Wyniki badań prowadzonych w ciągu ostatnich lat wskazują na wiele korzyści wynikających z dostarczania witaminy D. Obecnie nie jest ona kojarzona wyłącznie z regulacją gospodarki wapniowo-fosforanowej. Coraz częściej wskazuje się na szerokie możliwości jej wykorzystania w profilaktyce, a nawet leczeniu niektórych chorób.
Przełomowy moment stanowi rok 1979, w którym opublikowano badanie Stumpfa i współpracowników. Wykazano w nim obecność receptorów witaminy D w narządach niezwiązanych z gospodarką wapniowo-fosforanową. To odkrycie pozwoliło na wykazanie nieznanych dotąd właściwości witaminy D.
Pokarmowe źródła witaminy D
Witamina D występuje w przyrodzie pod postacią witaminy D2 (ergokalcyferol) oraz witaminy D3 (cholekalcyferol). Ergokalcyferol znajduje się w drożdżach i grzybach, cholekalcyferol – w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak: tłuste ryby morskie (łosoś, sardynka, makrela), oleje rybie (tran), jaja, wątróbka oraz w mniejszych ilościach w mięsie czerwonym i drobiowym oraz podrobach i produktach mlecznych.
Do prawidłowego przyswajania witaminy D niezbędna jest odpowiednia ilość tłuszczu w pożywieniu.
Źródła witaminy D
Produkt Zawartość witaminy D
Węgorz świeży 1200 IU/100 g
Śledź marynowany 480 IU/100 g
Śledź w oleju 808 IU/100 g
Dorsz świeży 40 IU/100 g
Łosoś pieczony 540 IU/100 g
Sardynka, tuńczyk z puszki 200 IU/100 g
Żółtko jaj 54 IU/żółtko
Ser żółty 7,6–28 IU/100 g
Pokarm kobiecy 1,5–8 IU/100 ml
Mleko krowie 0,4–1,2 IU/100 ml
Synteza skórna witaminy D3
W organizmie witamina D3 jest wytwarzana z 7-dehydrocholesterolu, syntetyzowanego w skórze pod wpływem promieniowania UVB. W ten sposób powstaje aż 90% tej witaminy. U osób z jasną karnacją wystarczy 15-minutowa ekspozycja na słońce, aby wytworzyła się odpowiednia ilość witaminy D. W przypadku przedłużającego się przebywania na słońcu następują procesy rozpadu witaminy D3 i powstają nieaktywne związki, takie jak: lumisterol i tachysterol, zapobiegające toksycznemu gromadzeniu się witaminy D w organizmie.
Przemiany witamin D3 i D2
Zarówno witamina D2, jak i D3 ulegają dalszym przemianom do związków biologicznie czynnych, takich jak: kalcydiol [25(OH)D3] i kalcytriol [1,25(OH)2D3], zwany inaczej hormonem witaminowym.
Szybkość syntezy kalcydiolu jest uzależniona od dostarczania witaminy D z dietą, suplementami i lekami, dlatego uważa się, że jest to marker pokrycia zapotrzebowania na tę witaminę.
Komu grozi niedobór witaminy D
Istnieją czynniki, które zwiększają ryzyko niedoboru witaminy D; należą do nich:
wiek: u osób po 70. roku życia obserwuje się zmniejszenie zawartości prowitaminy D w skórze nawet o 75%
szerokość geograficzna: małe natężenie promieniowania słonecznego powyżej 35. stopnia szerokości geograficznej
pigmentacja skóry: melanina prowadzi do redukcji syntezy witaminy D3 o nawet 99%. W związku z tym osoby o ciemnym zabarwieniu skóry powinny dłużej przebywać na słońcu
otyłość: u osób otyłych dochodzi do wychwytywania witaminy D przez tkankę tłuszczową (tzw. sekwestracja witaminy D)
praca na nocną zmianę
choroby, takie jak: mukowiscydoza, celiakia, choroba Crohna.
Objawy niedoboru witaminy D
Większość osób nie zauważa jakichkolwiek objawów braków tej witaminy, nawet pomimo niedoborów, na które wskazuje małe stężeniem kalcydiolu we krwi. W dorosłych poważne niedobory mogą powodować osteomalację, czyli rozmiękanie kości, z bólami kości i osłabieniem mięśni. U dzieci ciężki niedobór witaminy D powoduje krzywicę.
Diagnostyka niedoborów witaminy D
Kalcydiol, czyli 25(OH)D, to najlepszy wskaźnik stężenia witaminy D w organizmie.
