Bupropion a nasilenie dysfunkcji seksualnych związanych z SSRI

Leki, wskazania, działanie, skutki uboczne, interakcje leków.Leki zalecane do leczenia.Środki spożywcze bezglutenowe
admin. med.

Bupropion a nasilenie dysfunkcji seksualnych związanych z SSRI

Post autor: admin. med. »

Bupropion stosowany łącznie z SSRI w leczeniu depresji u kobiet skutecznie zmniejsza nasilenie dysfunkcji seksualnych związanych z SSRI
Skuteczność bupropionu stosowanego łącznie z SSRI w zmniejszaniu nasilenia dysfunkcji seksualnych związanych z SSRI u kobiet leczonych z powodu depresji - badanie z randomizacją

Opublikowano w Medycyna Praktyczna Psychiatria 2011/06
Opracowali: lek. Magdalena Miernik-Jaeschke, dr med. Marcin Siwek
Konsultował lek. Sławomir Jakima, specj. psychiatra seksuolog, redaktor naczelny "Seksuologii Polskiej"

Skróty: CGI-SF - skala Clinical Global Impression for Sexual Function, FSFI - Female Sexual Function Index, HDRS (Hamilton Depression Rating Scale) - skala depresji Hamiltona, ITT (intention-to-treat analysis) - analiza wyników w grupach wyodrębnionych zgodnie z zaplanowanym leczeniem, LPD - leki przeciwdepresyjne, RCT (randomized controlled trial) - badanie z randomizacją, SSRI (selective serotonin reuptake inhibitors) - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, VAS (Visual Analogue Scale) - wzrokowa skala analogowa

Wprowadzenie

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny stosuje się często w leczeniu kobiet z zaburzeniami depresyjnymi, lękowymi i przedmiesiączkowymi zaburzeniami nastroju. Częstość występowania dysfunkcji seksualnych u przyjmujących SSRI wynosi 30-70%, a ich pojawienie się w wyniku podjęcia farmakoterapii jest główną przyczyną przerywania leczenia i nieprzestrzegania zaleceń. U kobiet zaburzenia seksualne związane ze stosowaniem SSRI obejmują przede wszystkim: zmniejszone pożądanie, zahamowanie ekscytacji seksualnej oraz problemy z osiągnięciem orgazmu.


Mechanizmy patofizjologiczne tego zjawiska nie są do końca oczywiste, ale przypuszcza się, że znaczenie mogą mieć: stymulacja receptorów 5-HT2 i 5-HT3 z następowym hamowaniem aktywności dopaminergicznej, blokowanie receptorów α-adrenergicznych i cholinergicznych w obrębie układu moczowo-płciowego oraz zmniejszona produkcja tlenku azotu.
Do tej pory w nielicznych RCT podejmowano próby stosowania różnych leków w celu zmniejszenia nasilenia dysfunkcji seksualnych wynikających z przyjmowania SSRI (u kobiet: antagoniści receptora 5-HT2, leki dopaminergiczne, inhibitory fosfodiesterazy).
Bupropion jest inhibitorem zwrotnego wychwytu noradrenaliny i dopaminy. Lek ten - stosowany w leczeniu chorych na depresję oraz uzależnionych od nikotyny - nie powoduje wielu typowych dla LPD działań niepożądanych, w tym nie wpływa negatywnie na funkcjonowanie seksualne. Podejmowano już próby łączenia SSRI i bupropionu w celu zmniejszenia niekorzystnego działania na funkcje seksualne. Wyniki badań dotyczących takiego sposobu leczenia były obiecujące, ale mało wiarygodne ze względu na słabą metodologię tych badań.

Pytanie kliniczne

Czy u miesiączkujących kobiet, cierpiących na depresję, będących w stanie eutymii, skarżących się na dysfunkcje seksualne wynikające z leczenia SSRI, dodatkowe stosowanie bupropionu skutecznie zmniejsza ich nasilenie?

