Rak szyjki macicy

Choroby nowotworowe, ich rozpoznawanie oraz leczenie.
admin. med.

Rak szyjki macicy

Post autor: admin. med. »

Epidemiologia

Zachorowalność na raka szyjki macicy w Polsce wynosi około 3.500 nowych zachorowań rocznie. Umiejscawia to ten nowotwór na 7 miejscu w kolejności występowania zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet. Liczba zgonów spowodowana zachorowaniem na ten nowotwór wynosi około 1800 rocznie. Powoduje to, że rak szyjki macicy znajduje się na 8 miejscu w kolejności liczby zgonów na nowotwory złośliwe u kobiet. Zarówno pod względem zachorowalności jak i umieralności, od kilku dekad obserwuje się stopniowe obniżenie trendu.

Kobiety w wieku poniżej 20 r.ż. rzadko chorują na ten nowotwór, ale zachorowalność wzrasta wraz z wiekiem. Na raka szyjki macicy chorują najczęściej kobiety w wieku średnim (45-65 lat), stanowiąc ponad 50% kobiet chorujących na ten nowotwór.

Rak szyjki macicy, w postaci nie inwazyjnej (in situ) może trwać wiele lat (średni wiek chorych z rakiem nie inwazyjnym jest o kilka-kilkanaście lat niższy aniżeli kobiet z rakiem inwazyjnym). Stwierdzenie tego faktu zwiększa wagę systematycznych badań ginekologicznych we wczesnym wykrywaniu raka szyjki macicy i związanych z tym możliwości całkowitego wyleczenia.

Najczęściej występującym nowotworem szyjki macicy jest rak płaskonabłonkowy, który stanowi około 80% wszystkich nowotworów złośliwych tego narządu. 10% stanowi rak gruczołowy. Pozostałe 10% stanowią inne rodzaje nowotworów, takie jak rak gruczołowo-płaskonabłonkowy, rakowiak, nowotwory nienabłonkowe (mięsaki).
Spis treści:

1 Epidemiologia raka szyjki macicy
2 Etiopatogeneza - czynniki ryzyka
3 Objawy raka szyjki macicy
4 Diagnostyka
5 Ocena stopnia zaawansowania i możliwości zastosowania odpowiedniego leczenia
6 Leczenie raka szyjki macicy
7 Rokowanie w przypadkach raka szyjki macicy
Etiopatogeneza - czynniki ryzyka

Do jednych z najczęstszych przyczyn raka szyjki macicy zalicza się zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (Human PapillomaVirus HPV). Może przenosić się on drogą kontaktów seksualnych. Z tego powodu do innych czynników ryzyka zalicza się wczesne rozpoczęcie życia seksualnego oraz dużą liczbę partnerów. Do innych czynników ryzyka zalicza się m.in.:

palenie papierosów
wiek (patrz: Epidemiologia)
niski status socjoekonomiczny (być może jest to związane z nieregularnym wykonywaniem lub brakiem badań ginekologicznych)
wieloletnie przyjmowanie hormonalnych leków antykoncepcyjnych
obniżenie odporności (zakażenie wirusem HIV, przyjmowanie leków sterydowych, leków obniżających odporność po przeszczepach narządów, leczenie cytostatykami z powodu innych nowotworów)
stany zapalne dróg rodnych spowodowane przez rzęsistki, chlamydie, wirus opryszczki, paciorkowiec beta-hemolizujący)
niedobory witaminowe (głównie witaminy C)

Profilaktyka czynna - szczepionki przeciwko wirusowi HPV

Szczepienie poprzedzane jest badaniem na obecność wirusa HPV. Jeśli jest on ujemny, ryzyko zachorowania jest niewielkie. Ze względu czynniki ryzyka zachorowania na wirusa HPV (rozpoczęcie życia seksualnego) do badania i szczepienia profilaktycznego powinno kwalifikować się nastolatki.

