Szczepienie przeciwko poliomyelitis

Choroby dziecięce, opieka nad dzieckiem oraz rozwój.
admin. med.

Szczepienie przeciwko poliomyelitis

Post autor: admin. med. »

dr med. Joanna Stryczyńska-Kazubska
Katedra Profilaktyki Zdrowotnej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
Pytanie 1. Dziecko w wieku 6 lat zostało zaszczepione doustną szczepionką przeciwko polio (OPV). Na szczepienie zgłosiło się z babcią, która nie powiedziała, że w domu jest jeszcze młodsze rodzeństwo – noworodek. Po dwóch dniach od wykonania szczepienia rodzice dowiedzieli się, że istnieje możliwość przeniesienia wirusa szczepionkowego na młodsze dziecko, bardzo się przestraszyli i starsze dziecko zostało odizolowane od młodszego rodzeństwo. Mieszka teraz u babci i bardzo źle znosi tę sytuację. Czy:
a) w takim przypadku faktycznie konieczna jest izolacja i jak długo powinna ona trwać?
b) szczepienie OPV jest przeciwwskazane, jeżeli któryś z domowników nie jest uodporniony przeciwko polio?
c) zdarzały się przypadki transmisji wirusa szczepionkowego z osoby zaszczepionej na młodsze rodzeństwo lub innych domowników, które wywołały objawy kliniczne?

Doustna szczepionka przeciwko poliomyelitis (OPV) zawiera atenuowane wirusy, które namnażają się w przewodzie pokarmowym i są wydalane z kałem osoby zaszczepionej, najczęściej przez kilka tygodni. Mimo, że wirus szczepionkowy pozbawiony jest właściwości chorobotwórczych, czasami dochodzi do zmian genetycznych i przekształcenia genomu wirusa szczepionkowego „w kierunku” wirusa dzikiego. Prawdopodobnie to zjawisko odpowiada za bardzo rzadko opisywane porażenie wiotkie wywołane tak zmienionym wirusem szczepionkowym (Vaccine-Associated Paralytic Poliomyelitis – VAPP). VAPP może wystąpić zarówno u osoby zaszczepionej, jak i u nieuodpornionej osoby z bliskiego kontaktu, najczęściej domowego. Sytuacje takie zdarzają się niezmiernie rzadko – 1 przypadek na 2,4 miliona podanych dawek OPV, częściej po pierwszej dawce (ok. 1/750 000 dawek). Prawie 50% przypadków stanowią osoby z kontaktu.

W latach 1979–1998, a więc w okresie stosowania wyłącznie OPV, w Polsce zgłoszono 35 przypadków ostrych porażeń wiotkich związanych z podaniem OPV (VAPP), z czego aż 26 dotyczyło osób zakażonych wirusem szczepionkowym poprzez kontakt z osobą zaszczepioną.

Zatem w opisanej sytuacji starsze dziecko, zaszczepione OPV, może stać się źródłem zakażenia nieuodpornionego jeszcze noworodka.

Należy pamiętać, że wirus szczepionkowy wydalany jest z kałem osoby zaszczepionej przez kilka tygodni, a do zakażenia może dojść drogą fekalno-oralną. Z tego powodu wspólne zamieszkiwanie z osobami z zaburzeniami odporności oraz nieuodpornionymi stanowi przeciwwskazanie do podania OPV.

Jeżeli jednak już doszło do takiej sytuacji, rzeczywiście jednym z rozwiązań jest odizolowanie osoby zaszczepionej do czasu zakończenia wydalania wirusa. Trudno jednoznacznie ustalić, jak długo to będzie trwało – w warunkach szpitalnych przyjmuje się 30-dniowy okres izolacji, ale według niektórych autorów może on być dłuższy (nawet 2–3 miesiące). Uznaje się, że objawy VAPP u osoby z kontaktu mogą pojawić się między 4. a 75. dniem po podaniu OPV. Jeśli jednak sytuacja nie pozwala na odizolowanie dzieci, należy pamiętać o drodze, jaką przenoszony jest wirus. Z tego względu szczególne dbanie o zachowanie zasad higieny (zwłaszcza higieny rąk) zmniejsza ryzyko tego bardzo rzadkiego powikłania. W przypadku kontaktu domowego osoby zaszczepionej OPV z noworodkiem wydaje się to prostszym rozwiązaniem. Noworodek czy niemowlę nie ma możliwości zakażenia się wirusem szczepionkowym, jeśli nie zostanie on zakażony przez osoby starsze. Należy pamiętać, że zaostrzony rygor higieniczny musi dotyczyć wszystkich domowników, a nie tylko zaszczepionego dziecka.

Jednocześnie należy jak najszybciej rozpocząć szczepienie nieuodpornionego dziecka szczepionką zawierającą inaktywowane wirusy polio (IPV), które zabezpieczą dziecko przed ewentualnym VAPP w wyniku kontaktu ze starszym rodzeństwem zaszczepionym OPV. Preparaty te, zarówno w postaci szczepionek skojarzonych (DTPa-IPV-Hib , DTPa-IPV-Hib-HBV), jak i w postaci szczepionki nieskojarzonej, można stosować już po ukończeniu 6. tygodnia życia. Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych szczepienie przeciwko poliomyelitis rozpoczyna się w 3.–4. miesiącu życia. Jednak w opisanej sytuacji należy zastosować indywidualny, zmodyfikowany tok i pierwszą dawkę IPV podać jak najszybciej po ukończeniu 6 tygodnia życia.

Podejmując decyzję o ewentualnej izolacji zaszczepionego dziecka warto pamiętać, że większość zakażeń wywołanych dzikim wirusem polio przebiega bezobjawowo, a tylko u około 1% dochodzi do porażeń.
Pytanie 2. Czy dziecko może otrzymać OPV, jeśli jeden z domowników (osoba dorosła) choruje na nieswoiste zapalenie jelit? Osoba ta jest leczona azatiopryną, w dzieciństwie była szczepiona przeciwko polio. Czy wskazane jest doszczepianie IPV u osób z zaburzeniami odporności?

Osobę przewlekle leczoną azatiopryną zaliczamy do pacjentów z zaburzeniami odporności w wyniku terapii immunosupresyjnej. Z tego powodu – ze względu na opisane powyżej ryzyko VAPP – dziecko mieszkające wspólnie z takim pacjentem nie powinno otrzymać OPV. W takiej sytuacji należy dziecku podać preparat inaktywowany (IPV) z bezpłatnej puli oferowanej w PSO.

W aktualnej sytuacji epidemiologicznej w Polsce nie zaleca się doszczepiania osób z zaburzeniami odporności szczepionką IPV. Jeżeli jednak pacjent będzie narażony na zakażenie (np. wyjazd w regiony endemicznego występowania zachorowań), powinien otrzymać dawkę przypominającą IPV.
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post