ForumMedyczne.edu.pl

Zatoki. Nowa metoda leczenia
Co warto wiedzieć o chorobach zatok? Nowoczesna terapia Hydrodebriderem w Kajetanach pod Warszawą.

W Polsce na choroby zatok cierpi ok. 15% populacji. W badaniach przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych stwierdzono, że choroba u dorosłych występuje 2-3 razy w roku, a u dzieci 6-8 razy. Źle leczone zapalenie zatok, trwające powyżej 12 tygodni jest chorobą przewlekłą, której przyczyną jest m. in. zakażenia bakteryjne. Bakterie mogą utrzymywać się mimo operacji i leczenia farmakologicznego.

Choroby zatok. Co warto wiedzieć?
Jama nosa spełnia liczne funkcje w organizmie; zapewnia przepływ powietrza, ogrzewa, oczyszcza i nawilża powietrze, jest narządem węchu. Natomiast zatoki spełniają funkcję ochronną, rezonacyjną. Błona śluzowa nosa i zatok pokryta jest nabłonkiem wielorzędowym cylindrycznym migawkowym, który występuje również w trące słuchowej i większej części ucha środkowego. Ta ciągłość nabłonka oddechowego sprawia, że ostra infekcja oddechowa może objawiać się zmianami zarówno w błonie śluzowej nosa, zatok przynosowych, gardła, ucha środkowego i krtani, tchawicy. Pokryta rzęskami błona śluzowa nosa i zatok wytwarza w ciągu doby około 500- 1000ml wydzieliny. Zatoki jako przestrzenie powietrzne połączone są naturalnymi ujściami z jamą nosa, żeby powietrze i wydzielina śluzowa mogły się przemieszczać. Wszystkie zmiany zapalne spowodowane przeziębieniem, alergią, zakażeniami bakteryjnymi, wirusowymi, czynnikami fizycznymi itd. powodują powstanie obrzęku błony śluzowej nosa i zatok przynosowych a tym samym stwarzają warunki do rozwoju procesów zapalnych w świetle zatok.
Zapalenie zatok
Charakteryzuje się wystąpieniem co najmniej dwóch objawów chorobowych, przy czym co najmniej jednym z nich musi być; niedrożność nosa lub/i ropna wydzielina w nosie lub jej ściekanie po tylnej ścianie gardła, Pozostałymi objawami są zaburzenia węchu lub/i ból lub ucisk w okolicy twarzy, lub/i uczucie "nabrzmienia" twarzy, /lub ból głowy i/lub przykry zapach z ust, i/lub bóle zębów, i/lub kaszel, i/lub ból lub uczucie zatkania ucha, i/lub uczucie zmęczenia (zapalenie przewlekłe).
Zapalenia zatok można podzielić na:
Ostre zapalenie zatok - jako wynik infekcji wirusowej i bakteryjnej, w przebiegu której dochodzi do zajęcia zatok, objawy chorobowe utrzymują się poniżej 12 tygodni, a po wyleczeniu błona śluzowa nosa i zatok wraca do stanu prawidłowego.
Przewlekłe zapalenia zatok przynosowych - to stan, kiedy objawy zapalenia zatok utrzymują się powyżej 12 tygodni. Do zakażenia dochodzi najczęściej bezpośrednio przez błonę śluzową jamy nosowej (w ponad 80%), rzadziej natomiast na drodze krwiopochodnej lub zębopochodnej. Dolegliwości ze strony zatok są praktycznie całoroczne, z nasileniem dolegliwości w okresach infekcyjnych (jesień, zima).

