adaczka.Neuralgia nerwu trójdzielnego i językowo-gardłowego. Profilaktyka zaburzeń afektywnych dwubiegunowychWskazania
Padaczka: napady częściowe złożone (psychoruchowe, skroniowe); napady uogólnione toniczno-kloniczne (grand mal); napady mieszane (włącznie z wymienionymi powyżej lub inne napady częściowe lub uogólnione). Neuralgia nerwu trójdzielnego i językowo-gardłowego. Profilaktyka zaburzeń afektywnych dwubiegunowych u pacjentów nie reagujących na leczenie preparatami litu.
Skład
1 tabl. zawiera 200 mg karbamazepiny.
Działanie
Preparat o działaniu przeciwdrgawkowym oraz przeciwbólowym w neuralgii nerwu trójdzielnego. Obecnie uważa się, że mechanizm przeciwpadaczkowego działania karbamazepiny polega na hamowaniu zależnych od potencjału kanałów sodowych. Karbamazepina wiążąc się z tymi kanałami, utrzymuje je w stanie nieczynnym. W związku z tym zmniejsza się pobudliwość komórek i zmniejsza się częstotliwość seryjnych wyładowań potencjału czynnościowego, w odpowiedzi na powtarzające się pobudzenia. Karbamazepina nie działa na receptor benzodiazepinowy, receptory adenozynowe, adrenergiczne α2, GABA-ergiczne i receptory dla aminokwasów pobudzających. Karbamazepina wykazuje także słabe działanie cholinolityczne. Nie jest lekiem przeciwbólowym i nie łagodzi bólów innego rodzaju niż nerwobóle (hamuje przewodnictwo czuciowe). Wykazuje działanie psychotropowe (głównie przeciwdysforyczne, normotymiczne: przeciwmaniakalne i prawdopodobnie przeciwdepresyjne). Po podaniu doustnym lek dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenie we krwi występuje w czasie 12 h. 70-80% leku wiąże się z białkami osocza. Lek jest metabolizowany w wątrobie m.in. do aktywnych metabolitów. Jest wydalany głównie z moczem (72%), pozostała część z kałem. T0,5 po podaniu pojedynczej dawki karbamazepiny wynosi około 36 h. Lek przenika przez barierę łożyska, kumulując się w tkankach płodu; przenika także do mleka matki, osiągając w nim stężenie wynoszące 25%-60% stężenia we krwi.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na karbamazepinę lub pozostałe składniki preparatu oraz na trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (np. amitryptylina, dezypramina, protryptylina i inne). Zaburzenia czynności szpiku kostnego w wywiadzie. Jednoczesne stosowanie inhibitorów MAO. Blok przedsionkowo-komorowy. Porfiria ostra przerywana.
Środki ostrożności
Ostrożnie stosować u pacjentów z mieszanymi napadami padaczkowymi, włączając napady nietypowe. Należy dokładnie rozważyć korzyści leczenia w stosunku do potencjalnego ryzyka, szczególnie u pacjentów, u których przerwano leczenie karbamazepiną, a także u których w wywiadzie występowały zaburzenia czynności układu krążenia, wątroby i nerek oraz układu krwiotwórczego, w tym również objawy niepożądane po zastosowaniu innych leków. Ostrożnie stosować u pacjentów z podwyższonym ciśnieniem śródgałkowym.
Ciąża i laktacja
Karbamazepina może być stosowana u kobiet w ciąży lub u kobiet planujących zajść w ciążę jedynie w przypadkach, gdy potencjalne korzyści przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu (mniejsze ryzyko uszkodzenia płodu występuje w przypadku monoterapii preparatem przeciwdrgawkowym niż w przypadku terapii złożonej). Karbamazepina przenika do mleka matki, a jej stężenie w mleku wynosi około 60% stężenia we krwi - nie należy karmić piersią w czasie przyjmowania leku.
