Ból ucha

Leczeniem chorób ucha, nosa, krtani, gardła, narządów głowy i szyi.
admin. med.

Ból ucha

Post autor: admin. med. »

Wielu pacjentów w opiece podstawowej zgłasza się z bólem ucha (otalgią). Kiedy ucho jest źródłem bólu (otalgia pierwotna), wynik badania przedmiotowego jest zwykle nieprawidłowy. Kiedy ucho nie jest źródłem bólu (otalgia wtórna), wyniki badania ucha są zwykle prawidłowe. Przyczyna pierwotnej otalgii jest zwykle oczywista podczas badania; najczęstszą przyczyną jest zapalenie ucha środkowego oraz zapalenie ucha zewnętrznego. Przyczyna otalgii wtórnej jest często trudna do określenia, ponieważ unerwienie ucha jest skomplikowane i wiele jest możliwych źródeł bólu odniesionego. Najczęstsze przyczyny obejmują: zespół stawu skroniowo-żuchwowego, zapalenie gardła, choroby zębów oraz chorobę zwyrodnieniową odcinka szyjnego kręgosłupa. Jeśli rozpoznanie nie jest jasne na podstawie danych z wywiadu i badania fizykalnego, można zastosować próbne leczenie objawowe bez ustalenia konkretnego rozpoznania, badania obrazowe oraz konsultację u otolaryngologa. Pacjenci, którzy palą, piją alkohol i osoby powyżej 50. rż. lub z cukrzycą znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka przyczyny bólu ucha, która wymaga dalszego badania. W przypadku pacjentów, u których na podstawie danych z wywiadu lub badania fizykalnego zwiększa się podejrzenie poważnej ukrytej przyczyny bólu ucha lub u których objawy utrzymują się po leczeniu objawowym, należy rozważyć dalszą ocenę z zastosowaniem takich metod jak obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego, badanie fiberoskopowe nosa, gardła i krtani lub badanie OB.

Ból ucha (otalgia) jest częstym objawem w opiece podstawowej, a jego przyczyn może być wiele. Kiedy przyczyna ma źródło w uchu (otalgia pierwotna), wynik badania przedmiotowego ucha jest zwykle nieprawidłowy, a rozpoznanie jest zazwyczaj oczywiste. We wtórnym lub odniesionym bólu ucha wyniki badania ucha są zwykle prawidłowe, a ból może być odniesiony z wielu okolic.

Ucho otrzymuje włókna czuciowe z nerwów czaszkowych: V (trójdzielnego), VII (twarzowego), IX (językowo-gardłowego) i X (błędnego) oraz szyjnych nerwów rdzeniowych C2 i C3. Nerwy te są długie w obrębie głowy, szyi oraz klatki piersiowej, dlatego tak wiele chorób może być przyczyną bólu ucha. Struktury ucha wewnętrznego (tj. ślimak i kanały półkoliste) są unerwione przez nerw czaszkowy VIII (przedsionkowo-ślimakowy), który nie ma włókien bólowych. Zatem większość procesów patologicznych dotyczących ucha wewnętrznego nie wywołuje bólu.1 Jednak choroby ucha wewnętrznego, np. choroba Méniere’a, mogą być przyczyną innych dolegliwości, takich jak uczucie ciśnienia lub pełności w uchu.

Często stwierdza się, że 50% przypadków bólu ucha stanowi otalgia wtórna1 i że 50% przypadków otalgii wtórnej wiąże się z chorobami zębów;2 jednak szacunki te nie są oparte na opublikowanych danych. W badaniu obejmującym 500 pacjentów zgłaszających się do poradni otolaryngologicznej, 58 zgłaszało otalgię pierwotną, a 28 otalgię wtórną.3 W innym badaniu obejmującym 615 pacjentów najczęstszą przyczyną wtórnego bólu ucha były: choroby zębów (38%), stawu skroniowo-żuchwowego (temporomandibular joint, TMJ) (35%), kręgosłupa szyjnego (8%) oraz neuralgie (5%).4 Przyczyny otalgii u dzieci są podobne do przyczyn u dorosłych, chociaż choroby ucha środkowego (szczególnie ostre zapalenie ucha środkowego) występują częściej u dzieci.5
Ocena kliniczna