Diagnoza
Podstawa rozpoznania zapalenia zatok zarówno ostrego jak i przewlekłego jest wywiad lekarski. Następnie pacjent powinien zostać zbadany przez lekarza – badanie to obejmuje ocenę stanu górnych dróg oddechowych ze szczególnym uwzględnieniem badania jam nosa oraz badaniem endoskopowym. Badanie laryngologiczne a zwłaszcza ocena jam nosa (rynoskopia) pozwala ocenić obrzęki w jamach nosa, charakter wydzieliny (wypływa ona spod małżowiny środkowej). Ponadto pozwala wykluczyć czy w obrębie jam nosa nie występują inne zmiany, które mogą powodować podobne objawy (polipy nosa, nowotwory). Lekarz może również zlecić wykonanie badania mikrobiologicznego. Badanie bakteriologiczne wydzieliny z jamy nosa pobrane z okolicy ujścia zatoki lub ze światła zatoki może pozwolić rozpoznać nam drobnoustroje odpowiedzialne za proces chorobowy jak również ustalić wrażliwość na poszczególne chemioterapeutyki. Najczęściej wskazaniem do wykonywania posiewów są przedłużające się lub przewlekłe stany zapalne zatok przynosowych. Jednak niestety wyniki wymazów z błony śluzowej nosa tylko w niewielkim stopniu ułatwiają prawidłową diagnostykę i leczenie zakażeń zatok ze względu na dużą zmienność flory bakteryjnej, wirusowej w jamach nosa.
Najbardziej precyzyjną metodą diagnostyczną jest tomografia komputerowa zatok przynosowych. Pozwala ona m.in. ocenić w jakim stopniu zmiany zapalne obejmują same zatoki przynosowe, czy nie rozszerzają się na okolice sąsiadujące z zatokami czyli ; podstawę czaszki, oczodół, nosogardło. Badanie jest niezbedne jeżeli istnieje konieczność operacyjnego leczenia pacjenta. O konieczności wykonania badania decyduje otolaryngolog.

Leczenie
Leczenie zapaleń zatok przynosowych dzielimy na zachowawcze i chirurgiczne.
Celem leczenia zachowawczego jest opanowanie zakażenia, zmniejszenie obrzęku tkanek, ułatwienie odpływu wydzielin z jam nosa poprzez przywrócenie drożności ich ujść naturalnych. Leczenie farmakologiczne obejmuje stosowanie antybiotyków (amoksycylina, amoksycylina i kwas klawulanowy, cefaklor, cefuroksym, klindamycyna oraz metronidazol). Z uwagi na utrudnioną penetrację do zatok powinny być stosowane co najmniej 10-14 dni. Chociaż u 40% chorych na ostre zapalenie zatok choroba ustępuje samoistnie, leczenie przeciwbakteryjne jest wskazane w każdym przypadku prawidłowo rozpoznanego schorzenia. W badaniach klinicznych z randomizacją wykazano bowiem, że antybiotyki poprawiają wyniki terapii i przyspieszają ustępowanie objawów.
W leczeniu uzupełniającym stosujemy leki obkurczające błonę śluzową nosa i ujść zatok przynosowych; sympatykomimetyki: efedryna, pseudoefedryna, oraz adrenomimetyki: epinefryna, norepinefryna, nafazolina, fenylefryna, ksylometazolin i oskymetazolina(czyli popularne krople do nosa dostępne w aptekach bez recepty), glikokortykosteroidy donosowe. W celu poprawy drenażu wydzieliny stosujemy leki rozrzedzające wydzielinę czyli leki mukolityczne i leki mukokinetyczne takie jak ambroksol, który jest szczególnie polecany, gdyż zwiększa penetrację antybiotyku do błony śluzowej. Często stosujemy objawowe leczenie przeciwbólowe (leki z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych).

