Leczenie zaćmy

Choroby, schorzenia i leczenie oczu.
admin. med.

Leczenie zaćmy

Post autor: admin. med. »

Jeszcze kilkanaście lat temu operacja zaćmy była uważana za ryzykowną i wymagającą długiego pobytu w szpitalu. Wielu pacjentów z tych powodów odkładało wykonanie zabiegu tak długo, jak to było możliwe. Obecnie wyleczenie zaćmy może trwać kilkanaście minut.


Zaćma (cataracta) jest zmianą patologiczną soczewki polegającą na częściowym lub całkowitym jej zmętnieniu. Najbardziej rozpowszechnionym rodzajem tego schorzenia jest zaćma starcza (cataracta senilis). Przyjmuje się, że przymglenie soczewki rozpoczyna się u ludzi około 40. r.ż. bez zauważalnych zmian w badaniu chorób ogólnych i chorób oczu.

Rozwija się na ogół powoli i bezboleśnie, aby ujawnić się pełnoobjawowo dopiero między 60. a 70. r.ż. Początkowym objawem zgłaszanym przez pacjentów jest rozpraszanie światła w postaci punktu świetlnego jako postrzępionej plamy, następnie pojawia się nadwrażliwość na światło, olśnienie, co widoczne jest zwłaszcza podczas jazdy samochodem w nocy. W miarę rozwoju choroby dochodzi do obniżenia ostrości wzroku, widzenia przez mgłę.

W późniejszym stadium osoba dotknięta zaćmą potrafi jedynie określić, czy jest dzień, czy noc. Zazwyczaj jedną z zapowiedzi zbliżającej się zaćmy są częste zmiany okularów, które nie poprawiają parametrów widzenia.

Dokładne przyczyny zaćmy nabytej do dziś nie są poznane. Morfologicznie zmiany mogą dotyczyć warstw jądrowych soczewki oka, warstw korowych lub podtorebkowych, jak również samej torebki. Mogą przy tym dotyczyć tylko jednego oka, chociaż najczęściej obserwowane są zmiany obuoczne.

Zaćma nabyta powstaje najprawdopodobniej w wyniku procesu starzenia się organizmu lub w rezultacie zaburzeń w metabolizmie soczewki spowodowanych czynnikami wewnętrznymi (choroby) albo czynnikami pochodzącymi ze środowiska (fizyczne, chemiczne). Oprócz zaćmy starczej wyróżnia się zaćmę wrodzoną, pourazową, polekową oraz cukrzycową.
Zaćma wrodzona jest zaćmieniem soczewki występującym w momencie urodzenia.

Najczęstszą jej przyczyną jest uszkodzenie płodu w okresie organogenezy. Prowadzą do niej także zaburzenia przemiany materii, niedożywienie, zatrucia i choroby zakaźne matki w okresie ciąży, np. różyczka. Objawy kliniczne zaćmy wrodzonej to przede wszystkim biała źrenica oraz bardzo charakterystyczny odruch Franceschettiego. Polega on na tym, że niemowlę uciska oczy piąstkami lub kciukami obu dłoni i „wodzi” paluszkami przed niewidzącymi oczami. Zaćma wrodzona częściowa może pozostać nierozpoznana po urodzeniu i zostać wykryta dopiero wtedy, gdy znacznie upośledza widzenie, np. w szkole.


Leczenie zaćmy


Obecnie nie istnieje żaden skuteczny lek odwracający proces mętnienia soczewki. W okulistyce stosuje się jedynie dostępne na receptę roztwory jodu, które działając na metabolizm zarówno soczewki, jak i ciała szklistego, wpływają korzystnie na utrzymanie przezierności tych struktur. Stosowane są dwu- lub trzyprocentowe roztwory jodku potasowego albo mieszanki jodków.


Leczenie chirurgiczne


W przypadku pełnoobjawowego rozwinięcia się choroby jedyną metodą przywrócenia prawidłowego widzenia jest chirurgiczne usunięcie zmętniałej soczewki. W związku z rozwojem nowych technik chirurgicznych operacje tego typu są klasyfikowane jako przypadki dwudniowe, tzn. pacjent może opuścić szpital następnego dnia po przeprowadzonym zabiegu. Zabiegowi może poddać się każdy.

Szczególnie predysponowane są osoby, u których występują powikłania w postaci soczewki pęczniejącej, jaskry wtórnej spowodowanej podwinięciem soczewki, wykonujące zawody wymagające obuocznego widzenia oraz te, które ze względów kosmetycznych nie akceptują obecności białej źrenicy.