Metodyka

Badanie z randomizacją, analiza ITT

Lokalizacja

Jeden ośrodek w Iranie

Badani

W badaniu wzięły udział zamężne kobiety w wieku przedmenopauzalnym (25.-45. rż., średni wiek 34 lata), leczone ambulatoryjnie z powodu rozpoznanej po raz pierwszy w życiu dużej depresji (średni czas trwania depresji wynosił 2,3 roku, a nasilenie jej objawów oceniane w skali HDRS wynosiło średnio 4,4 pkt) za pomocą SSRI (średni czas stosowania tych leków wynosił 16 mies.), obecnie w stanie eutymii, zgłaszające się do ośrodka leczenia zaburzeń seksualnych z powodu dysfunkcji seksualnych, które pojawiły sie w trakcie farmakoterapii. Pozostałe, bardziej szczegółowe dane dotyczące charakterystyki badanej populacji przedstawiono w tabeli.
Kryteria kwalifikacji: dobry ogólny stan zdrowia, prawidłowe cykle menstruacyjne, brak zaburzeń funkcji seksualnych przed rozpoczęciem leczenia, podejmowanie aktywności seksualnej przed rozpoczęciem leczenia >=1 raz w tygodniu i chęć podejmowania jej >=1 raz w tygodniu w trakcie badania, stosowanie SSRI od >=6 miesięcy oraz w stałej dawce od >=4 tygodni przed wystąpieniem zaburzeń seksualnych, dysfunkcje seksualne obserwowane od >=8 tygodni
Kryteria wykluczające: m.in. wynik w skali HDRS >10 pkt, reaktywne lub sytuacyjne dysfunkcje seksualne, deformacje anatomiczne narządów płciowych, poważna choroba somatyczna (cukrzyca, endokrynopatie, choroby neurologiczne), stosowanie hormonalnej terapii zastępczej z jakiegokolwiek powodu poza antykoncepcją, wcześniejsze rozpoznanie dysfunkcji seksualnej, histerektomia z lub bez ooforektomii w wywiadzie, jakiekolwiek inne zaburzenia psychiczne (łącznie z kolejnymi epizodami dużej depresji), stosowanie jakichkolwiek leków lub preparatów w celu leczenia zaburzeń seksualnych, niewydolność wątroby lub nerek, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu lub substancji psychoaktywnych, problemy w relacjach z partnerem, wskaźnik masy ciała >=30, dysfunkcje seksualne u partnera seksualnego ujawnione w wywiadzie
Wyjściowo badane grupy nie różniły się znamiennie pod względem cech demograficznych i klinicznych (tab.).

Tabela. Wyjściowa charakterystyka badanej populacjia

stosowane SSRI
fluoksetyna 39,5%
citalopram 30,8%
sertralina 23%
paroksetyna 9,2%
zgłaszane dysfunkcje seksualne
zaburzenia pożądania 80,3%
zaburzenia podniecenia 26,6%
zaburzenia lubrykacji 72%
zaburzenia orgazmu 61,5%
zaburzenia odczuwania satysfakcji seksualnej 62,9%
dolegliwości bólowe 9,2%
a wybrane cechy, przybliżone wartości średnie dla obu grup
SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny


Interwencja

Badane kobiety przydzielono losowo do 2 grup, w których otrzymywały odpowiednio:
bupropion w postaci o przedłużonym uwalnianiu (bupropion SR) p.o. 150 mg 2 × dz. placebo.

Punkty końcowe lub oceniane zmienne

Punktem końcowym badania było funkcjonowanie seksualne po ukończeniu leczenia (w porównaniu z wyjściowymi wartościami), oceniane przy użyciu następujących narzędzi:
kwestionariusz FSFI - ocena 6 elementów funkcjonowania seksualnego: pożądania (1,2-6,0 pkt), podniecenia (0-6,0 pkt), lubrykacji (0-6,0 pkt), orgazmu (0-6,0 pkt), odczuwania satysfakcji z życia seksualnego (0,8-6,0 pkt) oraz dolegliwości bólowych (0-6,0 pkt); wynik całkowity mieści się w zakresie 2,0-36,0 pkt*, mniejszy wynik odpowiada większemu nasileniu zaburzeń;
CGI-SF - ocena całościowego funkcjonowania seksualnego, zakres 1,0-7,0 pkt, większa liczba uzyskanych punktów to większe nasilenie zaburzeń; odpowiedź na leczenie definiowano jako zmniejszenie wyniku o >=2,0 pkt;
VAS - ocena 5 elementów funkcjonowania seksualnego: pożądania, podniecenia, lubrykacji, orgazmu i odczuwania satysfakcji z życia seksualnego, zakres 0-4,0 pkt, większa liczba uzyskanych punktów odpowiada większemu nasileniu zaburzeń.

