Czop woskowinowy, rozpoznanie i leczenie

Leczeniem chorób ucha, nosa, krtani, gardła, narządów głowy i szyi.
admin. med.

Czop woskowinowy, rozpoznanie i leczenie

Post autor: admin. med. »

Carrie Armstrong
Starszy redaktor w American Family Physician

W normalnych warunkach woskowina jest usuwana z przewodu słuchowego zewnętrznego dzięki mechanizmowi samooczyszczania wspomaganemu ruchami żuchwy. Czasami mechanizm ten zawodzi, a nagromadzenie woskowiny może prowadzić do pojawienia się objawów, takich jak ból, świąd, szum uszny lub upośledzenie słuchu. Czop woskowinowy jest jedną z najczęstszych przyczyn, dla których pacjenci szukają pomocy medycznej z powodu problemów związanych z uchem. Chociaż nadmierna ilość woskowiny obecna jest u 10% dzieci i ponad 30% pacjentów w starszym wieku i u osób z upośledzeniem czynności poznawczych, czop woskowinowy jest zbyt rzadko rozpoznawany i prawdopodobnie zbyt rzadko leczony.
Rozpoznanie

Typowo woskowina nie powoduje żadnych objawów i nie zakłóca badania przedmiotowego. Lekarze powinni rozpoznawać czop woskowinowy, tylko jeśli nagromadzeniu woskowiny towarzyszą objawy (takie jak ból ucha, szum uszny, zawroty głowy) lub kiedy uniemożliwia ono ocenę ucha. Do postawienia rozpoznania nie jest konieczne całkowite zamknięcie przewodu słuchowego. Nie należy jednak rozpoznawać czopa woskowinowego, dopóki nie będzie konieczne uwidocznienie przewodu słuchowego zewnętrznego lub błony bębenkowej.
Stosowanie aparatów słuchowych lub zatyczek do uszu może pobudzać gruczoły woskowinowe do nadmiernej produkcji woskowiny. Należy zdawać sobie sprawę, że pacjenci, którzy stosują te urządzenia, są bardzo narażeni na powstanie czopa woskowinowego, ale badanie nie jest konieczne częściej niż raz na trzy miesiące.

Wąskie przewody słuchowe występują często u osób z zespołem Downa, w innych zaburzeniach dotyczących twarzoczaszki lub w przewlekłym zapaleniu ucha zewnętrznego

Postępowanie

W a ż n e, aby pacjenci zrozumieli, że woskowina nie zawsze wymaga usunięcia. Działa ona jako środek samooczyszczający, ma właściwości ochronne, zmiękczające i bakteriobójcze. Na ogół usuwana jest z przewodu słuchowego zewnętrznego w sposób naturalny, dlatego rozsądną strategią postępowania u pacjentów bez objawów z niezaczopowaną woskowiną jest obserwacja. Kiedy woskowina jest przyczyną objawów lub uniemożliwia niezbędne badanie kliniczne, czop woskowinowy należy usunąć. W niektórych przypadkach leczenie może być wskazane, nawet jeśli pacjent nie ma objawów. W grupie wysokiego ryzyka zaczopowania woskowiną są małe dzieci i osoby z upośledzeniem czynności poznawczych oraz osoby w starszym wieku, choć mogą one nie zdawać sobie z tego sprawy lub nie być w stanie wyrazić objawów. Jeśli przewód słuchowy zewnętrzny jest zatkany, należy ocenić potrzebę leczenia takich pacjentów.

