Pokrzywka, przyczyny i leczenie

Choroby skóry, włosów, paznokci, nowotwory (czerniak złośliwy, rumień guzowaty)
Chorób, przenoszone drogą płciową,HIV
admin. med.

Pokrzywka, przyczyny i leczenie

Post autor: admin. med. »

Wspólną cechą wszystkich odmian pokrzywki są wykwity pierwotne - bąble pokrzywkowe, które mogą mieć różne kształty i rozmiary.

Reakcję skóry na zadziałanie czynników o różnorodnym podłożu nazywamy pokrzywką (łac. nazwa urticari pochodzi od nazwy pokrzywy zwyczajnej - urtica dioica). Nie stanowi ona jednolitego zespołu chorobowego, wyróżnia się wiele jej odmian.
Bąble i świąd
Bąbel pokrzywkowy powstaje w wyniku obrzęku okołonaczyniowego zlokalizowanego w skórze właściwej. Przypomina zmiany skórne po oparzeniu pokrzywą: ma strome brzegi, płaską powierzchnię, zabarwienie różowe lub porcelanowobiałe. Bąble mogą mieć rozmaite wymiary (od kilkumilimetrowych do obejmujących rozległe powierzchnie - tzw. pokrzywka olbrzymia) i kształty (okrągłe, owalne, festonowate, przypominające różne figury). Ich liczba i umiejscowienie są także zmienne. Charakterystyczny jest silny świąd bąbli.

Wykwity pokrzywkowe powstają szybko, utrzymują się zwykle od kilku do kilkunastu godzin i ustępują bez śladu. Jeżeli utrzymują się kilka dni lub dłużej, mówimy o pokrzywce przetrwałej. Gdy obrzęk dotyczy głębiej położonej tkanki podskórnej, mamy do czynienia z obrzękiem Quinckego. Może on występować w postaci izolowanej lub w skojarzeniu z pokrzywką. Jego objawy to nasilone obrzmienia skóry, najczęściej na wargach, w okolicy oczodołów, narządów płciowych, na dłoniach i stopach. Mają one nieraz monstrualne wymiary. Nie powodują świądu, utrzymują się zwykle kilka do kilkunastu godzin.

Wysiewom bąbli pokrzywkowych nierzadko towarzyszą inne objawy: obrzęk języka, głośni i krtani (mogące spowodować śmierć z uduszenia), napad duszności podobny do występującego w astmie oskrzelowej, dolegliwości żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka), obrzęki i bolesność stawów, wzrost temperatury ciała (tzw. gorączka pokrzywkowa), spadek ciśnienia krwi.
Ostre i przewlekłe
Jeśli pokrzywka trwa nie dłużej niż 6 tygodni, nazywamy ją ostrą (dotyczy dzieci i dorosłych). Ma ona zwykle podłoże alergiczne, występuje najczęściej, ale ze względu na krótki przebieg jest stosunkowo rzadko leczona. Czynnikami ją wywołującymi są: pokarmy (owoce, zwłaszcza egzotyczne, warzywa, ryby, kraby, ostrygi i inne "owoce morza", przyprawy), leki, surowice, alergeny wziewne. W przypadku alergii na pokarm objawy pokrzywki pojawiają się zwykle w kilka godzin po spożyciu uczulającej potrawy. Czas tzw. wysiewu wynosi na ogół od kilkunastu godzin do kilku dni. Często towarzyszą temu bóle brzucha, nudności, wymioty i biegunka.

Pokrzywka przewlekła (rzadsza niż ostra) trwa ponad 6 tygodni i dotyczy przede wszystkim dorosłych. Częściej też mechanizm jej powstawania nie jest alergiczny. Jeżeli jednak wywołana jest uczuleniem, to alergeny są zwykle pokarmowe lub wziewne. Nierzadko alergeny są wewnątrzpochodne, tzn. związane np. z ogniskami zakaźnymi wewnątrzustrojowymi (nie wyleczone zęby, przewlekłe zapalenia migdałków podniebiennych, zatok okołonosowych, przydatków u kobiet), ze schorzeniami przewodu pokarmowego (robaczyce, drożdżyca). Zdarzają się też przypadki uczulenia na własne hormony, np. progesteron. Pokrzywkę tego typu mogą wywoływać także czynniki psychiczne.

