ForumMedyczne.edu.pl

W 1983 roku w Paryżu wyizolowano wirusa. Po dziś dzień HIV napawa przerażeniem lekarzy i opinię publiczną całego świata. Ta mała cząsteczka organiczna ma moc stopniowego wyniszczania organizmu i w konsekwencji pozbawiania życia. Czy wsparta przez specjalistów z Antiviral Drugs Advisory Committee w maju tego roku profilaktyka przedekspozycyjna (PrEP) HIV zostanie zaakceptowana przez surową komisję FDA?

W okresie od 1983 do roku 2008 AIDS pochłonęło 25 milionów istnień ludzkich. Zespół nabytego niedoboru odporności rozwija się przez długie lata od momentu wtargnięcia wirusa HIV do organizmu, często uniemożliwiając natychmiastową diagnozę i wczesne leczenie. Obecne metody leczenia bezsprzecznie przedłużyły życie pacjentów zakażonych, popularna stała się także profilaktyka poekspozycyjna, jednak marzenie o skutecznej szczepionce nadal pozostaje poza zasięgiem współczesnej medycyny. W ostatnich latach pojawiła się jednak iskierka nadziei, która być może zdoła zatrzymać epidemię. Profilaktyka przedekspozycyjna ma być rewolucją w zapobieganiu rozprzestrzenianiu wirusa, a tym samym jego stopniowej eradykacji. Wstępne badania przeprowadzane na makakach a także zaawansowane badania na ludziach przeprowadzane w Stanach Zjednoczonych, Peru, Południowej Afryce i Tajlandii, dały bardzo obiecujące wyniki.

Profilaktyka przedekspozycyjna polega na zażywaniu ART (terapii antyretrowirusowej) przed oczekiwaną ekspozycją na wirusa, w celu zapobiegnięcia infekcji, analogicznie, jak w przypadku stosowania chlorochiny jako profilaktyki przeciwmalarycznej. Idealny lek do stosowania w celu zapobiegania infekcji HIV powinien charakteryzować się długim okresem półtrwania, akumulacją w komórkach w pobliżu wrót infekcji, preferencyjnie o niewymagającym dozowaniu na przykład p.o. raz dziennie. Do tej pory największe nadzieje pokłada się w leku będącym połączeniem emtricytabiny (FTC) i tenofoviru (TDF). Jego skuteczność w profilaktyce zakażeń HIV została udowodniona w badaniach klinicznych III fazy i utrzymuje się na poziomie 43,8%. Uzupełnienie terapii antyretrowirusowej doustnej poprzez wprowadzenie żelu o wysokiej zawartości tenofoviru, jako miejscowego środka prewencyjnego może znacząco podnieść skuteczność profilaktyki. Wszystko wskazuje na to, że TDF lub TDF/FTC wykazuje dodatkowo skuteczność w prewencji HBV, szczególnie ważnej w przypadku zawodowej ekspozycji na krew.

Nadal istnieje wiele wątpliwości dotyczących przewlekłego stosowania terapii antyretrowirusowej jako profilaktyki HIV. Zastrzeżenia dotyczą między innymi ewentualnej toksyczności przy przedłużonym użytkowaniu, ogólnej skuteczności, a także wytworzenia lekooporności na wirusa. Do tej pory zaobserwowane efekty uboczne nie różnią się znacznie od tych odnotowanych przy stosowaniu niektórych popularnych leków dostępnych bez recepty: nudności i spadek wagi oraz nieznaczne zmniejszenie gęstości mineralnej kości były jedynymi istotnymi efektami niepożądanymi. Nefrotoksyczność czy hepatotoksyczność nie zostały wykryte w dotychczasowych badaniach. Ponieważ żadne prace badawcze do tej pory nie wykazały 100% skuteczności wobec wirusa, zaistniała obawa, że przy długotrwałym stosowaniu może wykształcić się oporność na lek, utrudniając już i tak problematyczne leczenie jednostek zakażonych (w badaniach nad PrEP dominuje tenofovir i emtricytabina –substancje obecnie używane w leczeniu infekcji HIV). W celu rozwiania tych wątpliwości powstają kolejne projekty badawcze, które mają ruszyć z początkiem jesieni w Wielkiej Brytanii.

Na pytania dotyczące natury ludzkiej trudniej odpowiedzieć. Czy możliwość wdrożenia profilaktyki przedekspozycyjnej da fałszywe poczucie bezpieczeństwa i w rezultacie doprowadzi do zwiększonej ilości ryzykownych zachowań seksualnych? Czy pacjenci poddający się profilaktyce poważnie traktować będą dawkowanie leku, by nie dopuścić do wytworzenia się łańcuchów lekoopornych wirusa? Czas pokaże dokąd prowadzi nowo obrana droga w wojnie z HIV.

Autor: Maria Bilińska