Wywiad. Najważniejsze elementy wywiadu obejmują: wiek pacjenta, umiejscowienie bólu (prosimy pacjenta o wskazanie jego źródła jednym palcem), promieniowanie bólu, czynniki zaostrzające (np. żucie), objawy towarzyszące (dotyczące ucha i ogólnoustrojowe) oraz czynniki ryzyka występowania nowotworu (np. wiek powyżej 50. rż., palenie lub picie alkoholu). Objawy ze strony ucha, które przemawiają za przyczyną pierwotną, obejmują wyciek z ucha, szum uszny, upośledzenie słuchu i zawroty głowy. Stopień nasilenia bólu niekoniecznie koreluje z ciężkością choroby. Na przykład ból związany z nowotworem może być łagodny, a ból z powodu próchnicy zębów i zapalenia ucha środkowego może być silny.

Badanie fizykalne. Kluczowe elementy badania fizykalnego obejmują zbadanie małżowiny usznej i okolicy wokół małżowiny oraz dokładne badanie otoskopowe, które może wymagać usunięcia woskowiny. Tkliwość pojawiająca się przy pociąganiu małżowiny lub przy ucisku na skrawek wskazuje na chorobę przewodu słuchowego zewnętrznego, zwykle na zapalenie ucha zewnętrznego.

Kiedy wyniki badania ucha są prawidłowe, lekarz powinien zbadać palpacyjnie staw skroniowo-żuchwowy, czy nie występuje tkliwość i trzeszczenia w tym stawie podczas otwierania i zamykania przez pacjenta ust. Podstawowe badanie powinno także obejmować sprawdzenie nosa i części ustnej gardła, badanie palpacyjne głowy i szyi oraz badanie nerwów czaszkowych. Należy sprawdzić stan dziąseł i zbadać je palpacyjnie oraz sprawdzić stan zębów i opukać je, by wykryć ewentualną tkliwość. Badanie fiberoskopowe nosa, gardła i krtani zazwyczaj nie jest konieczne. Pacjenci mogą wymagać tego badania, jeśli występują u nich czynniki ryzyka nowotworu lub jeśli za pomocą metod zachowawczych nie uzyskuje się ustąpienia objawów.

Badania diagnostyczne. Ocena słuchu za pomocą audiometrii lub prostych testów (np. pocierania palcem skrawka ucha lub badanie szeptem) jest wskazana u pacjentów, którzy zauważą upośledzenie słuchu. Jeśli podejrzewana jest choroba ucha środkowego, pomóc może ocena ruchomości błony bębenkowej za pomocą otoskopii pneumatycznej lub tympanometrii. Kiedy wyniki badania fizykalnego są prawidłowe, a celem jest wykluczenie nowotworu, należy wykonać badanie fiberoskopowe nosa, gardła i krtani oraz obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (magnetic resonance imaging, MRI) głowy i szyi z kontrastem gadolinowym.4 Kiedy choroba dzięki badaniu staje się oczywista, a celem jest ustalenie jej rozległości, na ogół wskazana jest tomografia komputerowa (computed tomography, CT) ze środkiem kontrastowym. Za pomocą CT powinien zostać oceniony np. uraz kości skroniowej.

Podejście kliniczne do rozpoznania. Pomóc może skorzystanie z listy przyczyn bólu ucha, ale wydaje się, że do wielu pacjentów przyczyny te nie pasują. Kiedy ocena nie wskazuje przyczyn, często stawia się rozpoznanie prawdopodobnego zespołu TMJ lub dysfunkcji trąbki słuchowej (Eustachiusza). Lekarz musi potem zdecydować, czy leczyć pacjenta objawowo, czy poddać go dalszemu badaniu za pomocą MRI lub fiberoskopii nosa, gardła i krtani. Na Rycinie 1 przedstawiono jeden ze sposobów podejmowania tej decyzji.1,4,6 U pacjenta z niskim ryzykiem nowotworu lub innej poważnej choroby, zasadne jest zaproponowanie leczenia objawowego (np. za pomocą niesteroidowych leków przeciwzapalnych i diety zawierającej miękkie produkty, jeśli podejrzewa się zespół TMJ). Jeśli leczenie zachowawcze nie pomaga, należy rozważyć MRI lub bardziej inwazyjne badanie.
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post