Ruch i jego znaczenie w prewencji oraz leczeniu pacjentów z zaburzeniami poznawczymi

Choroby obwodowego układu nerwowego i ośrodkowego układu nerwowego, Depresje i nerwice.
admin. med.

Ruch i jego znaczenie w prewencji oraz leczeniu pacjentów z zaburzeniami poznawczymi

Post autor: admin. med. »

dr hab. prof. nadzw. Marek Żak
Kierownik Zakładu Rehabilitacji w Reumatologii i Geriatrii, Katedra Rehabilitacji Klinicznej, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Zaburzenia poznawcze a ruch

Szybki i tragiczny w skutkach postęp zaburzeń procesów poznawczych u osób starszych wskazuje na konieczność opracowania oraz wdrożenia skutecznych i kompleksowych działań mających na celu ograniczenie upośledzenia codziennego funkcjonowania czy utraty autonomii pacjenta w starszym wieku. Jak wykazują badania naukowe, odpowiednio dobrany i regularnie realizowany program aktywności ruchowej jest w stanie złagodzić i usprawnić funkcjonowanie chorych z zaburzeniami poznawczymi, co może stanowić atrakcyjną formę wspomagania terapii u tych pacjentów10,13.

Anderson-Hanley i wsp.1 wskazują, że w przypadku podejmowania aktywności fizycznej o charakterze siłowym można zaobserwować poprawę pamięci operacyjnej i poprawę kontroli wykonawczej. Baker i wsp.2 potwierdzają te doniesienia i zwracają uwagę na poprawę zaobserwowaną w zakresie selektywnej uwagi, wielozadaniowości czy wydajności przetwarzania informacji. Także Yaguez i wsp.27 zaobserwowali zmiany w wykonywaniu różnych zadań pamięciowych i w pamięci wzrokowej po treningu siłowym. Skuteczną formą ruchu wydaje się również trening marszowy, gdyż Lautenschlager i wsp.16, którzy w swoich badaniach wykorzystali półroczny trening marszowy, wskazali, że marsz o umiarkowanej intensywności prowadzi do usprawnienia przypominania. Istnieją też prace naukowe, których autorzy zaobserwowali już po 12-tygodniowym treningu postęp w wykonywaniu dwóch zadań równolegle. Erickson i wsp.10 donoszą, iż regularny marsz podejmowany przez rok prowadzi do poprawy w zakresie pamięci przestrzennej. Należy jednak pamiętać, że – jak podają van Uffelen i wsp.25 – zmiany w obszarze pamięci obserwuje się u osób, które rzetelnie przestrzegają protokołu marszowego planu treningowego i to co najmniej przez rok.

Warto dodać, że – jak wynika z badań Yaguez i wsp.27 oraz Anderson-Hanley i wsp.1 – odpowiednia aktywność fizyczna oddziałuje również na pamięć operacyjną.
Ruch jako niefarmakologiczna forma łagodzenia objawów psychiatrycznych

Ruch jako niefarmakologiczna forma leczenia wywiera także pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne. Regularnie realizowany program aktywności fizycznej zwiększa poczucie własnej wartości i samoocenę, a także poprawia nastrój19. Wykazano, że odpowiednio przygotowana i prowadzona aktywność fizyczna skutecznie zmniejsza objawy depresji i niepokój, co zostało potwierdzone zarówno dla populacji ogólnej, jak i osób starszych5,22. Z badań wynika jednak, że redukcja objawów depresji jest widoczna tylko w okresie realizacji programu ćwiczeń5.

Warto również zwrócić uwagę, że odpowiednio dobrana i prowadzona aktywność fizyczna może stanowić istotną niefarmakologiczną metodę łagodzenia objawów psychiatrycznych i zaburzeń zachowania występujących u pacjentów z zaburzeniami poznawczymi.

Z badań Salguero i wsp.22 wynika, że zarówno u chorych objętych opieką instytucjonalną, jak i tych mieszkających we własnych domach istnieje istotny związek pomiędzy poziomem aktywności fizycznej i występowaniem depresji – osoby o mniejszym tygodniowym wydatku energetycznym wykazywały wyższy wskaźnik występowania depresji.

