Kompetencje lekarza POZ w zakresie szczepień ochronnych

Rozpoznawanie, profilaktyka i leczenie chorób wewnętrznych, choroby wieku starszego, choroby zakaźne, układu oddechowego, diabetologia, alergie.
admin. med.

Kompetencje lekarza POZ w zakresie szczepień ochronnych

Post autor: admin. med. »

mgr prawa Tamara Zimna, dr hab. n. med. Tomasz Tomasik

Wprowadzenie

Lekarz rodzinny – w myśl polskich przepisów prawa lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) – sprawuje kompleksową, całościową i ciągłą opiekę nad pacjentami wpisanymi na jego listę. Zadania profilaktyczne, w tym szczepienia ochronne, stanowią jeden z ważniejszych obszarów realizowanych przez niego zadań. Ponosi on odpowiedzialność nie tylko za lekarskie badanie kwalifikacyjne pacjenta przed szczepieniem, lecz także za organizację, wykonanie szczepienia oraz dokumentowanie i sprawozdawczość z realizacji tego świadczenia. W zakresie działań mających na celu profilaktykę chorób lekarz POZ, poza zadaniami dotyczącymi wykonywania szczepień obowiązkowych, informuje także o szczepieniach zalecanych.1 Opieka profilaktyczna sprawowana nad uczniami obejmuje m.in. realizację szczepień ochronnych u dzieci i młodzieży objętych obowiązkiem szkolnym i obowiązkiem nauki oraz kształcących się w szkołach ponadgimnazjalnych do ich ukończenia. Ocena wykonania szczepień ochronnych zgodnie z kalendarzem szczepień należy do obowiązków lekarza POZ realizowanych w ramach badań bilansowych.2

Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi3 mówi, że Minister Zdrowia w drodze rozporządzenia określa kwalifikacje personelu medycznego przeprowadzającego obowiązkowe szczepienia ochronne. Zostały one określone w rozporządzeniu z dnia 18 sierpnia 2011 r.4 Wchodzące w życie od początku 2016 r. przepisy budzą duże wątpliwości, a nawet zaniepokojenie środowisk medycznych. Pojawiły się opinie wskazujące na ryzyko paraliżu programu szczepień i utraty kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ) z powodu niespełnienia kryteriów formalnych.5

Celem niniejszego artykułu jest omówienie aktualnego stanu prawnego dotyczącego wykonywania szczepień ochronnych przez lekarzy rodzinnych, zwrócenie uwagi na trudności w jego interpretacji, zasygnalizowanie problemów, jakie mogą wystąpić w wykonywaniu szczepień ochronnych na początku przyszłego roku.
Wymagane kwalifikacje

Szczepienia ochronne przeprowadzają lekarze oraz felczerzy, pielęgniarki, położne i higienistki szkolne. Lekarz może zdobyć uprawnienia do wykonywania szczepień na dwa sposoby, określone w paragrafie 6 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r.4 Po pierwsze, może odbyć w ramach doskonalenia zawodowego kurs lub szkolenie w zakresie szczepień ochronnych i uzyskać dokument potwierdzający jego ukończenie. Po drugie, na podstawie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty może uzyskać kwalifikacje do realizacji szczepień ochronnych dzięki specjalizacji w dziedzinie, której ramowy program kształcenia podyplomowego obejmował problematykę szczepień ochronnych.

Stanowisko w powyższej sprawie przedstawił także Rzecznik Ministra Zdrowia. Wyjaśnił on, że dopuszczalne jest wykonywanie szczepień ochronnych przez lekarza, który nie ma wprawdzie ukończonego specjalistycznego kursu lub szkolenia w zakresie szczepień ochronnych, lecz uzyskał specjalizację, której ramowy program kształcenia podyplomowego obejmował problematykę szczepień ochronnych.6

Podobnie sytuacja wygląda w przypadku pielęgniarki, która nie ukończyła specjalistycznego kursu lub szkolenia w zakresie szczepień ochronnych, lecz uzyskała specjalizację, której ramowy program kształcenia podyplomowego obejmował omawianą problematykę (np. szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa w ochronie zdrowia pracujących; zgodnie z programem bloku specjalistycznego7 w tej dziedzinie po ukończeniu specjalizacji pielęgniarka powinna m.in. wykonywać szczepienia ochronne osób zawodowo narażonych na choroby zakaźne).8

Zgodnie z obecnym stanem prawnym jeszcze tylko do dnia 31 grudnia 2015 r. szczepienia ochronne mogą wykonywać lekarze lub felczerzy, pielęgniarki, położne i higienistki szkolne, którzy nie posiadają powyższych kwalifikacji, pod warunkiem że mają co najmniej 2,5-letnią praktykę w zakresie przeprowadzania szczepień ochronnych.3 Wywiad i badanie pacjenta przed szczepieniem (tzw. kwalifikacja) jest elementem szczepienia i wymaga posiadania przez lekarza przedstawionych wcześniej kwalifikacji. Przeszkolenie wyłącznie pielęgniarki, wykonującej samą iniekcję, nie jest więc wystarczające do realizacji procedury szczepiennej od 1 stycznia 2016 r.
Szczepienia w programach specjalizacji w medycynie rodzinnej

