Podstawowe badania okulistyczne

Choroby, schorzenia i leczenie oczu.
admin. med.

Podstawowe badania okulistyczne

Post autor: admin. med. »

Badania u okulisty
Podstawowymi badaniami okulistycznymi są badania: ostrości wzroku, rodzaju wad wzroku, przedniego odcinka oka, dna oka, ciśnienia śródgałkowego i pola widzenia.

Powodem wizyty w gabinecie okulistycznym zazwyczaj bywa okresowa kontrola oczu, dobór okularów lub dolegliwości narządu wzroku. Na początku okulista przeprowadza z pacjentem wywiad, ogląda i dotyka narząd wzroku. Czasami już to pozwala na postawienie diagnozy, ale zawsze pomocne, a czasami niezbędne jest wykonanie badań okulistycznych na aparaturze.

Postęp w medycynie i technice spowodował rozwój metod badawczych i aparatury diagnostycznej. Dziś często już podczas podstawowych badań okulistycznych można z dużą dokładnością ocenić zdrowie oka, profilaktycznie wykluczyć wady wzroku, a także w przypadku chorób oczu pomóc w postawieniu diagnozy i prowadzeniu leczenia.
Badanie ostrości wzroku
Badanie to jest bardzo proste, ale ważne w okulistyce, gdyż większość schorzeń oka objawia się właśnie pogorszeniem ostrości widzenia. Przeprowadza się je zarówno podczas badań kontrolnych, jak i przy leczeniu poważniejszych schorzeń okulistycznych.

Zawsze badanie odbywa się na początku wizyty, gdy pacjent nie jest jeszcze zmęczony innymi badaniami. Oddzielnie jest sprawdzana ostrość wzroku prawego i lewego oka, do dali oraz bliży (do czytania). Nie jest tu konieczne żadne przygotowanie ze strony pacjenta.

Do skontrolowania ostrości widzenia potrzebne są jedynie specjalne tablice, na których umieszczone są odpowiednie znaki, tzw. optotypy. Ich wielkość jest odpowiednio dobrana, a liczby obok wskazują odległość, z jakiej zdrowe oko może je odczytać. Jeśli pacjent odczytuje prawidłowo z odległości 5 metrów rząd optotypów oznaczonych liczbą 5, to ostrość jego wzroku wynosi 5/5, czyli 1,0 normy.

Tablice z optotypami do badania ostrości wzroku są zwykle takiej wielkości, aby można było sprawdzić wzrok w warunkach gabinetu lekarskiego. Najczęściej wzrok sprawdzany jest z odległości 5 metrów. Gdy pomieszczenie jest mniejsze, można uzyskać potrzebną odległość, odbijając tablicę w lustrze. Wystarczy wtedy realna odległość 2,5 metra, która przez odbicie w lustrze zwiększa się dla badanego dwukrotnie.

W niektórych gabinetach można także spotkać specjalne rzutniki optotypów, za pomocą których na ekranie są wyświetlane znaki do odczytywania.

W gabinecie okulistycznym są dostępne również tablice i optotypy przygotowane dla dzieci i osób nie znających liter.
Badanie rodzaju wad wzroku
Dobierając okulary dla osób z wadami wzroku za pomocą tablicy z optotypami, okulista dysponuje kasetą szkieł próbnych i specjalnymi oprawkami okularowymi. Dzięki szkłom może dokonać odpowiedniej korekcji tak, aby badany widział wyraźnie. Przy złożonych wadach wzroku jest to dość żmudne i trudne. Pomocne wówczas staje się uprzednie określenie refrakcji oka (rodzaju wady) metodą tzw. skiaskopii lub za pomocą refraktometrii komputerowej.
• Skiaskopia
Badanie to jest znane od przeszło stu lat. Okulista posługuje się płaskim lusterkiem z otworkiem w środku i szkłami próbnymi.