Objawy raka szyjki macicy

We wczesnych stopniach zaawansowania brak jest zazwyczaj uchwytnych objawów raka szyjki macicy. Dlatego tak ważne są systematyczne badania ginekologiczne połączone z badaniem cytologicznym pobranego materiału z szyjki macicy. W przypadkach bardziej zaawansowanych mogą wystąpić takie objawy jak:
- delikatne podkrwawiania w czasie pomiędzy miesiączkami
- dłuższe i obfitsze miesiączki niż zazwyczaj
- ból występujący w trakcie stosunku
- krwawienia po stosunku
- krwawienia pomenopauzalne (po okresie przekwitania)

W przypadkach zaawansowanych mogą być obserwowane takie objawy jak:
- upławy (ropne, cuchnące)
- ból w dole brzucha
- bóle w okolicy lędźwiowo-krzyżowej
- trudności w oddawaniu moczu lub stolca
Badania diagnostyczne w przypadkach raka szyjki macicy
Badanie przezpochwowe z użyciem wziernika połączone z wykonaniem badania cytologicznego

Podstawowym badaniem jest badanie przezpochwowe z użyciem wziernika wraz z wykonaniem badania cytologicznego. Materiał na badanie cytologiczne (rozmazy cytologiczne) pobierany jest specjalną szczoteczką z tarczy i szyjki macicy i przenoszony na czyste szkiełko podstawowe i utrwalane specjalnym płynem. Badanie cytologiczne oceniane jest według systemu Bethesda (TBS – The Bethesda System). System ten wyparł stosowaną wcześniej skalę punktową (skala Papanicolau) i wymaga podania wyniku w formie opisowej.

TBS - The Bethesda System:
A. Jakość rozmazu:
I – można wykonać ocenę cytologiczną
II- brak możliwości wykonania oceny cytologicznej

B. Charakterystyka obrazu:
I – obraz prawidłowy
II- obraz nieprawidłowy

C. Część opisowa wyniku badania cytologicznego
I – brak cech zmian nowotworowych
1. czynniki infekcyjne
2. inne zmiany nienowotworowe
II – Inne zmiany – komórki endometrialne
III – Nieprawidłowe komórki nabłonkowe
1. Komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego
a) Nieprawidłowe (atypowe)
b) Dysplazja małego stopnia
c) Dysplazja dużego stopnia
d) Rak płaskonabłonkowy
2. Komórki nabłonka gruczołowego
a) Nieprawidłowe (atypowe)
b) Rak gruczołowy nie naciekający (in situ)
c) Rak gruczołowy
3. Inne rodzaje nowotworów złośliwych
Kolposkopia (badanie kolposkopowe)

Jest to badanie polegające na oglądaniu tarczy szyjki macicy za pomocą mikroskopu o małym powiększeniu (10-20x). Pomiędzy źródłem światła a badanym obszarem umieszcza się zielony filtr, który pozwala na ocenę drobnych naczyń krwionośnych oraz zwiększyć kontrast pomiędzy różnymi typami komórek. Badanie kolposkopowe może być opisane za pomocą poniższej klasyfikacji:

Klasyfikacja obrazów kolposkopowych:
A. Nieprawidłowa strefa przekształceń
a. Keratoza
b. Zmiany bielacze
c. Punkcikowanie
d. Mozaika
e. Nieprawidłowe naczynia
B. Podejrzenie raka inwazyjnego szyjki macicy
C. Obraz kolposkopowe nie pozwala na ocenę diagnostyczną
Biopsja

Biopsja polega na pobraniu części tkanki z szyjki macicy, z obszaru uznanego w badaniu za podejrzany, do badania histopatologicznego. Jedną z typów biopsji jest t.zw. konizacja, czyli pobranie materiału tkankowego w formie stożka (cone biopsy). Biopsja jest zazwyczaj wykonywana w warunkach znieczulenia miejscowego.
Inne badania

Badania określające możliwości rozprzestrzeniania się nowotworu szyjki macicy na inne narządy:

pęcherz moczowy: tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, cystoskopia, ultrasonografia przezpochwowa
odbytnica: tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, rektoskopia, sigmoidoskopia, ultrasonografia przezpochwowa
węzły chłonne: ultrasonografia jamy brzusznej i miednicy, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny
płuca: rtg płuc, rezonans magnetyczny
wątroba: ultrasonografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny
otrzewna: laparoskopia (badanie wziernikowe jamy brzusznej, z możliwością pobrania materiału tkankowego do biopsji)
przerzuty do nieokreślonych narządów całego ciała: PET – Pozytronowa Emisyjna Tomografia (badanie z użyciem małych dawek izotopów promieniotwórczych)