Specjalizację z medycyny rodzinnej wprowadzono w naszym kraju zarządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w 1994 roku.9 Pierwsze propozycje programów specjalizacji opracowywał Zespół ds. Lekarza Rodzinnego przy Departamencie Nauki i Kształcenia MZiOS jeszcze w 1993 r. i przekazał je do ministerstwa. Niestety, w odpowiedzi na oficjalną prośbę jednego z autorów niniejszego artykułu, obecny Zastępca Dyrektora wyżej wymienionego departamentu poinformował pisemnie, że dysponuje wyłącznie programami specjalizacji opracowanymi na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 sierpnia 2001 r. Do dnia przygotowania niniejszego artykułu najstarszym programem specjalizacji, jakim dysponują autorzy, jest program z 1999 r. Zagadnienia dotyczące szczepień ochronnych ujęte w dostępnych programach specjalizacyjnych przedstawiono w tabeli.

Lekarze rodzinni, którzy odbywali szkolenia specjalizacyjne od 1999 r., zapoznawali się z tematyką szczepień ochronnych w programach specjalizacji, a więc możliwość realizacji przez nich tego świadczenia w przyszłym roku nie może budzić żadnych wątpliwości. Problem stanowi dotarcie do wcześniejszych programów. Przepis paragrafu 20 przywołanego powyżej Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej9 określał, że ramowy program specjalizacji etatowej przygotowuje Krajowy Konsultant Medycyny w dziedzinie medycyny rodzinnej, w porozumieniu z Kolegium Lekarzy Rodzinnych, na podstawie opracowań „Zakres kompetencji lekarza rodzinnego” oraz „Szczegółowy zakres wiedzy i umiejętności niezbędnych do egzaminu specjalizacyjnego z medycyny rodzinnej”. Tylko pierwsze z tych opracowań zostało wydane drukiem w 1998 r.10 Tematykę szczepień ochronnych obejmuje rozdział I, dotyczący opieki nad dziećmi (w części: „Choroby zakaźne i inwazyjne wieku dziecięcego”) oraz rozdział II, dotyczący opieki nad dorosłymi (także część dotycząca chorób zakaźnych). Można więc domniemywać, że szczepienia ochronne znalazły się w pierwszym programie specjalizacji, i mieć także nadzieję, że uda się go odnaleźć w archiwach ministerstwa i wszelkie wątpliwości w tym zakresie zostaną wyjaśnione. W tej sprawie jeden z autorów niniejszego artykułu wystosował pismo, a o uzyskanej odpowiedzi czytelnicy zostaną poinformowani.
Kursy i szkolenia w zakresie szczepień ochronnych

Wymogi określające warunki organizacyjne i merytoryczne kursu/szkolenia w zakresie przeprowadzania szczepień ochronnych nie zostały sprecyzowane w przepisach szczegółowych. Obowiązują więc ogólne zasady prowadzenia kształcenia podyplomowego lekarzy. Warunki prowadzenia tego kształcenia, określone w art. 19 ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty,11 obejmują:

opracowanie planu kształcenia realizowanego w określonym czasie, zawierającego w szczególności:
– cel (cele) kształcenia
– przedmiot i zakres kształcenia zgodny z aktualną wiedzą medyczną
– formę (formy) kształcenia
– wymagane kwalifikacje uczestników
– sposób (sposoby) weryfikacji wyników kształcenia
– sposób potwierdzania uczestnictwa i ukończenia kształcenia
zapewnienie kadry dydaktycznej o kwalifikacjach odpowiednich dla danego rodzaju kształcenia
zapewnienie odpowiedniej do realizacji programu kształcenia bazy dydaktycznej, w tym do szkolenia praktycznego
wypracowanie wewnętrznego systemu oceny jakości kształcenia, uwzględniającego narzędzia oceny jakości kształcenia oraz metody tej oceny
zapewnienie świadczeń zdrowotnych wchodzących w zakres kształcenia przez uprawnione podmioty i osoby posiadające uprawnienia oraz właściwe kwalifikacje do ich wykonywania.

Po spełnieniu opisanych warunków należy złożyć wniosek o wpis do rejestru podmiotów prowadzących kształcenie podyplomowe lekarzy i lekarzy dentystów w okręgowej radzie lekarskiej, właściwej dla siedziby organizatora kształcenia. W przypadku zamiaru prowadzenia kształcenia na terenie całego kraju wniosek należy złożyć do Naczelnej Rady Lekarskiej. Szczegółowe warunki wpisu określa rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 5 grudnia 2006 r. w sprawie rejestru podmiotów prowadzących kształcenie podyplomowe lekarzy i lekarzy dentystów.12

Prowadzenie wspomnianego rejestru należy do zadań ośrodków doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów, powołanych przy wszystkich izbach i radzie lekarskiej. Do uchwał okręgowej rady lekarskiej oraz Naczelnej Rady Lekarskiej w sprawie wpisu, odmowy wpisu i wykreślenia wpisu z rejestru stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące decyzji administracyjnych.
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post