ForumMedyczne.edu.pl

Według Amerykańskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej, wśród markerów charakteryzujących stadium rozwoju guza, najczęściej badanym wskaźnikiem nowotworowym jest antygen karcinoembrionalny (ang. carcinoembrionic antigen–CEA). Antygen rakowo-płodowy to glikoproteina, która zawiera liczne domeny tkankowe. Pierwotnie CEA był uznawany za marker raka jelit, jednak stężenie tego antygenu w surowicy wzrasta także w przypadku zmian nowotworowych i nienowotworowych wielu innych tkanek.

Spis treści:

1. Funkja i działanie CEA
2. Normy i wartości nieprawidłowe CEA
3. Markery nowotworowe wykrywające raka

1. Funkja i działanie CEA
Antygen CEA w przewodzie pokarmowym umiejscowiony jest w glikokaliksie komórek nabłonkowych, skąd uwalniany jest do jego światła. W praktyce klinicznej badanie CEA ma głównie zastosowanie w wykrywaniu wznowy raków odbytu i jelita grubego po leczeniu chirurgicznym. Badanie CEA nie powinno być używane jako test przesiewowy w wykrywaniu nowotworów złośliwych z uwagi na jego małą specyficzność diagnostyczną. Prawdopodobieństwo wzrostu stężenia CEA w surowicy krwi jest większe, niż białka płodowego alfa (AFP) u pacjentów z nieprawidłowym obrazem USG wątroby, odpowiadającym przerzutom nowotworowym do tego narządu.

Marker CEA oznaczany jest w celu wykrycia najczęściej występujących rodzajów raka, głównie do zdiagnozowania raka piersi. Poziom tego antygenu mierzony jest również w celu sprawdzenia, czy zastosowane leczenie wywiera odpowiedni skutek na chorego z rakiem. Wykorzystywane jest to głównie podczas chemioterapii. Badanie wykonywane jest przed i po operacji usunięcie komórek nowotworowych. Dzięki niemu możliwe jest sprawdzenie, czy nie nastąpił nawrót raka lub też oszacowanie, jakie jest prawdopodobieństwo u chorego na ponowne pojawienie się zmian nowotworowych. To badanie może być badaniem profilaktycznym raka piersi. Stężenie antygenu rakowo-płodowego nieco wzrasta także w stanach zapalnych wątroby i jelit.

Powikłania po badaniu są rzadko spotykane. Może pojawić się siniak w miejscu wkłucia. W rzadkich przypadkach może pojawić się nabrzmienie żyły, bezpośrednio po pobraniu z niej krwi. Związane jest to z zapaleniem żył. Przykładanie ciepłych okładów przez kilka dni złagodzi objawy. U osób z zaburzeniem krzepnięcia krwi lub przyjmujących kwas acetylosalicylowy bądź inne leki działające przeciwzakrzepowo, po pobraniu krwi może pojawić się zwiększone krwawienie. Dlatego też należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, o problemach z krzepnięciem krwi (skaza krwotoczna), a także o paleniu papierosów.
2. Normy i wartości nieprawidłowe CEA
Prawidłowe stężenie CEA nie powinno przekraczać wartości 4,0 pg/ml. Wartości referencyjne CEA dla osób niepalących są obniżone i wynoszą poniżej 3,0 pg/ml. Wzrost stężenia antygenu rakowo-płodowego w surowicy krwi może wskazywać na:

nowotwory – znacznie podwyższone stężenie CEA (na ogół do 20 pg/ml) stanowi względnie pewną wskazówkę diagnostyczną dla złośliwych zmian nowotworowych o różnorodnej pierwotnej lokalizacji: nowotwory jelita grubego i odbytu, guzy przewodu pokarmowego, w tym nowotwory żołądka, trzustki i dróg żółciowych, a także guzy płuc i guzy gruczołu piersiowego;
zmiany nienowotworowe – obserwuje się wzrost stężenia CEA (zwykle do 10 pg/ml) w: chorobach układu pokarmowego, zapaleniu wątroby, marskości wątroby, zapaleniu trzustki, zapaleniu jelit, przewlekłych chorobach płuc, zmianach zapalnych i włóknisto-torbielowatych, zwyrodnieniach gruczołów piersiowych, niewydolności nerek.