Przeciwwskazaniem jest jedynie niechęć pacjenta do zabiegu chirurgicznego, współistniejące choroby uniemożliwiające wykonanie miejscowego znieczulenia oraz występowanie chorób oczu, które uniemożliwiają poprawę widzenia nawet po zabiegu (całkowite odwarstwienie siatkówki, niedowidzenie – amblyopia, jaskra dokonana, atrofia nerwu wzrokowego, nowotwory wnętrza oka, choroby rogówki, zanik nerwu wzrokowego, zapalenie błony naczyniowej, zwyrodnienie plamki).

We współczesnej chirurgii zaćmy zwraca się szczególną uwagę na konsekwencje działań chirurga, jak również na jakość życia chorego po wykonanym zabiegu.
Operacyjne sposoby usuwania zmętniałej soczewki dzieli się na trzy typy:

wewnątrztorebkowe usunięcie zaćmy,

pozatorebkowe usunięcie zaćmy,

fakoemulsyfikacja.

Wewnątrztorebkowe usunięcie zaćmy jest najstarszym tego typu zabiegiem. Polega na usunięciu zmętniałej soczewki wraz z jej torebką. Ponieważ soczewka stanowi przegrodę między komorą przednią a komorą ciała szklistego, usunięcie jej w całości ułatwia przemieszczanie się ciała szklistego ku przodowi, w obręb źrenicy, co podnosi ryzyko odwarstwienia się siatkówki. Ta prosta technika, przez dziesiątki lat stosowana na całym świecie, pomagała i w dalszym ciągu pomaga leczyć zaćmę. Niestety, po usunięciu soczewki oko staje się wysoce nadwzroczne i wymaga korekcji optycznej za pomocą soczewek o mocy 10 lub 11 dioptrii.

W praktyce oznacza to konieczność używania niewygodnych, grubych i ciężkich szkieł lub twardych soczewek rogówkowych do korekcji optycznej wzroku do dali i jeszcze cięższych – plus 13 lub plus 14 dioptrii – do czytania z bliska. Obecnie technika ta jest zarezerwowana dla przypadków usunięcia przemieszczonej soczewki.

Druga metoda operacyjna polega na usunięciu soczewki, ale w odróżnieniu od poprzedniej, z pozostawieniem fragmentu torebki tylnej i zastąpieniu jej implantem. Po otwarciu komory przedniej nacina się i usuwa torebkę przednią. Następnie usuwa się zmętniałe masy korowe i jądro soczewki. Pozostawienie torebki tylnej soczewki umożliwia wszczepienie implantu tylnokomorowego, tzn. pomiędzy tęczówkę a zachowaną torebkę, a więc w miejsce odpowiadające usuniętej soczewce. Stosowanych jest wiele technik zarówno nacinania torebki przedniej, jak i usuwania zmętniałych mas soczewkowych. W razie potrzeby możliwe jest polerowanie torebki tylnej, aby usunąć drobne zmętnienia.

Najnowocześniejszą, a zarazem najskuteczniejszą metodą usuwania zaćmy jest fakoemulsyfikacja. Zabieg jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym. W zależności od planowanego rodzaju operacji można zastosować znieczulenie w postaci kilku zastrzyków wokół operowanego oka lub też zastosować jedynie znieczulenie kropelkowe. Znieczulenie ogólne nie jest konieczne i stosowane jest tylko w wyjątkowych sytuacjach (np. u dzieci lub osób chorych umysłowo).

Jego pierwszy etap polega na wykonaniu niewielkiego nacięcia celem dotarcia do soczewki i zapewnienia odpowiedniego pola operacyjnego. Następnie wprowadza się sondę, która za pomocą ultradźwięków rozbija oraz usuwa zmętniałą soczewkę. Na końcowym etapie przez nacięcie wprowadza się nową, zwijalną, miękką soczewkę wewnątrzgałkową o odpowiednio dobranych dla każdego pacjenta parametrach optycznych.

Do niewątpliwych zalet tego rodzaju zabiegu należy zaliczyć: zastosowanie niewielkiego cięcia, brak konieczności zakładania szwów na ranę operacyjną, która uszczelnia się sama pod wpływem ciśnienia wewnątrzgałkowego, możliwość wykonania zabiegu w znieczuleniu kroplowym, zminimalizowany do kilkunastu minut czas trwania zabiegu.