Podczas badania lekarz, spoglądając przez otworek w środku lusterka, "rzuca" w kierunku badanego oka odblask odbity od źródła światła i obserwuje czerwone odblaski z dna oka. Analiza przesuwania się tych odblasków względem przesuwanego lusterka (z prawej do lewej, z góry do dołu, skośnie) pozwala na określenie rodzaju wady wzroku, tzn. czy oko jest krótkowzroczne, nadwzroczne, czy występuje astygmatyzm.

Ustawianie właściwego, korygującego wadę wzroku szkła przed badanym okiem powoduje powstanie równomiernego odblasku z dna oka, który nie przesuwa się przy ruchach lusterka. Wartość optyczna szkła określa wówczas obiektywnie wielkość wady wzroku.

Badanie to jest uzupełnieniem badania ostrości wzroku. Ma ono istotne znaczenie przy badaniu dzieci i osób z trudnym kontaktem.
• Refraktometria komputerowa
Na szybką i obiektywną ocenę refrakcji oka pozwala badanie przy użyciu refraktometru komputerowego.

Refraktometria automatyczna, czyli komputerowe badanie refrakcji pozwala na zautomatyzowane, bardzo szybkie określenie wady bez żadnego przygotowania badanego.

Działanie aparatu opiera się bądź na zasadzie refraktometrii subiektywnej (optometrii), tzn. wprowadzaniu przed oko soczewek różnej mocy aż do momentu optymalnej korekcji ostrości wzroku, lub na zasadzie automatycznej skiaskopii przy użyciu podczerwieni. Osoba badająca dokonuje kilkukrotnego pomiaru dla jednego i drugiego oka oddzielnie. Dodaje lub odejmuje stopniowo soczewki skupiające lub rozpraszające, a pacjent obserwuje optotypy i podaje, przy których wartościach widzi wyraźnie. Wartość wady zostaje podana w formie wydruku komputerowego.

Łatwość wykonywania badania, zakończona wydrukiem gotowym do przeniesienia na receptę, prowadzi niekiedy do zaniechania konfrontacji uzyskanych danych z wymaganiami oka, a także z wiekiem pacjenta, jego zawodem oraz ewentualnymi innymi zmianami patologicznymi narządu wzroku.

Refraktometr, choć ma mikroprocesor, nie jest komputerem. Nie dokonuje analizy ani oceny narządu wzroku, ani nie wykrywa chorób oczu, mierzy jedynie wielkość wady: nadwzroczność, krótkowzroczność i astygmatyzm.
• Badanie refrakcji nie wystarcza
Zarówno po skiaskopii, jak i refraktometrii komputerowej, koniecznie należy sprawdzić ostrość wzroku metodą tablic optotypowych, zakładając szkła próbne. Trzeba zawsze skonfrontować wynik skiaskopii czy pomiaru refrakcji na aparacie komputerowym z indywidualnymi odczuciami i tolerancją dobranych szkieł przez badanego. Błędem jest używanie szkieł dobranych wyłącznie po refraktometrii komputerowej.
Oglądanie przedniej części oka
Badanie przedniej części oka na początku robi się makroskopowo, czyli ocenia, jak wyglądają powieki, spojówki i przedni odcinek gałki ocznej bez użycia szkieł powiększających czy aparatów. Oględziny te jednak powinny być rozszerzone o badanie w tzw. lampie szczelinowej.

Przyrząd ten znany w okulistyce od prawie stu lat i ciągle udoskonalany składa się z części oświetlającej, która jest źródłem dobrej jakości światła oraz z części optycznej - obuocznego mikroskopu - dzięki której badający ogląda powiększony obraz oka (zwykle 10, 16, 25 razy).

Podczas badania pacjent opiera brodę i czoło na podpórce. Światło, przechodząc przez przesłonę, przybiera postać smugi, której szerokość, wysokość, a także ustawienie w pionie, poziomie lub skosie może regulować okulista. Specjalny uchwyt i pokrętła pozwalają z kolei na precyzyjne ustawienie aparatu na wprost badanego oka, jak i uzyskanie wyraźnego, odpowiednio oświetlonego obrazu oka.