Najwyższą wartość diagnostyczną CEA wykazuje w przypadku nowotworów okrężnicy i odbytnicy. Wzrastający poziom markera CEA w surowicy krwi może wiązać się z rozwojem procesu nowotworowego i jest pierwszym sygnałem wznowy u około 50% pacjentów, którym wcześniej usunięto guz chirurgicznie. Należy zaznaczyć, że wzrost stężenia CEA towarzyszy zazwyczaj guzom zaawansowanym, natomiast rzadko kiedy związany jest z obecnością małych zmian pierwotnych lub wczesnych przerzutów.

Wysoki poziom antygenu rakowo-płodowego we krwi, powyżej 40 mg/ml, może wskazywać na występowanie jednego z nowotworów:

nowotwór piersi;
nowotwór jelita grubego;
nowotwór odbytu;
nowotwór oskrzeli;
nowotwór trzustki;
nowotwór wątroby;
nowotwór tarczycy.

U osób z niewielkimi zmianami nowotworowymi lub w początkowym stadium raka poziom CEA może być niewiele podwyższony lub nawet prawidłowy.

Podwyższony poziom CEA może świadczyć o nawrocie choroby, gdy wcześniej zostały usunięte komórki nowotworowe. Wyższe stężenie tego antygenu (wzrost umiarkowany 5-40 mg/ml) może wskazywać także na:

marskość wątroby;
zapalenie trzustki;
niewydolność nerek;
choroby zapalne jelit, np. choroba Leśniewskiego-Crohna;
choroba wrzodowa;
POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc);
zablokowane drogi żółciowe;
wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
ciąża.

Stężenie antygenu CEA po zastosowaniu odpowiedniego leczenia wraca do normy po ok. 6 tygodniach.

Badanie poziomu CEA w innych płynach ustrojowych niż krew, np. w płynie otrzewnowym lub płynie mózgowo-rdzeniowym, może wskazać, czy nowotwór rozprzestrzenił się na inne części ciała.
3. Markery nowotworowe wykrywające raka
Markery nowotworowe są wysokocząsteczkowymi substancjami, mającymi charakter: antygenów związanych z powierzchnią komórki, białek komórkowych, enzymów, lipidów lub hormonów. Oznaczenia markerów nowotworowych wykonuje się na komórkach pierwotnej masy guza, komórkach pochodzących z przerzutu oraz w płynach ustrojowych (surowica krwi, wysięki) lub w moczu. Większość markerów nowotworowych nie posiada pełnej swoistości w stosunku do guzów o konkretnym umiejscowieniu. Stąd też analiza markerów nie powinna być traktowana jako badanie podstawowe, lecz ma służyć jedynie jako uzupełnienie rutynowych technik diagnozowania nowotworów oraz w monitorowaniu pacjentów poddanych leczeniu raka.

Marker nowotworowy CEA oznacza się zazwyczaj z pobranej próbki krwi. To proste badanie można wykonać niemal w każdym laboratorium. Pacjent do oznaczenia markera CEA nie musi być na czczo, ale z reguły przy pobieraniu krwi zaleca się, aby przed badaniem wstrzymać się od spożywania posiłków. Materiałem biologicznym przy oznaczaniu markerów, w tym markera CEA, jest surowica krwi. Krew żylną należy pobrać do probówki, umieścić ją w wodzie z lodem i dostarczyć do laboratorium. Można również oddzielić surowicę z krwi i zamrożoną dostarczyć do laboratorium. Markery nowotworowe odgrywają najistotniejszą rolę w terapii nowotworów. Po usunięciu guza pacjent, przed każdą wizytą kontrolną u onkologa, robi badania poziomu markerów. Jeśli jest on podwyższony, wiadomo wówczas, że proces nowotworowy nadal się toczy i mogą pojawić się przerzuty. Gdy stężenie markerów utrzymuje się w normie lub spada, rozwój choroby został zatrzymany. Oznaczanie markerów pomaga też kontrolować skuteczność stosowanej terapii.
źródło:abczdrowie.pl