Metformina w onkologii. Znany lek walczy z nowotworami

Choroby nowotworowe, ich rozpoznawanie oraz leczenie.
Asystentka

Metformina w onkologii. Znany lek walczy z nowotworami

Post autor: Asystentka »

Metformina jest jednym z najlepiej znanych leków przeciwcukrzycowych. Środek ten jest skuteczny, dobrze tolerowany i stąd szeroko stosowany jako terapia pierwszego rzutu w cukrzycy typu II. Nie dajmy się zwieść pozorom, bo metformina skrywa wiele sekretów. Świat nauki wstrzymał oddech w roku 2010, kiedy American Diabetes Association i American Cancer Society zgodnie orzekło, że metformina zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwowy złośliwe (1). Przez ostatnie lata pojawiło się wiele badań próbujących zweryfikować tę teorię. Czy metformina zapobiega nowotworzeniu zarówno u diabetyków, jak i osób zdrowych? Czy pochodna biguanidu może wspomóc tych, którzy już zachorowali? Jakie są potencjalne mechanizmy wyjaśniające pozytywne efekty stosowania metforminy? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdujemy w przeglądzie przygotowanym starannie przez Bost et al. i opublikowanym w styczniowym wydaniu magazynu “Current opinion in oncology” (2).

Współchorobowość cukrzycy i raka, metformina zmniejsza ryzyko nowotworzenia.

Istnieją silne dowody na to, że diabetycy mają zwiększone ryzyko zachorowania na większość nowotworów złośliwych, szczególnie raka jelita grubego, endometrium czy raka piersi. Co więcej, cukrzyca typu II sama w sobie stanowi negatywny czynnik rokowniczy u pacjentów, u których zdiagnozowano chorobę nowotworową. Nie mniej jednak, osoby przyjmujące metforminę chorują na raka rzadziej niż ci leczeni innymi lekami przeciwcukrzycowymi. Wiele prac badawczych ukazało się od czasu pojawienia się pierwszego przełomowego badania pokazującego tę zależność, opublikowanego w roku 2005 przez Evans et al (3). Dla przykładu, pewne badanie (4) oceniało wpływ 250 mg metforminy podawanej przez miesiąc na endoskopowo oceniany wygląd śluzówki jelita grubego. Efekty były spektakularne – stwierdzono spadek liczby patologicznych refleksów krypt jelitowych oraz zmniejszoną proliferację nabłonka. Co więcej, metformina spowodowała spadek częstości rozwinięcia się nowotworu płuc u myszy poddanych działaniu dymu papierosowego aż o 72% (5).

Metformina odwraca efekty insuliny.

Jaka może być przyczyna takich zachęcających wyników? W cukrzycy typu drugiego pochodna biguanidu stymuluje insulinowrażliwość i zmniejsza wątrobową produkcję glukozy. Metformina pobudza również utylizację glukozy przez mięśnie i tkankę tłuszczową. Wszystkie te procesy prowadzą do redukcji hiperinsulinemii, która wspólnie z insulinopodobnym czynnikiem wzrostu (insulin-like growth factor-1, IGF-1), uznawana jest za stymulator procesu nowotworzenia (6). Ten efekt mógłby wyjaśniać pośrednie przeciwnowotworowe działanie metforminy. Całościowy wpływ metforminy na procesy komórkowe jest bardzo różnorodny i skomplikowany. Naukowcy zastanawiają się nad tym, czy lek działa na wszystkie komórki, czy jedynie na nowotworowe. Okazuję się, że normalne komórki nabłonka gruczołu piersiowego są oporne na działanie metforminy (7), tymczasem hodowane in vitro komórki macierzyste raka są eliminowane przez metforminę nawet w bardzo małych stężeniach (8).

Właściwości antyproliferacyjne metforminy.

Niektóre publikacje sugerują, że metformina indukuje w komórkach nowotworowych apoptozę, a inne, że zatrzymuje ona cykl komórkowy w różnych fazach (9). Wiadomo natomiast, ze metformina symuluje stres energetyczny komórki przez dramatyczny spadek stężenia komórkowego ATP (10). Przypuszcza się, że biguanid reguluje tak zwaną oś AMPK/mTOR i tym samym kontroluje odpowiedź komórki na stres metaboliczny, co w konsekwencji wywołuje autofagię komórki. Inną kwestią jest indywidualna podatność komórki nowotworowej na działanie metforminy, która zależy m.in. od jej pochodzenia i ekspresji błonowego transportera dla metforminy. Co istotne, lek ten ma potencjał, aby przeciwdziałać powstawaniu przerzutów. Odbywa się to poprzez blokowanie migracji komórek nowotworowych i redukcję aktywności metaloproteinaz 2 i 9 (enzymów, które wykorzystuje guz, aby naciekać otaczające tkanki) (11).

Metformina jako adiuwant w chemoterapii.

To nie koniec niespodzianek. Liczne prace badawcze wskazują na to, że kombinacja metforminy i klasycznych środków stosowanych w chemioterapii może nieść ze sobą korzyści. Metformina wzmacnia antyproliferacyjne działanie cisplatyny, paklitakselu oraz tamoksifenu na komórki raka piersi, płuc i prostaty (12). Co więcej, doustne podanie metforminy w połączeniu z cisplatyną, paklitakselem i doksorubicyną poskutkowało znaczną redukcją wzrostu guzów u myszy w porównaniu ze słabszym efektem podawania każdego z powyższych środków bez metforminy. Ponadto dawka doksorubicyny niezbędna do podtrzymania remisji była mniejsza, gdy towarzyszyła jej terapia biguanidem. Ten wynik daje nam perspektywę redukcji dawek standardowych cytostatyków i zmnieszenie ich toksyczności. Należy mieć na uwadze jedno badanie, które wykazało, że w warunkach eksperymentalnych metformina obniżyła potencjał leczniczy cisplatyny w terapii glejaków i białaczki (13). Wskazuje to na konieczność ostrożności w stosowaniu metforminy jako adiuwanta chemioterapii i potrzebę dalszych badań, zanim z całą pewnością potwierdzimy jej skuteczność i bezpieczeństwo.

Wielofunkcyjna metformina

Dzięki badaniom epidemiologicznym od czasu do czasu naukowcom udaje się zauważyć nowe zależności w postaci czynników ryzyka i potencjalnych środków zapobiegających nowotworzeniu. Niektóre popularne, szeroko stosowane leki posiadają niezbadane własności (na przykład aspiryna (14)). Metformina jest odpowiednia zarówno do prewencji zachorowania na nowotwór złośliwy, jak i do samego leczenia. Lek ten jest skuteczny w swoim działaniu przeciwnowotworowym zarówno u diabetyków, jak i osób zdrowych. Różnorodność procesów komórkowych, jakie reguluje metformina jest ogromna, stąd istnieje konieczność dalszych badań zanim zastosuje się wiedzę w praktyce. Na razie trzymajmy kciuki za metforminę.

Autor: Natalia Neumann
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post