Działania niepożądane w leczeniu

Rozpoznawanie, profilaktyka i leczenie chorób wewnętrznych, choroby wieku starszego, choroby zakaźne, układu oddechowego, diabetologia, alergie.
admin. med.

Działania niepożądane w leczeniu

Post autor: admin. med. »

Jakie są działania niepożądane krótkotrwałego leczenia doustnymi glikokortykosteroidami?


Opracowała: lek. Katarzyna Anna Dyląg, Redaktor serwisu „Pediatria”

Glikokortykosteroidy (GKS) w formie doustnej mają szerokie zastosowanie w leczeniu dzieci, a podawane przez krótki czas stosuje się m.in. w leczeniu krupowego zapalenia krtani (p.: Ocena skuteczności glikokortykosteroidów w leczeniu krupu wirusowego - metaanaliza), ostrej pokrzywki nieustępującej po podaniu leku przeciwhistaminowego (p.: Czy glikokortykosteroidy są skuteczne w leczeniu ostrej pokrzywki? ), czy zaostrzenia astmy oskrzelowej (p.: Jaki glikokortykosteroid systemowy należy zastosować u dziecka hospitalizowanego z powodu ciężkiego zaostrzenia astmy?).

GKS owiane złą sławą leków o licznych działaniach niepożądanych budzą często niepokój rodziców. Wśród lekarzy panuje z kolei przekonanie, że krótkotrwałe stosowanie GKS nie niesie ze sobą ryzyka wystąpienia działań niepożądanych. Brytyjscy badacze z University of Notthingham zrewidowali obecny stan wiedzy na ten temat przeprowadzając przegląd systematyczny piśmiennictwa.

Na podstawie przeprowadzonej analizy autorzy przeglądu stwierdzili, że najczęściej występującymi działaniami niepożądanymi doustnych GKS podawanych przez okres nieprzekraczający 14 dni są zwiększenie ciśnienia tętniczego, przyrost masy ciała i hamowanie osi podwzórzowo-przysadkowo-nadnerczowej (PPN). Rodzice najczęściej obserwowali: wymioty, zmianę zachowania dziecka i zaburzenia snu. Natomiast najpoważniejszym działaniem niepożądanym tej grupy leków jest zwiększona podatność na zakażenia.

W przeglądzie systematycznym uwzględniono 38 badań, w tym 22 badania kliniczne z randomizacją (RCT) oraz 5 badań kohortowych z prospektywnym zbieraniem danych, w których uczestniczyło łącznie 3200 dzieci. W analizowanych badaniach GKS (prednizolon, deksametazon lub betametazon) stosowano w leczeniu różnych chorób, m. in. astmy, alergicznego nieżytu nosa, zapalenia oskrzelików, krupowego zapalenia krtani, ostrej niewydolności nerek oraz ostrej plamicy małopłytkowej. Za krótkotrwałe uznano leczenie trwające do 14 dni.

W analizie uwzględniającej RCT oraz badania kohortowe (27 badań, 3168 dzieci) najczęściej obserwowanymi przez rodziców działaniami niepożądanymi krótkotrwałego leczenia GKS były wymioty (19 badań, 2810 dzieci; współczynnik zapadalności – IR: 5,4%), zmiana zachowania dziecka (16 badań, 2390 dzieci; IR: 4,7%) oraz zaburzenia snu (14 badań, 2342 dzieci; IR: 4,3%). Natomiast z mniejszą częstością odnotowano występowanie nudności (15 badań, 2428 dzieci; IR: 1,9%), wzmożonego apetytu (15 badań, 2387 dzieci; IR: 1,7%), bólu brzucha (IR: 1,3%) oraz obrzęku twarzy i czerwienienia (15 badań, 2387 dzieci; IR: 1,1%). W metaanalizie uwzględniającej wyniki 3 badań odnotowano, że ryzyko wystąpienia wymiotów w grupie dzieci otrzymujących doustnie prednizolon (tabletki lub syrop) było ponad 3-krotnie większe (RR: 3,62 [95% CI: 1,89–6,95]) w porównaniu z otrzymującymi deksametazon. Wśród działań niepożądanych wymagających specjalistycznej oceny raportowano: hamowanie osi PPN (4 badania, 53 dzieci; IR: 81%), zwiększenie ciśnienia tętniczego (6 badań, 369 dzieci; IR: 39%), przyrost masy ciała (2 badania, 75 dzieci; IR: 28%) i hiperglikemię (4 badania, 338 dzieci; IR: 4,4%). W metaanalizie uwzględniającej wyniki 3 badań oszacowano, że ryzyko wystąpienia hamowania osi PPN u dzieci otrzymujących doustne GKS, w porównaniu z otrzymującymi GKS drogą wziewną, było ponad 6-krotnie większe (RR: 6,7 [95% CI: 3,24–13,84]). Najpoważniejszym obserwowanym zdarzeniem niepożądanym związanym z krótkotrwałym podawaniem GKS były zakażenia (13 badań, 2242 dzieci; IR: 0,9%). U trójki dzieci (opisy przypadków) doszło do zakażenia wirusem ospy wietrznej, które u jednego z nich zakończyło się zgonem. W pojedynczych badaniach odnotowano występowanie kaszlu, biegunki, wzmożonej diurezy, osutki i podrażnienia gardła.