Efekty uboczne
W początkowym okresie leczenia, jeżeli zastosowano zbyt dużą dawkę lub u pacjentów w podeszłym wieku, niektóre działania niepożądane mogą występować bardzo często lub często: zawroty i ból głowy, ataksja, senność, zmęczenie, podwójne widzenie, nudności i wymioty, skórne reakcje nadwrażliwości. Rozpoczęcie leczenia małymi dawkami leku pozwala zminimalizować działania niepożądane. Ponadto bardzo często (≥10%) występują: leukopenia; zwiększona aktywność transpeptydazy-glutamylowej w wyniku indukcji enzymów wątrobowych, zwykle bez znaczenia klinicznego. Często (od 1% do 10%): trombocytopenia, eozynofilia; zaburzenia akomodacji; suchość w jamie ustnej; obrzęk, zatrzymanie płynów, zwiększenie masy ciała, hiponatremia i zmniejszenie osmolalności osocza w następstwie efektu przypominającego działanie hormonu antydiuretycznego ADH, co niekiedy może prowadzić do zatrucia wodnego z letargiem, wymiotami, bólem głowy, splątaniem, zaburzeniami neurologicznymi; zwiększona aktywność fosfatazy zasadowej. Niezbyt często (od 0,1% do 1%): nietypowe mimowolne ruchy (np. drżenie, dystonia, tiki), oczopląs; biegunka, zaparcia; złuszczające zapalenie skóry i erytrodermia; zwiększona aktywność aminotransferaz. Rzadko (od 0,01% do 0,1%): zaburzenia przewodnictwa w sercu; leukocytoza, powiększenie węzłów chłonnych, niedobór kwasu foliowego; dyskineza ustno-twarzowa, zaburzenia okoruchowe, zaburzenia mowy (np. dyzartria lub mowa zamazana), zaburzenia choreoatetotyczne, zapalenie nerwów obwodowych, parestezje, osłabienie mięśni i objawy niedowładu. Odnotowano przypadki występowania złośliwego zespołu neuroleptycznego. Poza tym rzadko występowały: bóle brzucha; zespół toczniopodobny, świąd; nadciśnienie lub niedociśnienie; zaburzenia wynikające z opóźnionej wielonarządowej nadwrażliwości, tj. gorączka, wysypka skórna, zapalenie naczyń, powiększenie węzłów chłonnych, zaburzenia chłoniakopodobne, bóle stawów, leukopenia, eozynofilia, powiększenie wątroby, śledziony z nieprawidłowymi wynikami prób czynnościowych wątroby; zapalenie wątroby wywołane przez zastój żółci, miąższowe lub typu mieszanego, żółtaczka; omamy (wizualne lub słuchowe), depresja, brak apetytu, niepokój, zachowania agresywne, pobudzenie, splątanie. Bardzo rzadko (<0,01%): bradykardia, arytmia, blokada AV z omdleniem, zastoinowa niewydolność krążenia, nasilenie choroby wieńcowej; agranulocytoza, niedokrwistość aplastyczna, aplazja krwinek czerwonych, niedokrwistość megaloblastyczna, ostra przerywana porfiria, retykulocytoza i niedokrwistość hemolityczna; zmętnienie soczewki, zapalenie spojówek, zwiększenie ciśnienia wewnątrzgałkowego; zaburzenia słuchu (np. szum uszny), zwiększenie ostrości słuchu, niedosłuch odbiorczy, zmiana odczuwania wysokości tonów; nadwrażliwość płucna charakteryzująca się np. gorączką, dusznością, zapaleniem płuc lub nietypowym zapaleniem płuc; zaburzenia smaku, zapalenie języka, zapalenie dziąseł, zapalenie trzustki; śródmiąższowe zapalenie i niewydolność nerek, białkomocz, krwiomocz, skąpomocz, zwiększone stężenie mocznika/azotemia, częste oddawanie moczu, zatrzymanie moczu, zaburzenia seksualne, impotencja; zespół Stevens-Johnsona, martwica toksyczno-rozpływna naskórka, nadwrażliwość na światło, rumień wielopostaciowy, rumień guzowaty, zmiany w pigmentacji skóry, plamica, trądzik, nadmierne pocenie się, wypadanie włosów, nadmierne owłosienie (związek przyczynowy ze stosowaniem karbamazepiny nie został ustalony); bóle stawów, bóle lub skurcze mięśni; zwiększenie wydzielania prolaktyny z (lub bez) objawami tj. mlekotok, ginekomastia, nieprawidłowe wyniki prób czynnościowych tarczycy (zmniejszenie stężenia L-tyroksyny i zwiększenie stężenia TSH, zwykle bez objawów klinicznych); zaburzenia metabolizmu kości (zmniejszenie stężenia wapnia i 25-OH-cholekalcyferolu), prowadzące do rozmiękania kości, zwiększone stężenie cholesterolu; zapaść krążeniowa, zakrzepowe zapalenie żył, zakrzep z zatorami; aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych z drgawkami klonicznymi mięśni i obwodową eozynofilią, anafilaksja, obrzęk naczynioruchowy; ziarniniakowe zapalenie wątroby, niewydolność wątroby; spadek liczby i/lub ruchliwości plemników; uczynnienie psychozy.