Ocena stopnia zaawansowania i możliwości zastosowania odpowiedniego leczenia

Stopień zaawansowania według FIGO (The International Federation of Gynecology and Obstetrics) Stopień zaawansowania Ocena
1 Neoplazja śródnabłonkowa dużego stopnia (CIN III)
I Rak ograniczony do szyjki macicy
IA Rak ograniczony do szyjki
IA-1 Głębokość nacieku do 3 mm, średnica zmiany do 7 mm, widoczny jedynie mikroskopowo
IA-2 Głębokość nacieku do 3 mm, średnica zmiany do 7 mm, widoczny jedynie mikroskopowo
IB Rak z inwazją większą niż IA-2
IB-1 Klinicznie widoczna zmiana przekraczająca 40 mm
IB-2 Klinicznie widoczna zmiana nie przekraczająca 40 mm
II Rak rozrastający się poza szyjkę, ale nie naciekający dolnej 1/3 części pochwy ani ścian miednicy małej
IIA Rak nacieka proksymalny odcinek pochwy (górne 2/3)
IIB Rak nacieka przymacicza
III Rak dochodzi do ściany miednicy małej, nacieka 1/3 dolną część pochwy, występuje wodonercze i (lub) niewydolność nerek
IIIA Rak nie dochodzi do ścian miednicy małej, nacieka 1/3 dolną pochwy
IIIB Rak nacieka ściany miednicy i jest przyczyną wodonercza i (lub) niewydolności nerek
IV Rak szerzący się poza miednicę małą lub naciekający w badaniu histologicznym błonę śluzową pęcherza moczowego i (lub) odbytnicy
IVA Rak nacieka narządy miednicy małej: odbytnicę i (lub) pęcherz moczowy
IVB Obecne przerzuty odległe


Leczenie

We wczesnych stopniach zaawansowania możliwe jest leczenie oszczędzające narząd rodny, polegające na miejscowym usunięciu zmian nowotworowych. Postępowanie takie stosuje się w przypadku zmian przednowotworowych (dysplazja) lub w raku nie naciekającym (in situ). Leczenie to zawsze należy rozważyć w przypadku młodych kobiet, planujących następne posiadanie dzieci.

Do metod leczenia oszczędzającego należą m.in.:
- elektrokauteryzacja (wypalanie tkanki za pomocą elektrokoagulacji)
- kriochirurgia ( niszczenie tkanki za pomocą wymrażania)
- chirurgia laserowa (laseroterapia)
- metoda LEEP (LEEP-LOOP) – wycięcie z użyciem pętli elektrycznej
- konizacja – wycięcie stożkowe tkanki wokół kanału szyjki macicy

Leczenie chirurgiczne, włącznie z wycięciem macicy z przydatkami i regionalnymi węzłami chłonnymi stosuje się w przypadku nowotworu o stopniu zaawansowania do IA-2. W bardziej zaawansowanych stopniach zaawansowania stosuje się leczenie skojarzone (zabieg operacyjny i radioterapia, radioterapia i chemioterapia).
Rokowanie

Gdy nowotwór jest wykryty we wczesnym stadium zaawansowania (badania przesiewowe, systematyczne badania ginekologiczne !) przeżycie 5-letnie wynosi ponad 90%. Dla wcześnie wykrytych zmian przedinwazyjnych (nienaciekających) wyleczalność sięga 100%.

Przeżycie 1-roczne wynosi ogółem około 85%. Przeżycie 5-letnie, ogółem dla wszystkich stopni zaawansowania, wynosi około 70%. Przeżywalność maleje wraz ze stopniem zaawansowania klinicznego i patomorfologicznego.



Opracowanie:
dr hab. med. Tomasz Jastrzębski


Polecane piśmiennictwo:

Podstawy diagnostyki i terapii nowotworów. Praca zbiorowa pod red. M.Frączka, Wyd. Alfa-medica Press, 2008;
DiSaia P., Creasman W.: Ginekologia Onkologiczna, Wyd. Czelej, Lublin 1999
Nowotwory. Zarys Patologii Onkologicznej. Praca zbiorowa pod red.: R.Kordek, L.Woźniak, W.Biernat. Akademia Medyczna w Łodzi, Łódź 2001;
Nowotwory złośliwe w Polsce w 2008 roku. Centrum Onkologii-Instytut. Warszawa 2010
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post