ForumMedyczne.edu.pl

Postpartum psychosis: detection of risk and management
Margaret G. Spinelli
American Journal of Psychiatry, 2009; 4: 405–408

Pełna treść artykułu jest dostępna w publikacji: Medycyna Praktyczna Psychiatria 2010/1
Komentarz
dr hab. med. Dominika Dudek
Klinika Psychiatrii Dorosłych Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie

Autorka artykułu opisuje dramatyczny przypadek dzieciobójstwa dokonanego przez kobietę, u której w okresie poporodowym wystąpiły ostre zaburzenia psychotyczne. Do dzieciobójstwa wynikającego z przeżyć psychotycznych doszło w 20. dobie po porodzie. Zwraca uwagę fakt, że już od 2. dnia połogu u kobiety występowały objawy depresyjne, obsesyjne, lęk, nastawienie urojeniowe. W 12. i 15. dniu pojawiły się myśli i tendencje samobójcze i dzieciobójcze, a mimo to problemu nie rozpoznano i nie podjęto żadnego leczenia.
Niestety, brak adekwatnej diagnozy poporodowych zaburzeń nastroju jest powszechny. Panuje przekonanie, że stany nieznacznego obniżenia nastroju u kobiet po porodzie (tzw. baby blues) są częste i nie wymagają interwencji terapeutycznej. Pogląd ten jest słuszny w przypadku zdecydowanej większości kobiet – zazwyczaj wystarcza wsparcie ze strony rodziny, czasem rozmowa edukacyjna z położną na temat radzenia sobie z opieką nad noworodkiem i objawy po kilku dniach same ustępują. Jednak u niektórych matek smutek, płaczliwość, lęk, drażliwość przewlekają się, nasilają i stają się prodromem poważnych zaburzeń psychicznych. Niestety kobieta z takimi objawami rzadko zgłasza się do lekarza.

Psychiatra ma szansę zbadać ją albo w sytuacji, gdy objawy są już bardzo nasilone, albo jeśli pacjentka była już wcześniej leczona psychiatrycznie. Młodą matkę ma okazję widzieć lekarz pediatra, którego uwagę powinny zwrócić na przykład nieuzasadnione wizyty z dzieckiem czy częste rozmowy telefoniczne, podczas których matka dopytuje się o zdrowie noworodka i relacjonuje nieistniejące objawy i zagrożenia. Zatem być może warto propagować wśród pediatrów zwyczaj zbierania prostego wywiadu na temat ewentualnych objawów psychopatologicznych u kobiety.

Kolejnym ważnym elementem przedstawionej historii pani A są ujawnione w wywiadzie: epizody dużej depresji w przeszłości (w tym jednego po urodzeniu starszego dziecka), chwiejność emocjonalna z okresami nadmiernej aktywności oraz zaburzenie afektywne dwubiegunowe z epizodami psychotycznymi u matki pacjentki. To wszystko powinno było skłonić personel medyczny do objęcia pani A jakąś formą działań profilaktycznych (choćby w postaci zalecenia konsultacji specjalistycznej u psychiatry czy edukacji na temat objawów, które mogą być zwiastunami choroby psychicznej). Również rodzinie pacjentki należało zapewnić psychoedukację i udzielić adekwatnych informacji na temat tego, kiedy i do kogo należy się zwrócić w razie nasilenia się objawów. W ramach działań profilaktycznych w okresie bezpośrednio po porodzie, kiedy pojawiły się u pani A objawy depresyjne, jeszcze bez psychotycznych, należało zalecić rodzinie towarzyszenie matce, obserwację jej zachowania, niepozostawianie jej samej z noworodkiem. Sygnałem alarmującym powinny były się stać bezpodstawne przekonania pacjentki, że coś dolega jej dziecku, bezsenność, na którą się skarżyła i zaniedbanie higieny.

Prawidłowe rozpoznanie psychozy poporodowej i podjęcie leczenia wiąże się z dobrym rokowaniem. Najczęściej wymagana jest hospitalizacja w warunkach oddziału psychiatrycznego. Zastosowanie farmakoterapii czy leczenia elektrowstrząsowego pozwala zazwyczaj uzyskać pełne ustąpienie objawów i powrót pacjentki do prawidłowego funkcjonowania. Trzeba jednak pamiętać, że u kobiety, która przebyła psychozę poporodową (nawet bez epizodów chorobowych w przeszłości) istnieje ryzyko nawrotów zaburzeń psychicznych, zarówno związanych, jak i niezwiązanych z kolejnymi ciążami. Epizody chorobowe najczęściej przyjmują obraz zaburzeń afektywnych dwubiegunowych lub choroby schizoafektywnej. Dlatego u kobiet, które przeszły epizod psychozy poporodowej konieczne jest zachowanie "czujności terapeutycznej", zwłaszcza w przypadku następnej ciąży. U pacjentek, u których podobnie jak u pani A, wcześniej występowały epizody zaburzeń nastroju i/lub ich najbliższa rodzina obciążona jest chorobą psychiczną, należy rozważyć wprowadzenie długoterminowego leczenia profilaktycznego (leki normotymiczne, leki przeciwpsychotyczne II generacji).