Opcje terapeutyczne. Istnieją trzy rodzaje interwencji, które można zastosować: płukanie (irygacja) ucha, ręczne usunięcie woskowiny i zastosowanie preparatów miejscowych. Wybór metody zależy od dostępnych zasobów, doświadczenia lekarza i oceny stopnia trudności oczyszczenia przewodu słuchowego. Można również połączyć każdą z tych metod z inną i zastosować je równocześnie lub w pewnych odstępach czasu. Do płukania ucha w gabinecie lekarskim powszechnie stosuje się standardowe irygatory dentystyczne ze specjalnie zmodyfikowaną końcówką lub bez niej. Dostępne są również specjalnie zaprojektowane elektroniczne irygatoryI, ale nie ma potwierdzonych danych, że są lepsze niż standardowe irygatory dentystyczne. Zastosowanie preparatów miejscowych przed użyciem irygatora poprawia skuteczność irygacji niezależnie od rodzaju preparatu. Nie należy płukać ucha u pacjentów, którzy w wywiadzie podali, że przeszli zabieg chirurgiczny dotyczący ucha, ani u osób z nieprawidłowościami anatomicznymi przewodu słuchowego. Ręczne usunięcie zaczopowanej woskowiny wymaga zastosowania instrumentu do jej uwidocznienia (np. ręcznego wziernika lub otoskopu, lampy czołowej, mikroskopu steroskopowego) oraz narzędzia do jej usunięcia (np. metalowej lub plastikowej pętli lub łyżeczki, szczypczyków lub haczykaII). Czasami miękką woskowinę można usunąć za pomocą wacika umieszczonego na aplikatorze lub zaaspirować za pomocą końcówki ssącej połączonej z pompą wytwarzającą podciśnienie. Do leczenia czopa woskowinowego dostępne są trzy rodzaje preparatów miejscowych: wodne, olejowe lub niewodne/nieolejowe (Tabela 1). Wodne środki rozpuszczające woskowinę powodują uwodnienie, a następnie fragmentację korneocytów. Środki olejowe, które nie rozpuszczają woskowiny, nawilżają ją i zmiękczają, ale nie powodują jej rozpadu. Mechanizm, za pomocą którego działają środki niewodne/nieolejowe, nie jest znany. Badania wykazują, że za stosowanie jakiegokolwiek środka miejscowego jest lepsze niż brak leczenia, ale istnieje niewiele potwierdzonych danych świadczących o tym, że jeden środek jest lepszy od innego. Stosowanie środków rozpuszczających woskowinę poprawia wyniki leczenia, kiedy połączy się je z płukaniem ucha, ale nie udowodniono, żeby któryś preparat był lepszy niż inne. Niewłaściwą opcją leczenia czopu woskowinowego jest domowe użycie irygatorów dentystycznych, wacików i świecowanie uszu. Świecowanie jest popularnym zabiegiem medycyny alternatywnej: jeden koniec pustej w środku rurki pokrytej woskiem pszczelim wkłada się do ucha, a drugi koniec zapala. Świecowanie reklamowane jest jako sposób na wyciągnięcie woskowiny z ucha za pomocą „efektu komina” wywołanego przez palącą się świecę. Chociaż nie są dostępne rzetelne dane na temat świecowania uszu, w ograniczonych badaniach wykazano, że jego efekty są niewiarygodne, a świecowanie jest nieskuteczne i może być niebezpieczne. Urząd ds. Żywności i Leków Stanów Zjednoczonych (U.S. Food and Drug Administration) ostrzega przed stosowaniem świecowania uszu.