____________________
* Zakres wyników podano dla wartości przeliczonych, uzyskanych przez pomnożenie surowego wyniku w punktach przez współczynnik przypisany do każdego z 6 ocenianych elementów.

Wyniki

Do wstępnej fazy badania zakwalifikowano 234 kobiety. Trwała ona tydzień i przez ten okres wszystkie uczestniczki otrzymywały placebo. Do właściwej części badania włączono te kobiety, u których nie odnotowano "odpowiedzi na placebo" (definiowanej jako poprawa wyniku w skali oceny podniecenia i lubrykacji o >=20%).
Ostatecznie zakwalifikowano 218 kobiet: 109 otrzymywało bupropion SR, a pozostałe 109 - placebo. Okres obserwacji wynosił 12 tygodni i ukończyło go ponad 91% badanych. Wyjściowo najbardziej nasilone zaburzenia funkcjonowania seksualnego obserwowano w obszarze pożądania i orgazmu (kwestionariusz FSFI).
Po ukończeniu okresu obserwacji w grupie przyjmującej bupropion SR w porównaniu z grupą stosującą placebo zaobserwowano: znamiennie większą poprawę funkcjonowania seksualnego w 5 spośród 6 aspektów ocenianych przy użyciu kwestionariusza FSFI: pożądania (o 1,9 pkt vs. o -0,1 pkt; p = 0,001), podniecenia (o 1,3 pkt vs. o 0,1 pkt; p = 0,01), lubrykacji (o 1,8 pkt vs. o -0,1 pkt; p = 0,001), orgazmu (o 1,6 pkt vs. o -0,2 pkt; p = 0,001) i satysfakcji (o 1,4 pkt vs. o -0,2 pkt; p = 0,001); największą poprawę stwierdzono w zakresie pożądania (o 86,4% vs. o -4,3%) oraz lubrykacji (o 69,2% vs. o -3,8%);
brak poprawy w zakresie dolegliwości bólowych ocenianych w skali FSFI (o 0,1 pkt vs. o 0,1 pkt; p = 0,06);
znamiennie większą poprawę całościowego funkcjonowania seksualnego, ocenianego w skali CGI-SF (o -2,3 pkt [o 48,9%] vs. o -0,5 pkt [o 10,6%]);
znamiennie większy odsetek odpowiedzi na leczenie, ocenianej jako zmniejszenie wyniku w skali CGI-SF o >=2,0 pkt (92% vs. 0%);
znamiennie większą poprawę we wszystkich 5 aspektach ocenianych za pomocą skali VAS; największą poprawę stwierdzono w zakresie pożądania (o 40,6%), a najmniejszą - w zakresie podniecenia (o 25,9%);
znamiennie częstsze podejmowanie stosunków seksualnych (średnio 2,1/tydz. vs. 1,5/tydz.);
znamiennie częstsze występowanie działań niepożądanych; najczęściej obserwowano bóle głowy (8,5%) oraz niedrożność nosa (6,6%).