Częstą przyczyną pokrzywki przewlekłej są też leki. Najczęściej powodem tego jest tzw. nietolerancja. Przykładem może być pokrzywka aspirynowa wywołana kwasem acetylosalicylowym. Również inne niesterydowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe oraz środki konserwujące i barwiące żywność (benzoesany, barwniki azowe), jak też niektóre preparaty stosowane w narkozie, kontrastowe preparaty rentgenologiczne mogą być przyczyną tej pokrzywki.

Wśród pokrzywek przewlekłych można wyodrębnić pokrzywkę przewlekłą przerywaną (okresy wysiewów bąbli pokrzywkowych przerywane są okresami bezobjawowymi) i pokrzywkę przewlekle nawracającą (jej objawy występują prawie stale, ale mają zmienną intensywność).
Inne odmiany
• Pokrzywka wywołana mechanicznie (nazywana także wywołaną albo dermografizmem) powodowana jest silnym potarciem lub uciskiem. Bąble pokrzywkowe są tu linijne albo plackowate, mogą pojawiać się np. w miejscu ucisku bielizny, na pośladkach po dłuższym siedzeniu, na dłoniach po noszeniu ciężkiej torby. Patogeneza powstawania zmian nie jest w pełni wyjaśniona. Pojawienie się choroby jest często poprzedzone chorobami zakaźnymi, wstrząsami psychicznymi. Zmiany pokrzywkowe utrzymują się kilkanaście minut lub kilka godzin. Często wykwity pokrzywkowe po pewnym czasie pojawiają się także w miejscach, które nie były uciskane. Choroba trwa długo, niekiedy wiele lat.
• Pokrzywka kontaktowa może być alergiczna i niealergiczna; objawy choroby są tu takie same. Zmiany pokrzywkowe powstają w miejscach zetknięcia się z czynnikiem uczulającym i występują w kilkanaście minut po kontakcie z nim. Pokrzywka kontaktowa wywołana jest najczęściej sierścią zwierząt, roślinami (cytrusy, niektóre rośliny ozdobne), pokarmami (kartofle, szparagi, cebula, ryby, papryka, seler), niektórymi lekami. Do tej odmiany pokrzywki zaliczamy także odczyny po ukąszeniach owadów. U osób bardzo wrażliwych na jady owadów pokrzywka kontaktowa może przybrać nasiloną, uogólnioną postać, aż do wstrząsu anafilaktycznego włącznie.
• Pokrzywki fizykalne wywołane są czynnikami termicznymi i świetlnymi.
Pokrzywkę z zimna powoduje raczej spadek temperatury - chorzy reagują na wyjście z domu zimą, na nagłe ochłodzenie ciała latem, wywołane np. skokiem do jeziora. Patomechanizm powstawania tej odmiany pokrzywki może być alergiczny i niealergiczny. Pokrzywka cieplna jest bardzo rzadką odmianą powstającą po miejscowym ogrzaniu skóry do temperatury 38-43 oC przez 5 do 10 minut. Pokrzywka świetlna powstaje pod wpływem promieni słonecznych o różnej długości fal. Bąble pojawiają się w kilka minut po naświetlaniu, także w miejscach osłoniętych ubraniem, utrzymują się kilka godzin.
• Pokrzywka cholinergiczna wywołana jest nadwrażliwością na acetylocholinę (substancja wydzielana m.in. przez włókna nerwowe gruczołów potowych). Ta nadwrażliwość powoduje, że w chwili spocenia dochodzi do szybkiego wysiewu zwykle bardzo licznych i drobnych bąbli pokrzywkowych, które utrzymują się krótko. Zmiany nawracać mogą przez wiele lat. Sytuacjami wyzwalającymi pokrzywkę cholinergiczną może być spocenie spowodowane wysiłkiem fizycznym, spożywaniem posiłków, emocjami. Te postaci pokrzywek występują rzadziej.
Ustalić przyczynę
Rozpoznanie pokrzywki nie jest trudne, ale problemem staje się często ustalenie jej przyczyny. Na przykład w ok. 50-60% pokrzywek przewlekłych nie udaje się stwierdzić czynników wywołujących (nazywa się je pokrzywkami samoistnymi, o nieznanej etiologii).