Kryteria diagnostyczne, na podstawie których ocenia się stan zaopatrzenia organizmu w witaminę D:
Zaopatrzenie w witaminę D --------------------Stężenie 25(OH)D------------------Suplementacja
deficyt witaminy D ..................................<20 ng/ml............................zalecana suplementacja
suboptymalne zaopatrzenie w witaminę D.......20–30 ng/ml.................nieznacznie zwiększenie podaży witaminy D
właściwe zaopatrzenie w witaminę D..............30–50 ng/ml....zaopatrzenie zapewniające wielokierunkowe działanie witaminy D
Zalecenia dotyczące przyjmowania witaminy D w populacji ogólnej
1. Noworodki i niemowlęta (0–12 miesięcy)
Bez względu na sposób karmienia (karmienie piersią i/lub mlekiem modyfikowanym) zalecana jest suplementacja witaminy D od pierwszych dni życia:
a) od urodzenia do 6. miesiąca życia – dawka 400 IU/dobę
b) od 6. do 12. miesiąca życia – dawka 400–600 IU/dobę, w zależności od dobowej dawki witaminy D dostarczanej z pokarmem.
2. Dzieci i nastolatki (1–18 lat)
Zalecana dawka 600–1000 IU/dobę, zależnie od masy ciała, w okresie od września do kwietnia lub przez cały rok, jeśli synteza skórna jest niewystarczająca.
3. Dorośli (>18. rż.) i osoby w wieku podeszłym (>65. rż.)
a) dawka 800–2000 IU/dobę, zależnie od masy ciała, w okresie od września do kwietnia lub przez cały rok, jeśli synteza skórna jest niewystarczająca
b) dawka 800–2000 IU/dobę (20,0–50,0 µg/dobę) u osób w wieku podeszłym przez cały rok, z uwagi na gorszą skuteczność wytwarzania witaminy D w skórze.
4. Kobiety w ciąży i karmiące piersią
a) kobiety planujące ciążę powinny stosować suplementację zgodnie z wytycznymi dla dorosłych
b) dawka 1500–2000 IU/dobę co najmniej od II trymestru ciąży; położnicy-ginekolodzy powinni rozważyć zalecenie suplementacji witaminy D u kobiet w ciąży od momentu jej potwierdzenia.
Zalecenia dotyczące suplementacji witaminy D u osób zagrożonych jej niedoborem
Noworodki urodzone przedwcześnie powinny otrzymywać suplementację od pierwszych dni życia (kiedy tylko będzie możliwe żywienie dojelitowe) w dawce 400–800 IU/dobę do momentu osiągnięcia skorygowanego wieku 40. tygodnia ciąży. Po tym okresie zaleca się dawki jak u niemowląt donoszonych.
Dzieci i nastolatki z otyłością powinny otrzymywać suplementację 1200–2000 IU/dobę zależnie od stopnia otyłości w okresie od września do kwietnia lub przez cały rok, jeśli synteza skórna jest niewystarczająca.
Osoby otyłe (BMI ≥30 kg/m2) powinny przyjmować przez cały rok dawkę 1600–4000 IU/dobę zależnie od stopnia otyłości.
Osoby o ciemnej karnacji oraz pracujące w nocy powinny otrzymywać dawkę 1000–2000 IU/dobę (25–50 µg/dobę) zależnie od masy ciała przez cały rok.
Jaka dawka witaminy D jest bezpieczna?
Największa dzienna dawka witaminy D niepowodująca skutków ubocznych, w zależności od wieku:
1) noworodki i dzieci do 1. roku życia: 1000 IU/dzień
2) dzieci w wieku 1–10 lat: 2000 IU/dzień
3) dzieci i nastolatki w wieku 11–18 lat: 4000 IU/dzień
4) dorośli i starsze osoby z prawidłową masą ciała: 4000 IU/dzień
5) dorośli otyli oraz otyłe osoby w starszym wieku: 10 000 IU/dzień
6) kobiety w ciąży i matki karmiące piersią: 4000 IU/dzień.
Leki, które mogą powodować niedobory witaminy D
Są to: leki przeciwpadaczkowe, glikokortykosteroidy, niektóre leki zapobiegające odrzuceniu przeszczepu oraz przeciwwirusowe (stosowane w leczeniu HIV), leki zmniejszające stężenie cholesterolu (leki hipolipemizujące).
Ważne!
Podjęcie decyzji o suplementacji warto przedyskutować z lekarzem lub farmaceutą.
Witamina D i zdrowe kości
Prawidłowa mineralizacja tkanki kostnej zależy od dostarczania nie tylko witaminy D, ale także wapnia i fosforu oraz ich prawidłowego wchłaniania z przewodu pokarmowego. Ponadto witamina D kontroluje absorpcję wapnia ze światła przewodu pokarmowego oraz cewek nerkowych. U osób dorosłych niedobór witaminy D należy do głównych czynników prowadzących do wzrostu ryzyka złamań z powodu zmniejszenia wytrzymałości mechanicznej kości i zwiększenia liczby upadków. W przypadku dzieci niedobór witaminy D może prowadzić do rozwoju krzywicy, czyli upośledzenia mineralizacji rosnących kości i chrząstek stawowych.
Witamina D i jej działanie neuroprotekcyjne
W przypadku niewystarczającej syntezy skórnej lub niedoborów witaminy D dostarczanej z dietą częściej obserwuje się zaburzenia kognitywne oraz chorobę Alzheimera. Niedobory tej witaminy wiążą się także ze zwiększoną zachorowalnością na stwardnienie rozsiane. Badania wskazują ponadto, że witamina D może działać korzystnie w przypadku zaburzeń poznawczych na wczesnym etapie demencji starczej.
