Paraneoplastyczne zespoły neurologiczne (PZN)

Choroby obwodowego układu nerwowego i ośrodkowego układu nerwowego, Depresje i nerwice.
admin. med.

Paraneoplastyczne zespoły neurologiczne (PZN)

Post autor: admin. med. »

BADANIE W KIERUNKU PRZECIWCIAŁ PRZECIWNEURONALNYCH

Paraneoplastyczne zespoły neurologiczne (PZN) to zróżnicowana grupa zaburzeń neurologicznych, które występują jako powikłania choroby nowotworowej, lecz nie są spowodowane miejscowym działaniem nowotworu, przerzutami do układu nerwowego, toksycznym oddziaływaniem leków, zaburzeniami naczyniowymi ani infekcjami. Obecnie uważa się, że PZN mają podłoże autoimmunologiczne. Wystąpienie objawów neurologicznych jest następstwem uszkodzenia struktur UN wskutek odpowiedzi immunologicznej wywołanej ekspresją w tkance nowotworowej tzw. antygenów onkoneuronalnych, tj. antygenów, które w stanie prawidłowym występują wyłącznie w strukturach UN.

PZN mogą wystąpić jako powikłanie każdego nowotworu złośliwego z wyjątkiem guzów mózgu. Najczęściej występowanie PZN opisywano u chorych z drobnokomórkowym rakiem płuc, rakiem piersi, nowotworami dróg rodnych (najczęściej rak jajników) oraz z chłoniakami. Uszkodzenie, odpowiedzialne za wystąpienie PZN, może dotyczyć wszystkich struktur ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, a także połączeń nerwowo-mięśniowych i mięśni.

U ok. 60% chorych z PZN wystąpienie objawów neurologicznych wyprzedza rozpoznanie nowotworu. Zespół neurologiczny zwykle rozwija się w okresie kilku dni - kilku miesięcy. Uszkodzenie poszczególnych struktur układu nerwowego prowadzi najczęściej do znacznego deficytu neurologicznego i funkcjonalnego (w niektórych przypadkach to zespół neurologiczny, a nie nowotwór, jest przyczyną zgonu). Cechą charakterystyczną dla wielu PZN jest wieloogniskowość objawów. Czasem PZN zwiastują objawy nietypowe jak: depresja, zaburzenia pamięci, gorączka nieznanego pochodzenia, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego i rzekoma niedrożność jelit, osłabienie i suchość w jamie ustnej.

Rozpoznanie PZN jest wskazaniem do poszukiwania nowotworu (nowotwór zwykle manifestuje się w okresie do 4 lat od wystąpienia objawów neurologicznych, chociaż opisywano chorych, u których nowotwór zdiagnozowano po upływie 10 lat od wystąpienia PZN). Wystąpienie PZN u chorych z wcześniejszym rozpoznaniem choroby nowotworowej jest wskazówką do poszukiwania przerzutu czy nawrotu choroby.

Standardowe badania diagnostyczne, pomocne w rozpoznawaniu PZN, obejmują badanie mózgu metodami obrazowania, badania płynu mózgowo-rdzeniowego oraz badania neurofizjologiczne. Istnieje coraz więcej doniesień wskazujących na przydatność badania mózgu metodą PET z wykorzystaniem glukozy znakowanej radioizotopem (18F-FDG) (FDG-PET).

Bardzo istotne, z punktu widzenia diagnostyki PZN, jest badanie w kierunku obecności przeciwciał przeciwneuronalnych (ppn) w surowicy. Większość obecnie znanych ppn może być wykryta przy pomocy technik immunohistochemii (IHC), immunofluorescencji (IF) pośredniej oraz Western-Blot (WB). Stwierdzenie obecności ppn w surowicy jest ważne nie tylko dla rozpoznania PZN. Określenie typu tych przeciwciał (możliwe tylko przy pomocy techniki WB) może być pomocne w zlokalizowaniu nowotworu odpowiedzialnego za wystąpienie PZN. Okazało się, że poszczególne typy ppn są często związane z określonymi PZN oraz z określonymi rodzajami nowotworów, tak, jak to zostało przedstawione w tabeli 2.

Istnieje jednak wiele ograniczeń, o których trzeba pamiętać, uwzględniając obecność ppn w diagnozowaniu PZN. U wielu chorych na PZN nie udaje się wykryć ppn w surowicy. Obecnie czułość badania ppn w określeniu paranowotworowej etiologii zespołu neurologicznego ocenia się na ok. 50-60%. Sugeruje to, że nie wykrycie ppn w surowicy nie wyklucza obecności guza. Czasem ppn wykrywa się u chorych z nowotworem, a bez zespołu neurologicznego. Z kolei, chociaż większość ppn wydaje się być specyficznymi dla PZN, u części chorych z ppn nigdy nie udaje się zdiagnozować nowotworu, nawet w wieloletnim okresie obserwacyjnym.

W 2002r. międzynarodowy zespół neurologów zainteresowanych tematyką PZN dokonał podziału ppn na "dobrze scharakteryzowane" i "słabo scharakteryzowane" (Graus i wsp., J Neurol Neurosurg Psychiatry 2004;75:1135-1140). Uznano, że tylko "dobrze scharakteryzowane" ppn mogą stanowić pewny wyznacznik diagnozy PZN. Do grupy "dobrze scharakteryzowanych" ppn zaliczono przeciwciała skierowane przeciwko następującym antygenom: Hu, Yo, Ri, Ma2, CV2 i amfifizyna. Specyficzność badania „dobrze scharakteryzowanych” ppn szacuje się na 95-100%. Jeśli nowotwór nie został wcześniej zdiagnozowany, dodani wynik badania w kierunku „dobrze scharakteryzowanych” ppn uważa się za wskazanie do poszukiwania nowotworu. Jak wspomniano, obecność poszczególnych typów ppn może sugerować prawdopodobną lokalizację nowotworu. Trzeba jednak pamiętać, że istnieje możliwość występowania nowotworów o różnych lokalizacjach u tego samego pacjenta. Na przykład w badaniu Lucchinetti spośród 132 chorych z SCLC, 17 miało współistniejący inny nowotwór złośliwy (rak nerki, prostaty, piersi). Dlatego, jeśli zostanie zdiagnozowany nowotwór, który nie jest jednym z najczęściej związanych z obserwowanym zespołem neurologicznym oraz ze stwierdzonym typem ppn, zaleca się poszukiwanie innego nowotworu. Jeśli się to nie uda, warto podjąć próbę stwierdzenia, czy w zdiagnozowanym nowotworze dochodzi do ekspresji antygenu, przeciwko któremu są skierowane ppn. Trzeba jednak zawsze pamiętać o możliwości fałszywie dodatnich wyników badań w kierunku obecności ppn w surowicy, zwłaszcza u chorych z chorobami autoimmunologicznymi i neurodegeneracyjnymi.

Więcej informacji na temat paranowotworowych zespołów neurologicznych: ipin.edu.pl
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post