Powikłania. Należy zebrać wywiad i przeprowadzić badanie fizykalne, by ocenić czynniki mogące wpłynąć na leczenie, takie jak zwężenie przewodu słuchowego zewnętrznego, brak ciągłości błony bębenkowej, cukrzyca, obniżenie odporności lub stosowanie leczenia przeciwkrzepliwego. Zmiany anatomiczne, wrodzone i nabyte, powodujące zwężenie przewodu słuchowego zewnętrznego, mogą wpływać na leczenie, ograniczając możliwość uwidocznienia i zwiększając ryzyko urazu. Wąski przewód słuchowy może utrudniać płukanie ucha i ręczne usuwanie woskowiny. Wąskie przewody słuchowe występują często u osób z zespołem Downa, w innych zaburzeniach dotyczących twarzoczaszki lub w przewlekłym zapaleniu ucha zewnętrznego: nie zawsze możliwe jest przeprowadzenie bezpiecznej i skutecznej irygacji. Perforacja błony bębenkowej ogranicza możliwość zastosowania niektórych sposobów usunięcia woskowiny. Po płukaniu ucha może wystąpić zakażenie, ból i upośledzenie słuchu w wyniku działania ototoksycznego, zależnie od rodzaju roztworu stosowanego do płukania ucha. Irygacja w przypadku perforowanej błony bębenkowej może wywołać efekt kaloryczny, powodując zawroty głowy. U pacjentów z perforacją błony bębenkowej preferowane jest mechaniczne usunięcie woskowiny. pH woskowiny u osób z cukrzycą jest wyższe niż u osób bez tego schorzenia. Może to ułatwiać wzrost różnych patogenów. Dlatego płucząc uszy u tych pacjentów, należy starać się zminimalizować ryzyko urazu i obserwować pacjenta po zabiegu; należy rozważyć zastosowanie kropli zakwaszających środowisko przewodu słuchowego zewnętrznego po płukaniu uszu. Płukanie ucha z użyciem wody z kranu wiąże się z ryzykiem złośliwego zapalenia ucha zewnętrznego. Ponieważ donoszono o występowaniu tego schorzenia u pacjentów z AIDS, płukanie ucha wodą z kranu może być ryzykowne. Pacjenci przyjmujący leki przeciwkrzepliwe są bardziej zagrożeni krwawieniem ze skóry lub wylewem podskórnym. Aby zminimalizować ryzyko krwawienia, trzeba ostrożnie używać narzędzi.
Tabela 1. Preparaty miejscowe stosowane w leczeniu czopa woskowinowego*
Preparat Aktywny składnik
Olejowe**, ***
•Olejek migdałowy –
•Olej arachidowy –
•Earex# Olej arachidowy, olejek migdałowy, rektyfikowany olejek kamforowy
•Olej mineralny/płynna parafina –
•Oliwa z oliwek (Aurecon****, Vaxol*****) –
Wodne
•Kwas octowy (Cue******) –
•Cerumenex# Kondensat oleinianu polipeptydu trietanolaminy
•Colace# Dokuzan sodowy
•Nadtlenek wodoru –
•Wodorowęglan sodu (Cerumex*******) –
•Sterylny roztwór soli (Audispray********, Aurecon, Newmed*********, Otomer, Otomer Baby**********) Woda
Inne
•Audax# Salicylan choliny, gliceryna
•Debrox#(Solwax Active***********) Nadtlenek mocznika
Zaadaptowane za zgodą z Hand C, Harvey I. The effectiveness of topical preparations for the treatment of earwax: a systematic review.Br J Gen Pract 2004;54(508):862-867
* W nawiasach podano przykłady preparatów zarejestrowanych w Polsce, pozostawiono jednak oryginalne nazwy preparatów dostępnych w Zjednoczonym Królestwie (przypis Redakcji)
** Acerumen – emulsja wodno-tłuszczowa; nie można go przypisać do żadnej z podanych kategorii. Zawiera związek trietanolaminy z hydrolizowanym kolagenem oraz koko-betainą i PEG-120 dioleinianem metyloglukozy (przypis Redakcji)
*** Reumo-Wax – preparat, którego głównym składnikiem jest woda i oleje, zawiera m.in. alantoinę, pochodne lanoliny, eter polioksyetylenostearylowy, eter polioksyetylenowany alkoholu oleilowego, olej norkowy, wodę oczyszczoną (przypis Redakcji) **** Aurecon – w postaci sprayu do uszu zawiera wodę morską; w postaci kropli do uszu poza oliwą z oliwek zawiera olejek herbaciany, rumiankowy, eukaliptusowy, cytrynowy i lawendowy (przypis Redakcji)
***** Vaxol – zawiera oliwę z oliwek (przypis Redakcji)
****** Cue – oprócz kwasu octowego zawiera glikol propylenowy oraz glicerol, klimbazol, glikol rycynolanowy, alantoinę, olejki eteryczne (lebiodka pospolita, olejek cynamonowy, rozmaryn lekarski, lawenda lekarska, mięta pieprzowa, cytryna zwyczajna, gorzknik kanadyjski, oliwka europejska) oraz wodę oczyszczoną (przypis Redakcji)
******* Cerumex – oprócz wodorowęglanu (dwuwęglanu) sodu zawiera wodę destylowaną i glicerynę (przypis Redakcji)
******** Audispray – zawiera hipertoniczny roztwór wody morskiej (przypis Redakcji)
********* Newmed – preparat, którego głównym składnikiem jest woda z naturalnych źródeł szwajcarskich z dodatkiem wyciągu z szarotki alpejskiej, szałwii i mięty oraz gliceryny (przypis Redakcji)
********** Otomer i Otomer Baby – zawiera izotoniczny roztwór wody morskiej (przypis Redakcji)
*********** Solwax Acitve – zawiera nadtlenek mocznika oraz niejonowe związki powierzchniowo czynne (przypis Redakcji)
# Preparat wymieniony w oryginale dostępny w Zjednoczonym Królestwie (przypis Redakcji)
Dalsze postępowanie

Objawy czopu woskowinowego są takie same jak objawy kilku innych schorzeń. Po usunięciu czopa pacjenta należy zbadać ponownie, aby ustalić, czy objawy były wywołane zaczopowaniem przewodu. Zaczopowanie ustąpiło, jeśli ucho można zbadać bez problemu i nie ma objawów. Jeśli pierwszy warunek jest spełniony, ale utrzymują się objawy, należy rozważyć inne rozpoznania różnicowe (Tabela 2).

Tabela 2. Czop woskowinowy: rozpoznania różnicowe

• Działania niepożądane leków
• Choroba skóry przewodu słuchowego zewnętrznego
• Dysfunkcja trąbki słuchowej
• Guzy głowy i szyi
• Zapalenie ucha środkowego
• Otoskleroza
• Czuciowo-nerwowe upośledzenie słuchu (typu odbiorczego)
• Zespół stawu skroniowo-żuchwowego
• Zakażenie górnych dróg oddechowych

Źródło wytycznych: Amerykańska Akademia Otolaryngologii – Chirurgia Głowy i Szyi (American Academy of Otolaryngology – Head and Neck Surgery)
Źródło: Lekarz Rodzinny 4/2010
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post