Lampa szczelinowa pozwala również, po zastosowaniu dodatkowych przyrządów optycznych (trójlustro, gonioskop, soczewka Volka), ocenić inne części oka, np. dno oka, wnętrze gałki ocznej, ciałka szklistego i siatkówki.
Badanie dna oka
Badanie dna oka jest badaniem niezwykle ważnym - pozwala na rozpoznanie większości schorzeń oka, zwłaszcza siatkówki (odklejanie siatkówki, krwotoki do siatkówki, choroby plamki siatkówki), błony naczyniowej (zapalenie, nowotwory), nerwu wzrokowego (zapalenie, jaskra) i ciałka szklistego (wylew krwi, zmętnienia).

Obraz dna oka pozwala na ocenę i stan zaawansowania nie tylko schorzeń typowo okulistycznych, ale i takich, jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, miażdżyca. Dno oka to jedyne miejsce, gdzie można "bezkrwawo" obejrzeć drobne naczynia krwionośne i ocenić ich stan.

Przed wykonaniem badania zakrapla się do oka krople z atropiną, które rozszerzają źrenicę i umożliwiają łatwiejsze obejrzenie dna oka. Leki rozszerzające źrenicę nie mogą jednak być stosowane u chorych na jaskrę, gdyż nawet jednorazowe zakroplenie ich może wywołać groźny napad tej choroby.

U osób zdrowych atropina może przez jakiś czas upośledzać swobodne czytanie czy patrzenie, jednak nie upośledza ona widzenia.

Specjalny przyrząd do badania dna oka, oftalmoskop - nazywany również wziernikiem okulistycznym - ma własne oświetlenie i zasilany jest przez połączenie z siecią elektryczną poprzez transformator lub poprzez zamontowane w rękojeści wziernika baterie czy akumulator.

W głowicy wziernika specjalny układ optyczny powoduje skierowanie strumienia światła żarówki w kierunku badanego oka. Niewielki otwór umożliwia oglądanie tak oświetlonego oka. Wziernik wyposażony jest w układ soczewek o różnej wartości optycznej, które można ustawić w otworze obserwacyjnym po przesunięciu pokrętła.

Wzierniki często są dodatkowo wyposażone w układy różnych przysłon, filtrów barwnych, jak i dają możliwości uzyskania różnej średnicy oświetlanego pola na dnie oka. Ułatwiają one dostrzeganie i różnicowanie zmian.
Mierzenie ciśnienia oka
Technika pomiaru ciśnienia śródgałkowego ma swoją długą historię. Najprostszy, choć najbardziej niedokładny sposób oceny ciśnienia śródgałkowego polega na ocenie napięcia gałki ocznej przez ucisk palcami. Jednak tylko lekarz z dużym doświadczeniem może wtedy stwierdzić, czy ciśnienie jest podwyższone, czy w granicach prawidłowych.

Obecnie do mierzenia ciśnienia śródgałkowego używa się specjalnych urządzeń zwanych tonomerami.

Wartość ciśnienia śródgałkowego jest określana z wielkości tzw. wgłobienia rogówki przez końcówkę tonometru lub wielkości siły, jaka jest potrzebna do spłaszczenia określonego fragmentu rogówki. Im ciśnienie w oku jest wyższe, tym w mniejszym stopniu można przez ucisk na gałkę oczną, a w zasadzie na rogówkę, odkształcić ją, tj. spłaszczyć lub zagłębić. Na tej zasadzie opierają się obecnie w każdym gabinecie okulistycznym tonometry. Stanowią one oddzielne przyrządy (np. tonometr Schištza) lub umieszczone i współpracujące z lampą szczelinową (tzw. tonometry aplanacyjne).