Bardzo istotne jest zebranie od pacjenta dokładnego wywiadu, a następnie wykluczenie istnienia wewnątrzustrojowych ognisk zakażenia (potrzebne są badania dodatkowe, konsultacje specjalistyczne).
W przypadku podejrzenia tła alergicznego choroby należy wykonać testy:
1. RAST I ELISA wykrywające w surowicy krwi przeciwciała skierowane przeciwko konkretnym alergenom. Istnieją standardowe zestawy alergenów, z którymi wykonuje się to badanie (pyłki, roztocza, sierść zwierząt, pokarmy, niektóre leki);
2. testy eliminacji (wyłączanie podejrzanych alergenów) lub prowokacji (ekspozycji na dany alergen).
W przypadku pokrzywki aspirynowej stosuje się początkowo ścisłą dietę złożoną z ziemniaków i ryżu, a następnie podaje we wzrastających dawkach kwas acetylosalicylowy. Podobnie wykonuje się doustne testy prowokacji z innymi alergenami o charakterze pokarmowym. W pokrzywce mechanicznej, cholinergicznej oraz w pokrzywkach fizykalnych wykorzystuje się odpowiednie próby prowokacyjne (ściśle określone oziębienie, ogrzanie, ucisk, wysiłek fizyczny czy też naświetlanie).
Wszystkie testy mające na celu wywołanie objawów pokrzywki powinny być wykonywane w warunkach umożliwiających - w razie wystąpienia uogólnionego odczynu - udzielenie natychmiastowej specjalistycznej pomocy (najlepiej w szpitalu).
Jak leczyć?
W leczeniu pokrzywki najkorzystniejsze byłoby odizolowanie pacjenta od czynnika wywołującego chorobę, co nie zawsze jest możliwe. W niektórych przypadkach można odczulać za pomocą wstrzykiwania minimalnych, wzrastających dawek alergenu. Czasami w pokrzywkach fizykalnych (np. z zimna) można odczulać pacjenta stopniowo, przyzwyczajając go do ekspozycji na zimno małych odcinków skóry.

W większości przypadków istnieje jednak konieczność stosowania leków odczulających, czasami uspokajających. Decyzja o wyborze leku należy do lekarza prowadzącego. W pokrzywkach ostrych o podłożu pokarmowym oprócz leków odczulających podaje się środki przeczyszczające. Leczenie pokrzywki przewlekłej wymaga często od chorego dużo cierpliwości i samodyscypliny, zwłaszcza w razie konieczności stosowania diety. Pełne zaufanie do lekarza prowadzącego i ścisłe przestrzeganie jego zaleceń daje szansę wyleczenia z tego typu dolegliwości.

Pamiętajmy, że żadnej pokrzywki nie wolno bagatelizować. Zawsze należy pamiętać o niebezpieczeństwie wystąpienia obrzęku głośni i krtani. W przypadku, gdy: bąble pojawiają się na twarzy, dochodzi do obrzęku warg, chory ma uczucie, że jego język jest drętwy i duży, pojawia się nawet niewielka duszność - trzeba bezzwłocznie udać się na pogotowie czy do szpitala, aby lekarz mógł udzielić natychmiastowej pomocy.
Wstrząs anafilaktyczny
• Silna reakcja na czynnik wywołujący pokrzywkę może (czasami) doprowadzić do wstrząsu anafilaktycznego.
• Jest on wynikiem procesów o podłożu alergicznym, powodujących pojawienie się objawów ze strony skóry, błon śluzowych, przewodu pokarmowego, dróg oddechowych (aż do zatrzymania oddechu), układu sercowo-naczyniowego (częstoskurcz, spadek ciśnienia tętniczego krwi, ustanie pracy serca).
• Życie chorego może uratować szybko udzielona specjalistyczna pomoc.
artykuł lek. med. Małgorzaty Lech
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post