Pacjent nie wymaga hospitalizacji – po kilku godzinach opuszcza ośrodek. Plusem jest też szybka rekonwalescencja operowanego oka oraz obniżone ryzyko wystąpienia powikłań pooperacyjnych. Ta metoda ma jednak swoje ograniczenia. Można ją stosować jedynie w przypadkach zaćm stosunkowo „miękkich”, a nie zaćm posiadających tzw. twarde jądro – bardziej „dojrzałych”.

Pomimo maksymalnej troski o prawidłowe przeprowadzenie operacji możliwe jest wystąpienie powikłań: infekcji wnętrza oka (0,1% przypadków), odwarstwienia siatkówki (0,5% przypadków), wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego, obrzęku torbielowatego plamki lub obrzęku rogówki.
Okres pooperacyjny


Zdecydowana większość pacjentów po operacji odczuwa natychmiastową poprawę ostrości widzenia, natomiast dobrą ostrość wzroku odzyskują w ciągu jednego do dwóch dni. Najczęściej mogą też powrócić do normalnego trybu życia w ciągu kilku tygodni. Istotną sprawą jest przestrzeganie zaleceń pooperacyjnych oraz schematu wizyt kontrolnych. Pierwsza jest dzień po operacji (zdjęcie opatrunku), a kolejna po 3-4 dniach.

Jeśli nie ma powikłań, następna wizyta jest wyznaczana po miesiącu. Wszystkie badania kontrolne, poza pierwszym, może wykonać lekarz okulista w miejscu zamieszkania pacjenta, niekoniecznie chirurg.

Najnowsze metody chirurgicznego leczenia zaćmy gwarantują, że raz usunięta nie powraca. Czasami, na szczęście rzadko, może pojawić się proces zmętnienia pozostałej po zaćmie torebki soczewki. Mówi się wówczas o tzw. zaćmie wtórnej. Na szczęście po zastosowaniu w warunkach gabinetu okulistycznego odpowiedniego lasera udaje się ją wyeliminować i uzyskać użyteczną ostrość wzroku.

Charles D. Kelman
Twórca fakoemulsyfikacji. Podczas wizyty u stomatologa obserwował usuwanie kamienia nazębnego za pomocą skanera ultradźwiękowego. Zrodzona wówczas myśl usunięcia zaćmy przez rozdrobnienie jej w oku przy użyciu ultradźwięków i wydobyciu w kawałkach okazała się trafna.

Zaćma polekowa
Jednym z leków mogących przyczynić się do powstania zaćmy polekowej są sterydy używane do leczenia schorzeń opartych na przewlekłym procesie zapalnym. U osób, które muszą na stałe przyjmować sterydy, bardzo często wdraża się terapię polegającą na modyfikacji dawek leków, dzięki czemu ich działanie powodujące zaćmę jest znacznie opóźnione. Odstawienie sterydów może spowodować zahamowanie lub nawet cofnięcie zmętnienia soczewki. Do innych leków mogących uszkodzić soczewkę należą między innymi: amiodaron, chloropromazyna, złoto, bisulfan, związki azotowe oraz pochodne ergotaminy.

Zalecenia pooperacyjne

opatrunek na zoperowanym oku powinien pozostać do pierwszej wizyty kontrolnej

w trakcie gojenia się rany pooperacyjnej należy zachować spokojny tryb życia

w pierwszych dniach należy unikać nadmiernego wysiłku fizycznego

należy unikać uciskania i pocierania zoperowanego oka; ewentualną wydzielinę zaleca się usuwać czystym, wilgotnym wacikiem

należy przestrzegać zaleceń lekarza okulisty dotyczących stosowania kropli do oczu (jeśli krople skończą się wcześniej niż wyznaczony termin badania kontrolnego, należy zwrócić się do lekarza)

dokładnie myć ręce przed zakraplaniem

brak przeciwwskazań do oglądania telewizji i czytania

po 24 godzinach można spacerować bez potrzeby noszenia opatrunku, należy jednak unikać silnego nasłonecznienia, ewentualnie należy stosować okulary przeciwsłoneczne

przy myciu włosów należy zwrócić uwagę, by szampon nie dostał się do zoperowanego oka

można używać okularów stosowanych wcześniej, jednak jeśli szkło po stronie zoperowanego oka znacznie utrudnia posługiwanie się okularami, można to szkło zastąpić szkłem zwykłym. Odpowiednie szkła korekcyjne dobiera się dopiero po całkowitym zagojeniu się oka i ustabilizowaniu widzenia.

mgr farm. Ewelina Drelich
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post