Leczenie chirurgiczne obejmuje możliwość wykonania dwóch rodzajów zabiegów; zabiegi radykalne oraz zabiegi czynnościowe. Zabiegi radykalne polegają na szerokim drenażu chorej zatoki do nosa, nie zawsze w miejscu jej naturalnego ujścia oraz całkowitym usunięciu błony śluzowej z wnętrza chorej zatoki. (obecnie coraz rzadziej stosowane) Zabiegi czynnościowe z zastosowaniem endoskopów pozwalają na udrożnienie ujścia naturalnego i bardzo oszczędnego usunięcia zmian chorobowych z światła zatoki – obecnie główna metoda leczenia chirurgicznego(Czynnościowa chirurgia endoskopowa zatok przynosowych /functional endoscopic sinus surgery FESS. Leczenie chirurgiczne obejmuje również korektę odmienności anatomicznych bocznej ściany nosa tj. nadmiernie upowietrznionej lub paradoksalnie ustawionej małżowiny nosowej środkowej, odmian wyrostka haczykowatego lub zmian przegrody nosa (kolec, skrzywienie, listwa). Wskazaniami do leczenia operacyjnego są najciężej przebiegające ostre stany zapalne zatok przebiegające z powikłaniami wewnątrzczaszkowymi lub oczodołowymi, pacjenci z przewlekłym zapaleniem zatok, u których leczenie farmakologiczne nie odniosło skutku, u pacjentów z rozległymi procesami zapalnymi przebiegającymi z polipami jam nosa i zatok, w nawrotowych stanach zapalnych zatok po leczeniu chirurgicznym.

Nowoczesna i skuteczna metodaleczenia Hydrodebriderem
W Klinice Oto-Ryno-Laryngochirurgii w Międzynarodowym Centrum Słuchu i Mowy w Kajetanach pod Warszawą stosuje się nowoczesną i bardzo skuteczną metodę leczenia zatok zastosowaniem urządzenia - Hydrodebrider™. Dzięki tej metodzie usuwane są z zatok oporne na leczenie kolonie bakterii. W leczeniu zatok wykorzystuje się metody farmakologiczne i zabiegowe. Leczenie operacyjne rekomendowane jest tylko w sytuacjach, kiedy inne, wcześniejsze terapie nie skutkują. Jedną ze skutecznych minimalnie inwazyjnych metod jest płukanie zatok roztworem przy użyciu urządzenia - Hydrodebrider™ System, stosowane w ośrodku w Kajetanach.
- Urządzenie to, dzięki wykorzystaniu najnowszej technologii medycznej, pomaga usunąć oporne bakterie (biofilm) przyczyniające się do przewlekłego zapalenia zatok – tłumaczy profesor Henryk Skarżyński, dyrektor Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie.
- Jest to zabieg bezbolesny ,a innowacyjność urządzenia polega na możliwości dotarcia do wszystkich zachyłków, a tym samym skutecznego usunięcia bakterii – uzupełnia prof. Skarżyński.
Usunięcie biofilmu ma kluczowe znaczenie w skuteczności terapii. Jeśli nie pozbędziemy się go z miejsca zakażenia, choroba nie będzie wyleczona i objawy powrócą. Biofilmy produkują zewnętrzną warstwą polimerową (EPS), która działa jak bariera i hamuje przed wniknięciem antybiotyku, czyniąc go tym samym nieskutecznym. Rola biofilmu bakteryjnego została dobrze udokumentowana w próchnicy i chorobach przyzębia, zakażeniach układu mięśniowo-szkieletowego, zapaleniach wsierdzia, mukowiscydozie i innych chorobach. Wiele ostatnich badań wskazuje na obecność biofilmu u chorych z opornym na leczenie zapaleniem zatok.

Kiedy stosuje się Hydrodebrider? Kto kwalifikuje się do leczenia? Czy jest ono refundowane?
Dr Katarzyna Łazęcka, Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie
- Używamy Hydrodebridera w czasie typowych endoskopowych zabiegów operacyjnych zatok przynosowych, u pacjentów podejrzewanych o wpływ biofilmów bakteryjnych na nawrotowy charakter zapalenia zatok. Warunkiem zastosowania tej terapii są wskazania do leczenia operacyjnego, ponieważ nie ma możliwości użycia go bez operacyjnego otwarcia zatok przynosowych. Stosujemy go obecnie w naszym Instytucie w ramach programu naukowo-badawczego. Pacjenci są operowani w ramach NFZ, mimo że ta procedura nie jest finansowana w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.