ForumMedyczne.edu.pl

Sukces transplantacji zależy od wielu czynników. Należą do nich między innymi właściwy dobór dawcy pod względem wieku, zgodności w obrębie HLA, stopnia uczulenia – poziomu przeciwciał antyleukocytarnych, choroby podstawowej będącej przyczyną leczenia nerkozastępczego, stanu innych narządów i chorób współistniejących. Nie mniej ważne są: inne czynniki zależne od dawcy, czas zimnego niedokrwienia, zmiany niedokrwienno-reperfuzyjne oraz szereg czynników immunologicznych i genetycznych.

Wszystkie te uwarunkowania wpływają na czynność przeszczepionego narządu, łącznie z możliwością wystąpienia ostrego i przewlekłego odrzucania. Od początku lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia biopsja nerki stała się złotym standardem diagnostyki zaburzeń jej funkcji. Badanie to pozwala na ocenę prawidłowości budowy miąższu nerki, procesów toczących się w poszczególnych strukturach, głównie kłębuszkach i śródmiąższu, a także rozległości i nasilenia procesu chorobowego. Biopsję nerki przeszczepionej przeprowadza się u pacjentów z podejrzeniem ostrego odrzucania, a także przy ocenie stopnia zaawansowania odrzucania przewlekłego. Ponadto wykonuje się biopsje protokolarne celem monitorowania czynności przeszczepionego narządu.

W odpowiedzi immunologicznej po transplantacji biorą udział wszystkie składowe układu odpornościowego. Nasilenie odpowiedzi zapalnej jest zależne od zgodności antygenowej między dawcą a biorcą nerki. Reakcję układu immunologicznego na przeszczepiony narząd nazywamy odrzucaniem. W zależności od gwałtowności i czasu trwania tego procesu wyróżnia się: odrzucanie nadostre, ostre i przewlekłe. W odrzucaniu nadostrym objawy pojawiają się natychmiast i najczęściej spowodowane są obecnością przeciwciał przeciw antygenom MHC, antygenom z układu AB0 i innym, obecnym na komórkach śródbłonka. Odrzucanie ostre może pojawić się po kilku dniach lub miesiącach, a nawet roku od przeszczepienia. Zapoczątkowane jest przez aktywację odpowiedzi komórkowej na tkankę dawcy.

Proces odrzucania przeszczepionego narządu obejmuje uszkodzenie tkanki śródmiąższowej nerki oraz komórek śródbłonka naczyń, będąc wynikiem złożonego działania limfocytów T, granulocytów, makrofagów oraz krążących przeciwciał. Komórkowa reakcja immunologiczna związana jest z szeregiem procesów, prowadzących do aktywacji i proliferacji swoistych limfocytów zaangażowanych w proces odrzucania przeszczepu allogenicznego. W przebiegu tej reakcji dochodzi do syntezy i uwalniania wielu mediatorów reakcji zapalnych, wywołując tym samym zmiany w obrębie ściany naczyń nerkowych prowadzące do zmniejszenia ich światła, a nawet całkowitej niedrożności. Konsekwencją tego procesu jest martwica narządu. W komórkowej reakcji immunologicznej biorą udział mediatory dla aktywowanych limfocytów T i B, które inicjują w naczyniach kaskadę procesu zapalnego. We wczesnym stadium odpowiedzi zapalnej, leukocyty wchodzą w interakcję ze ścianą naczyń, dzięki obecności cząstek adhezyjnych znajdujących się na powierzchni komórek zapalnych i komórek śródbłonka. Umożliwia to przyleganie komórek zapalnych do śródbłonka, a następnie transmigrację przez ścianę naczynia w miejsce zapalenia. Jest to kluczowy proces dla rozwinięcia się odpowiedzi immunologicznej.

Autor: Dr n.med. Karolina Kłoda