Interakcje
Nie należy podawać łącznie z inhibitorami MAO (zastosowanie karbamazepiny jest możliwe po upływie minimum 14 dni od odstawienia inhibitorów MAO). Inhibitory CYP3A4 (m.in. cymetydyna, danazol, erytromycyna, klarytromycyna, loratadyna, olanzapina, kwetiapina, terfenadyna, izoniazyd, werapamil, diltiazem, inhibitory proteazy stosowane w leczeniu HIV - rytonawir, wiloksazyna, fluoksetyna, fluwoksamina, omeprazol, acetazolamid, niacynamid, nikotynamid, trazodon, wigabatrin, propoksyfen, flukonazol, ketokonazol, itrakonazol, kwas walproinowy, sok grejpfrutowy) hamują metabolizm karbamazepiny i mogą zwiększać jej stężenie we krwi. Induktory CYP3A4 (m.in. cisplatyna, doksorubicyna, felbamat, rifampicyna, fenobarbital, fenytoina, primidon, teofilina, klonazepam, ziele dziurawca) przyspieszają metabolizm karbamazepiny i zmniejszają jej stężenie we krwi. Karbamazepina zwiększa stężenie we krwi: klomipraminy, fenytoiny, primidonu. Karbamazepina indukując aktywność wątrobowego CYP, zmniejsza stężenie we krwi wielu leków metabolizowanych tą drogą, takich jak: lewotyroksyna, klobazam, pochodne dichydropirydyny (np. felodypina, isradypina), indinawir, sakwinawir, rytonawir, tramadol, metadon, gestrynon, tybolon, toremifen, produkty zawierające estrogeny i/lub progestageny, paracetamol, alprazolam, klonazepam, klozapina, dikumarol, doksycyklina, etosuksymid, haloperidol, metsuksymid, fensuksymid, teofilina, kwas walproinowy, warfaryna, lamotrygina, tiagabina, topiramat, bupropion, citalopram, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, oksakarbazepina, olanzapina, kwetiapina, itrakonazol, imatinib, rysperydon, kortykosteroidy. Podczas równoczesnego stosowania karbamazepiny i soli litu zwiększa się ryzyko wystąpienia neurotoksycznych działań niepożądanych. Podczas jednoczesnego stosowania karbamazepiny z innymi lekami przeciwdrgawkowymi mogą wystąpić zaburzenia czynności tarczycy. Stosowanie jednoczesne karbamazepiny z metoklopramidem lub lekami przeciwpsychotycznymi może prowadzić do nasilenia działań niepożądanych ze strony układu nerwowego. W przypadku równoczesnego stosowania z niedepolaryzującymi lekami zwiotczającymi, należy zwiększyć dawki tych leków i obserwować pacjenta pod kątem szybszego niż oczekiwane zniesienia blokady nerwowo-mięśniowej. Karbamazepina może zmniejszyć tolerancję alkoholu. Spożywanie grejpfrutów oraz picie soku grejpfrutowego może zwiększać ryzyko działań niepożądanych karbamazepiny. Należy unikać picia soku grejpfrutowego i spożywania grejpfrutów podczas leczenia karbamazepiną.
