyny o własności superantygenów
o Paciorkowcowe toksyny erytrogenne A, B i C
 Toksyny A i C to superantygeny odpowiedzialne za występowanie wysypki erytrogennej, złuszczania naskórka oraz objaw malinowego języka w przebiegu płonicy
 Toksyna B wydzielana w formie nieaktywnej przekształcana w proteinazę o działaniu mitogennym i kardiotoksycznym
o Czynnik mitogenny – egzotoksyna F
• Zapalenie gardła i migdałków
o Powikłanie - ropień okołomigdałkowy
• Róża
• Zapalenia skóry i tkanki podskórnej:
o Liszajec
o Cellulitis
• Martwicze zapalenie powięzi
• Inne, rzadziej występujące:
o Zapalenie ucha
o Zapalenie zatok
o Zapalenie płuc
o Paciorkowcowy zespół toksyczny
o Gorączka połogowa
o Posocznica
o Zapalenie wsierdzia
o Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Powikłania i następstwa zakażenia
• Gorączka reumatyczna
o Arthritis – zapalenie stawów
o Carditis – zapalenie mięśnia sercowego
o Chorea – zapalenie centralnego układu nerwowego
o Erythema marginatum – zapalenie skóry i tkanki podskórnej
• Zapalenie kłębuszków nerkowych
• Nawracające zapalenie stawów
W 1-3% nieleczonych infekcji S. pyogenes, jako powikłanie, pojawiają się: gorączka reumatyczna i kłębuszkowe zapalenie nerek. Schorzenia te mogą się objawić w 1-3 tygodnie po ostrej infekcji S. pyogenes. Gorączka reumatyczna jest powikłaniem tylko infekcji gardła, natomiast kłębuszkowe zapalenie nerek może być powikłaniem zarówno chorób gardła, jak i zakażeń skóry wywołanych przez S. pyogenes. Mniej niż 1% infekcji gardła spowodowanych przez S. pyogenes prowadzi do gorączki reumatycznej, jednak nawroty choroby są częste i wówczas zaleca się długotrwałe stosowanie antybiotyków.
Gorączka reumatyczna i kłębuszkowe zapalenie nerek są wynikiem reakcji autoimmunologicznych na antygeny paciorkowców grupy A. Uważa się, że w gorączce reumatycznej główną rolę odgrywa podobieństwo epitopów antygenowych białek M z antygenami w mięśniu sercowym (wsierdziu). Podobieństwo antygenowe może prowadzić do gorączki reumatycznej, czyli choroby autoimmunologicznej objawiającej się najczęściej zapaleniem stawów i/lub serca. Ostra gorączka reumatyczna może być powodem zniszczenia zastawek sercowych.
Mechanizm kłębuszkowego zapalenia nerek polega na odkładaniu się kompleksów antygenprzeciwciało- dopełniacz w błonie podstawowej kłębuszków nerkowych, co wywołuje chorobę.
Stwierdzono także związek zakażeń paciorkowcowych z:
• syndromem Touretta
• zaburzeniami ruchowymi i zaburzeniami koncentracji.

Epidemiologia
Streptococcus pyogenes jest patogenem typowo ludzkim - człowiek jest jego jedynym rezerwuarem. Szacuje się, że około 5-15% zdrowych osób jest nosicielami tej bakterii, zazwyczaj w zatokach obocznych nosa i na błonie śluzowej gardła. Jako składnik mikroflory dróg oddechowych S. pyogenes może powodować zakażenia w przypadku obniżonej odporności organizmu człowieka, jako powikłanie infekcji wirusowej lub bakteryjnej.
Zakażenia górnych dróg oddechowych występują głównie u dzieci w wieku 5-15 lat. Zachorowania są najczęstsze wczesną jesienią i na wiosnę. Zakażenie przenosi się drogą kropelkową, rzadziej przez kontakt bezpośredni; u dzieci w trakcie zachorowania stwierdzano także obecność paciorkowców w kale. W okresach epidemii kolonizacja może obejmować nawet do 50% populacji osób utrzymujących ścisły kontakt (internaty, rodziny).
Płonica jest zakażeniem podlegającym rejestracji. Liczba zarejestrowanych zachorowań w Polsce w ostatnich latach rosła i wynosiła:
• 2005 - 9892 przypadki
• 2006 -10636 przypadków
• 2007 –10740 przypadków
• 2008 – 11170 przypadków
Zakażenia skóry i tkanki podskórnej wystepują częściej w Azji. W rejonach o wysokiej zapadalności na liszajec stwierdza się kolonizację nawet do 40% całej populacji. Stwierdzano także obecność dużej ilośc paciorkowców w otoczeniu chorych z zakażeniami skórnymi (ubranie, pościel).
W ciągu ostatnich 20 lat obserwuje się na całym świecie wzrost liczby zachorowań wywołanych przez S. pyogenes, zwłaszcza zakażeń inwazyjnych.

Oporność na antybiotyki
Streptococcus pyogenes jest gatunkowo wrażliwy na penicylinę, co oznacza również wrażliwość na ampicylinę, amoksycylinę, amoksycylinę z kwasem klawulanowym, ampicylinę z sulbaktamem, cefazolinę, cefepim, cofotaksym, ceftriakson, cefuroksym, cefpodoksym, cefalotynę, ertapenem, imipenem, meropenem i doripenem.
Ważną z klinicznego punktu widzenia jest oporność na makrolidy, linkozamidy i streptograminy B. Występują następujące dwa mechanizmy oporności na tę grupę leków:
• modyfikacja miejsca docelowego działania leku
• mechanizm wypompowywania leku z komórki.
Modyfikacja miejsca docelowego działania leku warunkowana jest obecnością genów erm (głównie erm(A), erm(B)) kodujących metylazy rybosomalne i nadających oporność w mechanizmie MLSB konstytutywnym lub indukcyjnym. W przypadku stwierdzenia mechanizmu MLSB, zarówno konstytutywnego jak i indukcyjnego, w leczeniu nie powinno się stosować makrolidów, klindamycyny i streptogramin B ze względu na ryzyko niepowodzenia terapeutycznego.
Drugi mechanizm oporności związany jest z obecnością pomp błonowych aktywnie usuwających lek z komórki. U paciorkowców opisano tzw. M-fenotyp związany z obecnością pompy błonowej mef(A), warunkującej oporność na erytromycynę i pozostałe makrolidy 14 i 15-członowe.

Leczenie
Lekiem z wyboru stosowanym w terapii zakażeń wywoływanych przez S. pyogenes jest penicylina. U chorych z nadwrażliwością na beta-laktamy w leczeniu najczęściej stosowane są makrolidy (erytromycyna, klarytromycyna, azytromycyna) i klindamycyna. Należy jednak pamiętać o konieczności oznaczenia wrażliwości na te leki.

Profilaktyka
Osobom z nawrotowymi zakażeniami lub ostrą gorączką reumatyczną w ramach zapobiegania podaje się penicyliny o przedłużonym działaniu (np. 1,2 mln jednostek penicyliny G przez okres jednego miesiąca).
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post