ForumMedyczne.edu.pl

Z danych Ministerstwa Zdrowia wynika, że w 2015 roku wzrosła liczba zatruć i zgonów z powodu tzw. dopalaczy. Do końca lipca odnotowano aż 18 przypadków śmiertelnych. W tym samym czasie dopalaczami zatruło się ponad 4,2 tys. osób – blisko dwa razy więcej niż w analogicznym okresie poprzedniego roku. Jednoznacznie wskazuje to na nieskuteczność stosowanych do tej pory metod walki w dopalaczami.

Dopalacze to rodzaj narkotyków wyjątkowo niebezpiecznych dla zdrowia i życia. Podobnie jak narkotyki, mają działanie psychoaktywne. Do ich produkcji wykorzystywane są różne substancje, których listę uzupełnia resort zdrowia na specjalnej liście środków psychoaktywnych w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. Te, które zostały zakazane, za chwilę zostają zastąpione kolejnymi. To sprawia, że walka z dopalaczami jest tak trudna i często nieskuteczna. Jest to problem także w innych krajach, takich jak Niemcy czy Wielka Brytania.

W Polsce, ostatnią spektakularną próbę rozwiązania problemu z dopalaczami Państwowa Inspekcja Sanitarna, wraz z policją przeprowadziły w 2010 roku, kiedy liczba sklepów, gdzie sprzedawano te substancje przekroczyła tysiąc. Wspólna akcja zakończyła się zamknięciem wielu punktów sprzedaży, zabezpieczenia i zbadania wielu próbek szkodliwych substancji. Niestety efekt był krótkotrwały. Szybko powstały nowe sklepy, a w sprzedaży pojawiły się kolejne substancje, których rząd nie zdążył jeszcze wpisać na listę szkodliwych. Większość tych substancji funkcjonuje w normalnym obrocie i są one wykorzystywane np.: w produkcji i przemyśle. Trudno zatem całkowicie zakazać ich stosowania. Zmienił się też kanał dystrybucji. Sklepy stacjonarne coraz częściej zaczął zastępować internet.

Według europejskich statystyk, w 2011 roku Polska była drugim po Irlandii krajem, gdzie dopalacze były najbardziej rozpowszechnione wśród młodzieży w wieku 15-24 lata. W 2013 roku odsetek osób w tej grupie wiekowej, które przynajmniej raz zażyły dopalacze wyniósł aż 9 proc. W tym samym czasie w wielu krajach UE problem z dopalaczami narastał znacznie szybciej. W Irlandii było to 22 proc., 13 proc. na Słowenii czy w Hiszpanii.

Większość krajów w walce z dopalaczami napotyka na podobne przeszkody jak Polska. Legislacja często nie nadąża za kreatywnością producentów i sprzedawców dopalaczy. Listy zakazanych substancji są wciąż uzupełniane o nowe specyfiki. W Niemczech, Kanadzie czy Wielkiej Brytanii stosuje się zasadę stałej obserwacji rynku. Szkodliwe substancje niemal natychmiast trafiają na listę, a w sprzedaży w ich miejsce pojawiają się tzw. psychoanalogi – czyli odpowiedniki już zakazanych substancji psychoaktywnych.

Niektóre kraje próbują rozwiązać problem poprzez wprowadzenie przepisów prawnych o całkowitym zakazie produkcji i dystrybucji substancji chemicznych będących analogami już zakazanych lub których dystrybucja jest ściśle kontrolowana. W Stanach Zjednoczonych w 1986 roku zakazano produkcji, sprzedaży i posiadania substancji, które są chemicznie lub farmakologicznie podobne do środków o silnym działaniu uzależniającym. Lista jest stale uaktualniana przez amerykańską Agencję DEA.

Australia i Nowa Zelandia zakazały produkcji i dystrybucji określonych, obszernych grup związków chemicznych. Definicja tych grup związków jest tak szeroka, że obejmuje potencjalnie miliony struktur, łącznie z takimi, których dotąd nigdy nie syntezowano. Nie obejmuje ona jednak związków chemicznych, które nie są strukturalnie podobne do żadnej z kontrolowanych substancji psychoaktywnych, nawet jeśli istnieją dowody, że dają one analogiczne efekty po spożyci.

We wszystkich krajach prowadzone są intensywne działania edukacyjne wśród młodzieży, szkolenia dla nauczycieli i dla pracowników ochrony zdrowia, kampanie informacyjne i publikacje naukowe. W walce z dopalaczami współpracują ze sobą ministerstwa, służby sanitarne, policja i organizacje pozarządowe. Potrzeba jednak wciąż nowych metod i innego, bardziej skutecznego podejścia do zjawiska dopalaczy.

Źródło: mz