Również McCurry i wsp.17 wykazali, że odpowiednio dobrany trening marszowy i ekspozycja na światło może poprawić obiektywnie mierzony czas nocnego snu chorego. Pacjenci uczestniczący w 6-miesięcznym treningu marszowym spali w nocy o niemal 40 minut dłużej niż chorzy z grupy kontrolnej. Uzyskana obiektywna poprawa długości snu w tym badaniu pokazuje możliwości tkwiące w odpowiednio przygotowanym i realizowanym treningu oraz jego wpływ na regulację snu chorych z zaburzeniami poznawczymi.

Także wcześniejsze badania Williams i Tappen26, którzy poddali ocenie pacjentów z otępieniem objętych opieką instytucjonalną, wykazały, iż chorym, u których dodatkowo zdiagnozowano depresję, należy zalecić dodatkową aktywność fizyczną. Badacze ci wykazali między innymi wyższość aktywności fizycznej nad rozmową z terapeutą w tej grupie pacjentów. Warto dodać, że autorzy zalecają, aby program przeznaczony dla takich pacjentów obejmował różnorodne formy ćwiczeń, takie jak poprawiające równowagę, siłę kończyn górnych i dolnych, a nie tylko trening marszowy. Williams i Tappen26 zwracają również uwagę na ważną kwestię dotyczącą tej grupy pacjentów, a mianowicie na trudności związane z zaangażowaniem pacjenta w program usprawniania, i sugerują, że lepsze są ćwiczenia indywidualne niż zajęcia grupowe.

Ze względu na działanie przeciwdepresyjne i działanie wpływające na pamięć oraz poprawę funkcji poznawczych regularna i odpowiednio dobrana aktywność fizyczna jest coraz częściej stosowana jako niefarmakologiczna forma leczenia w chorobach neurodegeneracyjnych.
Ruch a zmiany w strukturze mózgu

Regularny i odpowiednio realizowany program ćwiczeń fizycznych prowadzi do poprawy perfuzji hipokampa, a wcześniejsze badania oceniające związek między sprawnością fizyczną i gęstością tkanki mózgowej in vivo w populacji osób dorosłych pokazują także zależność pomiędzy aktywnością fizyczną i zmianami w strukturze mózgu4. Również Colcombe i wsp.6 wykazali, że charakterystyczne zmiany w strukturze substancji szarej oraz białej mózgu związane z wiekiem są mniejsze u osób bardziej aktywnych i sprawnych fizycznie. Ustalenia te rozszerzają zakres dobroczynnego działania aktywności fizycznej na zdrowie mózgu osób starszych. Jak wynika z badań, osoby bardziej wysportowane cechują się większą objętością hipokampa12, co wiąże się z lepszą pamięcią przestrzenną9. Kilka lat później Erickson i wsp.10 wykazali, że 6-miesięczny trening wytrzymałościowy o umiarkowanej intensywności prowadzi do zwiększenia rozmiaru hipokampa badanych w odróżnieniu od stosowania tylko ćwiczeń rozciągających i rozluźniających. Również Colcombe i wsp.6 wykazali, że pod wpływem 6-miesięcznego treningu wytrzymałościowego dochodzi do znaczącego zwiększenia objętości mózgu u osób starszych biorących udział w treningu wytrzymałościowym, podczas gdy takich zmian nie zaobserwowano w grupie badanych z grupy kontrolnej stosujących ćwiczenia rozciągające i rozluźniające.

Przytoczone wyniki sugerują, że odpowiednio dobrany program ruchowy, zwłaszcza ten o charakterze wytrzymałościowym, który jest regularnie wykonywany przez osoby w starszym wieku, korzystnie wpływa na ich strukturę mózgu.
Ruch a ryzyko rozwoju zaburzeń poznawczych

Prospektywne badania epidemiologiczne mają odpowiedzieć na pytanie, czy odpowiednio dobrany i regularnie stosowany wysiłek fizyczny ma związek z poprawą funkcji poznawczych i ewentualnym wystąpieniem otępienia.
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post