Podstawowym wnioskiem płynącym z opracowania jest fakt, że najczęściej występujące działania niepożądane krótkotrwałego leczenia GKS są zbliżone do obserwowanych w terapii długotrwałej i jednocześnie trudne do zaobserwowania przez rodziców. Lekarz pediatra, decydujący się na stosowanie GKS na poziomie opieki ambulatoryjnej , powinien pamiętać o pomiarach ciśnienia tętniczego i rozważyć badanie stężenia glukozy w surowicy. Stopniowe zmniejszanie dawkowania GKS zapobiegające skutkom hamowania osi PPN należy do standardu postępowania nawet w przypadku krótkotrwałego stosowania leków. Należy również pamiętać o możliwości wystąpienia zakażeń w trakcie terapii GKS i pouczyć rodzica o konieczności niezwłocznego kontaktu z lekarzem w przypadku pojawienia się niepokojących objawów.

Dr n. med. Jarosław Woroń, specjalista farmakologii klinicznej, pracownik Zakładu Farmakologii Klinicznej Wydziału Lekarskiego UJ CM oraz Uniwersyteckiego Ośrodka Monitorowania i Badania Niepożądanych Działań Leków, nie ma wątpliwości, że praca porusza niezwykle istotny i aktualny problem praktyczny dotyczący stosowania GKS w praktyce pediatrycznej w okresie krótkoterminowym tj. nie dłużej niż 14 dni.

– Warto pamiętać, że różnice pomiędzy poszczególnymi GKS wynikają zarówno z siły działania przeciwzapalnego jak i z elementu działania mineralokortykoidowego – wskazuje dr n. med. Jarosław Woroń. - Nie można utożsamiać profilu działań niepożądanych w zakresie ich profilu z każdym GKS w tym samym stopniu. Deksametazon, który wykazuje działanie przeciwzapalne około 25 razy silniejsze od hydrokortyzonu nie jest obarczony działaniem mineralokortykosteroidowym, tak jak w przypadku zastosowania prednizonu, prednizolonu czy metyloprednizolonu. Efekt mineralokortykoidowy może się wiązać z występowaniem działań niepożądanych w zakresie gospodarki wodno-elektrolitowej. Co więcej GKS, szczególnie w terapii krótkoterminowej, muszą być oceniane zarówno z uwagi na ich wpływ poza genomowy jak i genomowy, co powoduje również możliwość obserwacji różnych działań niepożądanych – wyjaśnia.

– W przypadku podawania deksametazonu zwykle mniej nasilone, w stosunku do innych GKS, są nudności i wymioty. Z kolei w populacji pediatrycznej we wskazaniach pozasubstytucyjnych zaleca się podawanie całej dawki GKS rano lub w schemacie 80% dawki rano i 20 % dawki do godziny 14.00, z uwagi na mniejsze ryzyko wystąpienia supresji osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej. GKS podane w godzinach wieczornych, zawsze z uwagi na swój efekt biologiczny, mogą powodować bezsenność, która u dzieci może być dotkliwa z uwagi na niedojrzałość funkcjonalną bariery krew/mózg.

Z raportowania spontanicznego objawów niepożądanych po GKS wynika, że zwiększenie ciśnienia krwi jest objawem rzadkim, natomiast co do zwiększenia apetytu warto pamiętać, że efekt ten jest bardziej nasilony u dzieci, które przyjmują jednoczasowo antyhistaminiki penetrujące przez barierę krew/mózg. Efekt ten może nasilać również fenspiryd, który charakteryzuje się także ośrodkowym działaniem przeciwhistaminowym.

– Omawiana praca ocenia objawy niepożądane przy stosowaniu GKS w czasie do 14 dni, natomiast w polskich warunkach GKS w pediatrii są stosowane tylko przez kilka dni, co profil działań niepożądanych może też modyfikować – podsumowuje dr n. med. Jarosław Woroń.
źródło:mp.pl
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post