ForumMedyczne.edu.pl

Żółtaczka noworodków (łac. Icterus neonatorum) – żółtaczka występująca w okresie noworodkowym, u podstaw której leżą zaburzenia przemiany bilirubiny.

W noworodkowym okresie życia występują następujące czynniki fizjologiczne predysponujące do jej wystąpienia:

zwiększona liczba erytrocytów w 1 ml krwi;
skrócenie czasu ich przeżycia;
niedojrzałość enzymatyczna wątroby, charakteryzująca się mniejszą zdolnością do wychwytywania bilirubiny przez komórki wątrobowe, a z drugiej zmniejszoną zdolnością jej sprzęgania wskutek niewydolności układów enzymatycznych UDPG-T (urydylo-dwufosfoglukuronylo-transferaza) i UDP (urydylo-dwufosforan).

Żółtaczkę fizjologiczną stwierdza się u 40% noworodków donoszonych i prawie 100% wcześniaków[1], choć dane co do częstości ich występowania są niespójne[potrzebny przypis]. Wynika z tego, że żółtaczka jest procesem fizjologicznym, jednakże w pewnych niekorzystnych sytuacjach, może się stać procesem chorobowym. Dlatego żółtaczki okresu noworodkowego zostały podzielone na żółtaczki fizjologiczne i patologiczne.

Żółtaczka fizjologiczna

Aby żółtaczka mogła zostać uznaną za fizjologiczną, musi spełniać następujące kryteria:

u noworodków donoszonych pojawia się w 2. dobie, osiąga maksimum w 4–5. dobie po czym stopniowo ustępuje, ustępując do 10. dnia życia noworodka i maksymalny poziom bilirubiny nie przekracza 205 μmol/l (12 mg/dl);
u noworodków urodzonych przedwcześnie, pojawia się zwykle w 3. dobie życia, może się utrzymywać nawet do 21 dni, a maksymalny poziom bilirubiny wynosić 257 μmol/l (15 mg/dl).

Rozpoznanie

Żółtaczkę rozpoznaje się i traktuje jako fizjologiczną, na podstawie powyższych kryteriów. Zwykle wręcz rozpoznanie opiera się na wzrokowej ocenie zabarwienia powłok, które jest również charakterystyczne. Początkowo zażółceniu ulega twarz, później tułów, następnie kończyny i na samym końcu zabarwieniu ulegają dystalne ich części – dłonie i stopy. Kolejność ustępowania zażółcenia jest dokładnie odwrotna.
Leczenie

Jako proces fizjologiczny nie wymaga leczenia.
Żółtaczka patologiczna

Jak już wspomniano, żółtaczka jest procesem fizjologicznym. Za patologiczną, żółtaczkę noworodków uważa się w przypadkach, gdy nie spełnia kryteriów żółtaczki fizjologicznej, czyli:

pojawia się przedwcześnie – w 1. dobie życia – tak zwana żółtaczka przedwczesna (icterus praecox);
przedłuża się ponad 7 dni lub >14 dni u wcześniaków – żółtaczka przedłużona (icterus prolongatus);
poziom bilirubiny przekracza (17 mg/dl) – żółtaczka nadmierna (hiperbilirubinaemia).

Diagnostyka

Obowiązuje konieczność wielokrotnego pomiaru stężenia bilirubiny, za pomocą metod przezskórnych z użyciem bilirubinometru lub oznaczenia stężenia we krwi[2].
Przyczyny

W zależności od mechanizmu powstania żółtaczki, dochodzi do zwiększenia stężenia bilirubiny pośredniej lub bezpośredniej.
Żółtaczki wywołane przez bilirubinę pośrednią

zwiększone wytwarzanie bilirubiny;
choroba hemolityczna noworodka;
sferocytoza wrodzona;
niedobór kinazy pirogronianowej;
niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej;
talasemia;
policytemia;
zmniejszony klirens bilirubiny:
choroba Gilberta;
Zespół Criglera-Najjara;
galaktozemia;
tyrozynemia;
niedoczynność tarczycy;
niedoczynność przysadki mózgowej;
wcześniactwo;
żółtaczka pokarmu kobiecego.

Żółtaczki wywołane przez bilirubinę bezpośrednią

zapalenie wątroby;
choroby dróg żółciowych;
choroby metaboliczne.

Leczenie żółtaczki patologicznej

Leczenie żółtaczki ma na celu obniżenie poziomu bilirubiny i ma za zadanie nie dopuścić do rozwoju powikłań hiperbilirubinemii, a zwłaszcza żółtaczki jąder podkorowych (kernicterus)[3][4]. Realizuje się to poprzez stosowanie następujących procedur:

fototerapię noworodka;
transfuzję wymienną wykonywana jedynie w wypadkach wystąpienia żółtaczki jąder podkorowych;
leczenie farmakologiczne:
ma znaczenie drugoplanowe i jest stosowane tylko w przypadkach, gdy fototerapia nie przynosi rezultatów, lub następuje gwałtowny wzrost poziomu bilirubiny:
fenobarbital działający poprzez zwiększenie produkcji UDPG-T oraz zwiększenie wydalania bilirubiny;
cholestyramina – zmniejsza krążenie wątrobowo-jelitowe;
wlew 5% glukozy i (lub) albuminy;
leki zwiększające perystaltykę przewodu pokarmowego.