Wnioski

U miesiączkujących kobiet, leczonych SSRI z powodu pierwszego epizodu dużej depresji i skarżących się na dysfunkcje seksualne związane z przyjmowaniem tych leków, dołączenie bupropionu skutecznie poprawia funkcjonowanie seksualne, ale zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.
KOMENTARZ
lek. Sławomir Jakima
specj. psychiatra seksuolog, redaktor naczelny "Seksuologii Polskiej"

Artykuł dotyczy badań 218 kobiet z Iranu, które po raz pierwszy zachorowały na depresję, a jego autor dokonał ścisłej selekcji uczestniczek, wykluczając wszelkie czynniki mogące pierwotnie wpływać na powstanie dysfunkcji seksualnych. Rzadkie w innych publikacjach jest wykluczenie z badania w sytuacji problemów w relacjach z partnerem oraz gdy wynik badania wskaźnika masy ciała jest większy niż 30.
W badaniu zastosowano skale funkcjonowania seksualnego, głównie Female Sexual Function Index (FSFI), uznawaną za jedną z bardziej miarodajnych skal, ocenę którą może przeprowadzić sama pacjentka. Skala ta, składająca się z 19 pozycji (6 domen), dokładnie bada pożądanie, podniecenie, lubrykację, orgazm, satysfakcję i ból. Pacjentka dokonuje samooceny w ostatnich 4 tygodniach funkcjonowania. Zestawienie wyników tej skali ze skalą depresji Hamiltona oraz skalą Clinical Global Impression for Sexual Function daje wyraźnie widoczne rezultaty stosowania bupropionu dotyczące funkcjonowania seksualnego.
Użycie 300 mg bupropionu dziennie (2 × 150 mg) jest zgodne z ogólnie przyjętymi zasadami dotyczącymi wielkości dawek skutecznych w leczeniu osób z dysfunkcjami seksualnymi wywołanymi przez leki. Bupropion jest inhibitorem wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy. Uważa się, że za minimalne działania niepożądane w sferze seksualnej w przypadku tego leku odpowiada brak wpływu na receptory serotoninergiczne oraz wpływ na zwiększenie stężenia dopaminy.1
Wyniki omawianego badania wskazują na dużą skuteczność terapii skojarzonej bupropionem i selektywnymi inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny (selective serotonin reuptake inhibitors - SSRI) w zmniejszeniu dysfunkcji seksualnych u kobiet doświadczających pierwszego epizodu dużej depresji. Poprawę obserwowano w 5 domenach skali FSFI; nie odnotowano jej w 6. domenie, tzn. w zakresie zmniejszenia bólu podczas stosunku. Stwierdzono też znamiennie częstsze występowanie działań niepożądanych, głównie bólów głowy i niedrożności nosa.
Praca jest ciekawa, metodycznie bardzo poprawna, dająca wiedzę klinicystom o możliwości stosowania bupropionu u kobiet z dysfunkcjami seksualnymi spowodowanymi stosowaniem SSRI.
Warto dodać, że w niektórych badaniach bupropion w porównaniu z innymi SSRI i wenlafaksyną wywoływał 4-6 razy mniej objawów niepożądanych w sferze seksualnej.2 Z wielu strategii stosowanych w leczeniu osób z dysfunkcjami seksualnymi w przebiegu depresji, takich jak oczekiwanie na spontaniczną poprawę, zmniejszenie dawki leku, opóźnienie dawki, tzw. wakacje lekowe, dodanie leku korygującego oraz zmiana leku przeciwdepresyjnego, praktyczne zastosowanie mają te dwie ostatnie.3

Taylor i wsp. dokonali analizy 15 dużych badań z randomizacją.4 Konkluzja autorów jest jednoznaczna - tylko w 2 badaniach odnotowano istotną statystyczną poprawę w zakresie dysfunkcji seksualnych. Badania te dotyczyły stosowania inhibitorów 5'-fosfodiesterazy, bupropionu i buspironu. Pozostałe, zaprezentowane w badaniach metody autorzy uznali za nieskuteczne, zaś same badania na ich temat - mało wartościowe. Autorzy podają też, że pod względem praktycznym skuteczne strategie dotyczą leczenia mężczyzn z zaburzeniami erekcji z użyciem sildenafilu, bupropionu i buspironu. Omawiana publikacja dotycząca postępowania w przypadku dysfunkcji seksualnych u kobiet leczonych z powodu depresji jest cenna i ma walor praktyczny.
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post