ForumMedyczne.edu.pl

Konflikt serologiczny to sytuacja, w której organizm matki o grupie krwi Rh- wykrywa w krwi dziecka obcy czynnik Rh, konsekwencją czego jest produkcja przez matczyny organizm przeciwciał atakujących płód w przypadku przedostania się do jego krwiobiegu. Kiedy powstaje konflikt serologiczny, na czym dokładnie polega i czy można uchronić dziecko przed jego konsekwencjami?
Co to jest czynnik Rh?

Oprócz podstawowego podziału krwi ludzkiej na grupy A, B, AB i 0, istnieje jeszcze dodatkowy podział uwzględniający występowanie antygenu D, zwanego także czynnikiem Rh od nazwy małp Rhesus, u których wykryto go po raz pierwszy. Czynnik ów występuje na powierzchni czerwonych krwinek ok. 85% ludzi – ich grupę krwi oznacza się jako Rh+. Pozostałe 15% pozbawionych antygenu D ludzi ma grupę krwi Rh-.

Kiedy dochodzi do konfliktu serologicznego i na czym on polega?

Konflikt serologiczny może wystąpić jedynie w sytuacji, gdy matka ma krew Rh-, a dziecko dziedziczy po ojcu grupę Rh+. Gdy dojdzie do zetknięcia się krwi matki z krwią dziecka, krew matki wyczuwa nieznany jej antygen D na powierzchni czerwonych krwinek dziecka, a następnie wytwarza przeciwciała. Jeżeli przeciwciała są na tyle silne, by przeniknąć przez łożysko, będą atakować i niszczyć czerwone krwinki płodu, doprowadzając do jego anemii i innych powikłań.

W przypadku pierwszej ciąży z konfliktem serologicznym w tle ryzyko jest niewielkie, bowiem do zetknięcia krwi matki i dziecka dochodzi zazwyczaj dopiero podczas porodu (także gdy jest to poród zabiegowy lub przez cesarskie cięcie). Organizm matki już po porodzie zacznie wytwarzać przeciwciała, które mogą zagrażać dopiero kolejnemu dziecku w następnej ciąży. Gdyby w pierwszej ciąży w wyniku zetknięcia się krwi matki i dziecka przed porodem przeciwciała zaczęły być wytwarzane wcześniej, to i tak byłyby raczej zbyt słabe, by przeniknąć łożysko. Dlatego ryzyko dotyczy głównie kolejnych ciąży.

Pozostałe przypadki, w jakich może dojść do kontaktu krwi matki i dziecka to: poronienie, usunięcie ciąży pozamacicznej, odklejenie się łożyska, krwotoki wewnętrzne, badania prenatalne, zabiegi wewnątrzmaciczne, uraz brzucha w ciąży.

Jakie ryzyko dla dziecka niesie konflikt serologiczny?

Przeciwciała matki atakujące czerwone krwinki dziecka powodują ich rozpad, a w konsekwencji anemię, a czasami także żółtaczkę. Dodatkowe zagrożenia to m.in. obrzęki.

Co robić, by zapobiec skutkom konfliktu serologicznego?

Przede wszystkim wcześnie (maks. do 12 tygodnia ciąży) oznacz swoją grupę krwi pod kątem występowania w niej czynnika Rh. U kobiet z grupą Rh- kontroluje się poziom przeciwciał w krwi co 2 miesiące przez cały okres ciąży. W przypadku wystąpienia konfliktu serologicznego, regularnie monitoruje się przepływ krwi w tętnicy mózgu płodu za pomocą USG. Gdy przepływ jest zbyt szybki i występuje podejrzenie anemii pobiera się krew pępowinową (kordocenteza) w celu wykonania dokładnych badań morfologicznych. Z pomocą USG bada się także wielkość łożyska oraz wielkość i ruchliwość płodu. W razie potrzeby dziecku przetaczana jest krew, co jednak rzadko jest konieczne.
Jako „antidotum” matkom Rh-ujemnym podaje się immunoglobulinę anty-D (inne określenia to anty-RhD oraz Rhogam) – naturalną substancję wytwarzaną z krwi, niwelującą wszelkie przedostające się do krwi matki krwinki płodu nim zdąży ona wytworzyć przeciwciała. Zaleca się podanie jej dwukrotnie – w 28. tygodniu ciąży oraz do 72 godzin po porodzie. W Polsce immunoglobulinę podaje się jednak raczej tylko w drugim przypadku. Immunoglobulinę powinny przyjmować także kobiety z grupą Rh-, które poroniły lub miały usuniętą ciążę pozamaciczną.
Po porodzie leczenie dziecka może obejmować fototerapię oraz transfuzję krwi.