Dawkowanie
Doustnie. Leczenie należy rozpoczynać mniejszymi dawkami leku i zwiększać je stopniowo w razie potrzeby. Po wystąpieniu odpowiedniego efektu leczniczego, dawkę zmniejszać stopniowo do minimalnej dawki działającej. Zwykle zaleca się następujące dawkowanie. Padaczka: dorośli i dzieci powyżej 12 rż. - początkowo 100-200 mg raz lub 2 razy na dobę. Dawkę zwiększać stopniowo w odstępach tygodniowych o 200 mg na dobę, w 3 lub 4 dawkach podzielonych, aż do uzyskania optymalnej reakcji na leczenie, najczęściej do dawki 800-1200 mg na dobę. U dzieci 13-15 rż. dawka dobowa nie powinna być większa niż 1000 mg, a u pacjentów powyżej 15 rż. - nie większa niż 1200 mg. Niektórzy dorośli wymagają zastosowania preparatu w dawce 1600 mg na dobę, a nawet 2000 mg na dobę. Dawkę dobową należy przyjmować w 3-4 dawkach. Dzieci 7-12 rż.: początkowo 100 mg (1/2 tabl.) 2 razy na dobę. Dawkę zwiększać co tydzień o 100 mg na dobę, aż do wystąpienia zadowalającego działania leczniczego. Dawka dobowa nie powinna być większa niż 1000 mg, efekt terapeutyczny występuje zwykle po dawce 400-800 mg na dobę. Dawkę dobową należy przyjmować w 3-4 dawkach. Dzieci poniżej 6 rż.: początkowo 10-20 mg/kg mc. na dobę w 2-3 dawkach, dawkę zwiększać co tydzień aż do wystąpienia zadowalającego działania leczniczego, podając lek w 3-4 dawkach. Dawka dobowa nie powinna być większa niż 35 mg/kg mc. Karbamazepinę można stosować w monoterapii lub równocześnie z innymi lekami przeciwdrgawkowymi. Podczas skojarzonego leczenia, karbamazepinę wprowadzać stopniowo, utrzymując na tym samym lub niższym poziomie dawkę innego leku przeciwdrgawkowego z wyjątkiem fenytoiny, której dawkę należy zwiększyć przy równoczesnym stosowaniu karbamazepiny. Neuralgia nerwu trójdzielnego: dorośli - pierwszego dnia 100 mg (1/2 tabl.) 2 razy na dobę. Dawkę dobową można zwiększać codziennie o 200 mg, do uzyskania odpowiedniego efektu przeciwbólowego. Nie należy przekraczać dawki 1200 mg na dobę. U większości pacjentów działanie przeciwbólowe występuje po dawce 400-800 mg na dobę. W czasie leczenia, przynajmniej raz w ciągu 3 miesięcy należy próbować zmniejszyć dawkę leku do najmniejszej skutecznej, a nawet odstawić lek. Profilaktyka zaburzeń afektywnych dwubiegunowych u pacjentów nie reagujących na leczenie preparatami litu: początkowo 400 mg na dobę w dawkach podzielonych; dawkę należy zwiększać stopniowo aż do uzyskania zadowalającego działania leczniczego lub osiągnięcia dawki dobowej 1600 mg. Zazwyczaj stosuje się 400-600 mg na dobę w dawkach podzielonych.
Lek można przyjmować niezależnie od posiłków. Tabletki należy przyjmować z niewielką ilością wody.
Uwagi
Przed rozpoczęciem oraz podczas leczenia należy kontrolować obraz krwi (podczas pierwszych 3 miesięcy terapii co tydzień, następnie okresowo - co miesiąc w czasie 2-3 lat leczenia). Wskazana jest także kontrola parametrów czynnościowych nerek i wątroby; zaleca się także kontrolę wzroku. Lek może upośledzać zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych w ruchu. Podczas przyjmowania leku nie należy pić alkoholu. Karbamazepina wpływa na wyniki testów określających czynność tarczycy oraz testów ciążowych.