Witamina D i cukrzyca
Witamina D wywiera korzystny wpływ na funkcjonowanie komórek ß trzustki w zakresie wydzielania insuliny.
Witamina D i otyłość
Badania wskazują, że u osób otyłych występuje małe stężenie witaminy D. Jest to spowodowane jej zmniejszoną dostępnością biologiczną wynikającą z magazynowania w tkance tłuszczowej (tzw. sekwestracja w tkance tłuszczowej). Małe stężenie witaminy D bywa też konsekwencją niechęci osób otyłych do opalania się i związanej z tym ograniczonej syntezy skórnej witaminy D. Po uprzednim oznaczeniu stężenia 25 (OH)D i stwierdzeniu niedoborów witaminy D warto w tej grupie osób rozważyć jej suplementację.
Witamina D i depresja
Receptory witaminy D zaobserwowano w tych częściach mózgu, które są odpowiedzialne za funkcje poznawcze oraz nastrój. Także u osób starszych stwierdzono, że niedobór witaminy D wiąże się z ryzykiem wystąpienia depresji. Wyniki badań dotyczących tego zagadnienia są jednak skrajnie odmienne, tak więc, aby ostatecznie ustalić, jaką rolę witamina D odgrywa w prewencji i leczeniu depresji, konieczne są dalsze badania z randomizacją.
Witamina D i nowotwory
U osób zamieszkujących północne rejony kuli ziemskiej obserwuje się zwiększoną zachorowalność i śmiertelność z powodu różnych nowotworów (jelit, trzustki, gruczołu krokowego oraz sutka), w porównaniu z mieszkańcami regionów południowych.
Stwierdzono, że witamina D zmniejsza namnażanie komórek nowotworowych, a także (dokładnie kalcytriol) bierze udział w regulacji cyklu komórkowego.
Witamina D i choroby układu sercowo-naczyniowego
Zaburzenie układu renina–angiotensyna–aldosteron (RAA) należy do podstawowych przyczyn rozwoju większości chorób sercowo-naczyniowych. Korzystny wpływ witaminy D przejawia się w regulacji tego układu. Niedobór witaminy D sprzyja wzrostowi aktywności RAA. Właściwa podaż witaminy D wiąże się ze zmniejszoną zachorowalnością na nadciśnienie tętnicze u osób zamieszkujących tereny powyżej 35. stopnia szerokości geograficznej.
Witamina D może także działać pośrednio na układ sercowo-naczyniowy, wpływając na regulację gospodarki węglowodanowej.
Witamina D i reumatoidalne zapalenie stawów
Badania epidemiologiczne sugerują, że niektóre choroby autoimmunologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca typu 1 czy nieswoiste zapalenia jelit występują częściej w krajach północnych o słabym nasłonecznieniu.
Immunomodulujące działanie witamina D sprawia, że wpływa ona na aktywność i przebieg powyższych chorób. Hamuje ona także wytwarzanie cytokin prozapalnych, przy jednoczesnym nasileniu wytwarzania cytokin przeciwzapalnych.
źródło: mp.pl
Jaką dawkę witaminy D można uznać za dopuszczlną?
-
- Podobne tematy
- Odpowiedzi
- Odsłony
- Ostatni post
-
-
Jaką dawkę kwasu acetylosalicylowego należy stosować
autor: Asystentka » 13 sty 2017, o 09:42 » w Co ciekawego w świecie służby zdrowia - 0 Odpowiedzi
- 971 Odsłony
-
Ostatni post autor: Asystentka
13 sty 2017, o 09:42
-
-
-
Czy dziecku od 3 roku, można podawać witaminy?
autor: Natalia2525 » 10 maja 2016, o 22:00 » w Pediatria, Neonatologia - 2 Odpowiedzi
- 1299 Odsłony
-
Ostatni post autor: karolinak886
13 maja 2016, o 10:13
-
-
-
Jaką skalę oceny bólu można stosować u osób w podeszłym wieku
autor: admin. med. » 31 gru 2015, o 10:19 » w Co ciekawego w świecie służby zdrowia - 0 Odpowiedzi
- 1106 Odsłony
-
Ostatni post autor: admin. med.
31 gru 2015, o 10:19
-
-
-
RESTONUM braki żelaza, magnezu, witaminy C, witaminy B6, B12
autor: admin. med. » 18 gru 2015, o 12:40 » w Leki bez recepty (OTC) oraz na receptę (RX) Interakcje, wskazania, przeciwwskazania, zabronione - 0 Odpowiedzi
- 1682 Odsłony
-
Ostatni post autor: admin. med.
18 gru 2015, o 12:40
-
-
-
Jaka dieta, jaka suplementacja, czyli jak uniknąć otyłości
autor: admin. med. » 16 wrz 2016, o 19:23 » w Ginekologia - 0 Odpowiedzi
- 1455 Odsłony
-
Ostatni post autor: admin. med.
16 wrz 2016, o 19:23
-