Jak cytować: Różyło-Kalinowska I.: Diagnostyka radiologiczna. Med. Prakt. Stomatol., 2016; 1: 67-75
Przypadek
Na RTG pantomograficznym wykonanym u 12-letniego chłopca ze wskazań ortodontycznych zauważono zmianę o charakterze przejaśnienia ze sklerotyczną obwódką leżącą dystalnie od zawiązka zęba 37. Pacjent nie zgłaszał dolegliwości bólowych.
Pytanie
Wykryta zmiana to
A. powietrze rzutujące się na lewą gałąź żuchwy
B. zawiązek zęba
C. torbiel zawiązkowa
D. zapalenie okołokoronowe
E. zmiany zapalne inne niż zapalenie okołokoronowe
Prawidłowa odpowiedź: B
Na przedstawionym pantomogramie widoczny jest zawiązek zęba trzeciego trzonowego (38). Rozpoznanie może być trudne, ponieważ w obrębie zawiązka nie doszło jeszcze do mineralizacji. Dodatkową trudność stanowi fakt, że u tego pacjenta wykształcił się wyłącznie jeden zawiązek trzeciego zęba trzonowego. Symetryczne występowanie zawiązków (ryc. 2) ułatwia ustalenie rozpoznania, nawet przy braku wysycenia elementów zawiązka solami wapnia. Na dalszych etapach rozwoju zawiązka rozpoczyna się mineralizacja brzegów siecznych i guzków koron, która przybiera postać odwróconych stożków. W zębach wieloguzkowych te stożki z czasem zlewają się ze sobą i tym samym tworzą zarys powierzchni żucia (ryc. 3).
Rycina 4 uwidacznia torbiel zawiązkową zęba 48, która w sposób typowy wiąże się z połączeniem szkliwno-cementowym zatrzymanego zęba. Sam ząb uległ ponadto przemieszczeniu do gałęzi żuchwy.
Zmiany zapalne związane z dolnymi trzecimi zębami trzonowymi w postaci kieszeni kostnych opisywane radiologicznie jako zapalenie okołokoronowe pokazuje rycina 5.
Na rycinie 6 widoczne są zaawansowane zmiany próchnicowe w koronie zęba 38 oraz towarzyszący im stan zapalny tkanek przyzębia przyszczytowego.
Oczywiście we wszystkich przedstawionych przypadkach słup powietrza w gardle w większym lub w mniejszym stopniu rzutuje się na obrazy gałęzi żuchwy, co wynika z techniki rejestracji zdjęcia pantomograficznego. Kluczem do rozpoznania, że dodatkowe, niekiedy budzące niepokój, przejaśnienie jest wynikiem sumowania się cienia kości i niecieniującego powietrza, jest stwierdzenie prawidłowego utkania kostnego w gałęzi żuchwy oraz prześledzenie obrysów przejaśnienia, które przekraczają brzegi kości. Ten temat omówiono szerzej w numerze 4/2013 „Medycyny Praktycznej Stomatologii”.