Wadą tych przyrządów jest konieczność dotknięcia do oka badanego, a więc oko musi być znieczulone, a końcówkę aparatu trzeba sterylizować. Badanie takie nie należy do przyjemnych i naturalne odruchy obronne badanego mogą fałszować wyniki pomiaru. Po wykonanym badaniu znieczulenie trwa jeszcze przez jakiś czas, co prawda nie upośledza ono możliwości widzenia, ale warto uważać, żeby przez przypadek nie uszkodzić mniej czułego oka.

W ostatnich latach opracowano dokładne metody pomiaru ciśnienia śródgałkowego przy użyciu bezdotykowych tonometrów. Badanie tonometrem bezdotykowym jest niebolesne i nie wymaga znieczulenia oka.

Zasada jego działania polega na komputerowej analizie przez odpowiedni układ optyczny wielkości odkształcenia fragmentu rogówki po uderzeniu jej strumieniem powietrza. Badany odczuwa to jak "dmuchnięcie" powietrza w oko. Pomiar jest kilkakrotnie powtarzany i dzięki temu dokładny.

Prawidłowa wartość ciśnienia śródgałkowego mieści się w pewnych granicach i nie powinna przekraczać wartości 21-22 mm Hg. Są jednak osoby, u których ciśnienie to wynosi więcej niż 22 mm Hg oraz takie, u których wynosi ono znacznie poniżej normy, czyli 12-15 mm Hg.

Przed laty stwierdzenie podwyższonego ciśnienia równało się rozpoznaniu jaskry. Obecnie poglądy na ten temat zmieniły się. Ciśnienie śródgałkowe jest nadal bardzo istotnym czynnikiem ryzyka w jaskrze. Dlatego stwierdzenie utrzymujących się wartości powyżej 28-30 mm Hg wskazuje zwykle na tę chorobę. Należy jednak pamiętać, że jaskra może być również rozpoznana, gdy ciśnienie śródgałkowe jest w tzw. normie (15-20 mm Hg), a nawet wtedy, gdy jest niskie. Jaskra jest podstępną i złożoną chorobą, a do jej rozpoznania trzeba wykonać nie tylko podstawowe badania okulistyczne, ale także inne specjalistyczne.
Badanie pola widzenia
Jest to bardzo istotne badanie w diagnostyce chorób siatkówki, a zwłaszcza nerwu wzrokowego, szczególnie jaskry.

Metoda badania była wielokrotnie udoskonalana. Wraz z rozwojem wiedzy i techniki, a zwłaszcza dzięki zastosowaniu cyfrowej obróbki danych można je przeprowadzić bardzo dokładnie.

Aktualnie badanie to wykonuje się na polomierzach komputerowych. Podczas badania osoba obserwuje i sygnalizuje pojawienie się w polu widzenia świetlnego znaczka o odpowiednio dobranej wielkości i kontraście.

Badania te są maksymalnie zobiektyzowane, można dokładnie ocenić ubytki w polu widzenia, określić je liczbowo, a okresowo można powtarzać i porównywać, co jest niezwykle istotne w ocenie ewentualnych zmian chorobowych.
Podstawowe badania okulistyczne pomagają zdiagnozować: choroby oczodołu, choroby powiek, stany zapalne powiek (jęczmień, gradówka, zapalenie brzegów powiek, opryszczka zwykła, półpasiec oczny), stany zapalne spojówek, choroby narządu łzowego (zapalenie gruczołu łzowego, zapalenie woreczka łzowego), choroby rogówki (zapalenie rogówki), choroby twardówki i soczewki (zapalenie twardówki, soczewki), choroby ciała szklistego (ropień, wylew krwi, zmętnienia), choroby siatkówki (zapalenie, odwarstwienie siatkówki, zmiany zwyrodnieniowe siatkówki, krwotoki do siatkówki, choroby plamki siatkówki), choroby nerwu wzrokowego (zapalenie nerwu wzrokowego), jaskrę.
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post