ForumMedyczne.edu.pl

Maria Borysewicz-Lewicka, Joanna Chłapowska
Próchnica zębów jest najczęstszym problemem zdrowotnym u dzieci i młodzieży.
Uważa się, że jest chorobą infekcyjną, polegającą na postępującym procesie
demineralizacji szkliwa i zębiny, w następstwie czego dochodzi do powstania
ubytku.
Próchnica w zębach mlecznych może pojawić się już ok. 1 rż., przy czym do
największego wzrostu jej występowania dochodzi między 2 a 3 oraz 3 a 4 rż.
W Polsce dotyczy ona niemal całej populacji w wieku 6–7 lat. Z chwilą rozpoczęcia
drugiego ząbkowania, ok. 6 rż., następuje tworzenie ognisk próchnicy
w pierwszych zębach stałych. U młodzieży 12-letniej próchnica zębów występuje
u 90% badanych.
Wśród czynników etiologicznych odpowiedzialnych za rozwój tej choroby
wymienia się obecność w jamie ustnej drobnoustrojów kwasotwórczych (Streptococcus
mutans, Lactobacillus acidophilus), węglowodanów stanowiących
podłoże dla ich enzymatycznych przemian oraz podatność tkanek zęba, jak
również czas i częstość oddziaływania czynników patogennych na tkanki zęba.
Zasiedlenie jamy ustnej przez bakterie następuje po urodzeniu dziecka,
a wraz z wyrzynaniem zębów pojawia się flora bakteryjna, mająca zdolności do
produkowania kwasów i odwapnienia zmineralizowanych tkanek zęba. Całkowite
jej wyeliminowanie praktycznie nie jest możliwe, jednak przez skrupulatnie
przeprowadzane zabiegi higieniczne można znacznie zredukować liczebność
drobnoustrojów próchnicotwórczych, a tym samym zmniejszyć ryzyko
rozwoju próchnicy.
Odporność zębów na czynniki kariogenne zależy m.in. od prawidłowej budowy
i stopnia zmineralizowania tkanek. Stąd w okresie rozwoju zębów niezbędne
jest dostarczanie odpowiedniej ilości składników budulcowych, tj. białek,
tłuszczów, węglowodanów, a także soli mineralnych oraz witamin zapewniających
prawidłową ich mineralizację. Bardzo ważną rolę w tworzeniu
szkliwa i zębiny odgrywają jony fluorkowe warunkujące odporność zęba na
działanie kwasów. Istotne jest zatem dostarczanie odpowiedniej dawki związ141
ków fluoru, przede wszystkim z wodą pitną i pożywieniem, lub ewentualnie ich
suplementacja (tabletki albo krople fluorkowe). Szczególne znaczenie ma odpowiednie
odżywianie się kobiet w okresie ciąży oraz kobiet karmiących. Zwraca
się przy tym uwagę na ograniczenie spożywania węglowodanów przez kobiety
ciężarne, gdyż ich nadmiar niekorzystnie wpływa zarówno na uzębienie matki,
jak i podatność zębów dziecka na czynniki patogenne.
Znaczenie diety z punktu widzenia profilaktyki próchnicy nie ogranicza się
do zapewnienia składników niezbędnych do prawidłowego rozwoju tkanek zęba.
Miejscowe działanie węglowodanów w jamie ustnej niekorzystnie wpływa
na powierzchnię zębów i bakterie osadów nazębnych, zmieniając ich metabolizm.
W wyniku bakteryjnej fermentacji (glikolizy) powstają kwasy organiczne
powodujące obniżenie pH płytki, a po przekroczeniu wartości 5,0–5,5 tworzą
się korzystne warunki do zapoczątkowania demineralizacji szkliwa.
Rodzaj proponowanej diety uwarunkowany jest jednak wiekiem niemowląt
i ogólnym stanem zdrowia dziecka.
U niemowląt karmionych sztucznie duże znaczenie ma nie tylko skład pokarmu,
ale głównie częstotliwość i czas trwania okresu karmienia. Także częste
i trwające długo karmienie piersią może przyczynić się do rozwoju choroby
próchnicowej, ze względu na częstsze zaleganie w jamie ustnej laktozy mleka
kobiecego.
Ryc. 8.5. Endemiczna fluoroza zębów, dziewczynka w wieku 16 lat.
142
Przedłużanie karmienia butelką lub/i papkowatymi pokarmami utrudnia samoistne
oczyszczanie powierzchni szkliwa przez ślinę. Niewskazane jest pozwalanie
dziecku na zasypianie z butelką, zwłaszcza zawierającą słodki, gęsty
pokarm, lub podawanie dziecku w nocy słodkich napojów. Kleiste cząstki pokarmowe
oblepiające wtedy powierzchnie wargowe zębów szczęki ulegają fermentacji
i sprzyjają powstaniu tzw. próchnicy butelkowej w miejscu przylegania
smoczka. W nocy powinno się podawać dziecku jedynie przegotowaną lub
mineralną wodę, ewentualnie niesłodzoną herbatę lub zioła.
Korzystne dla profilaktyki przeciwpróchnicowej, a także dla rozwoju szczęk,
jest wczesne przejście na karmienie łyżeczką. W okresie wyrzynania się zębów
powinno się rozpocząć podawanie dziecku twardego pieczywa, które pomaga
w oczyszczaniu ich powierzchni, a także przyzwyczaja dziecko do spożywania
stałych pokarmów, co wpływa na kształtowanie prawidłowego żucia.
Częste podjadanie pomiędzy posiłkami powoduje, że kwasy powodujące demineralizację
szkliwa produkowane są bez przerwy, a stałe ich oddziaływanie
na powierzchnie zębów prowadzi do powstania ubytków próchnicowych.
Zastępowanie kariogennych węglowodanów, występujących w słodyczach
na bazie sacharozy lub glukozy, preparatami (zastępcze środki słodzące), które
nadają im słodki smak, a jednocześnie nie oddziałują szkodliwie na twarde
tkanki zębów, takie jak ksylitol, sorbitol lub aspartam, nie jest zalecane u dzieci.
Najlepszym sposobem przeciwdziałania próchnicy okresu dzieciństwa jest
promowanie właściwych nawyków żywieniowych i higienicznych.
źródło: wydawnictwopzwl.pl