ForumMedyczne.edu.pl

Czy dziecko mające kontakt z psem, u którego stwierdzono tasiemca jest narażone na zarażenie pasożytnicze? Czy stosuje się profilaktykę lekową w takich przypadkach?
Odpowiedź eksperta

dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Psy mogą być żywicielami kilku gatunków tasiemców, z których najważniejsze są dwa: tasiemiec psi i tasiemce bąblowcowe (Echinococcus granulosus i Echinococcus multilocularis). Najczęściej spotykany jest tasiemiec psi (tasiemiec pchli, łac. Dipylidium caninum), którego postać dojrzała zamieszkuje jelita psowatych, kotowatych i innych ssaków mięsożernych, natomiast bardzo rzadko występuje u człowieka. Gatunek ten występuje na całym świecie, w tym Europie, Stanach Zjednoczonych, Argentynie, Chinach i Japonii. Żywicielami ostatecznymi tasiemca psiego są głównie psy, rzadziej koty i lisy. Dorosła postać tasiemca osiąga 40-45 cm długości. Wydalane z kałem ciężarne człony, które zawierają mikroskopijne jaja tasiemca psiego, przypominają ugotowane ziarna ryżu. Jaja tasiemca są następnie zjadane przez larwy pcheł przebywające w sierści psów i kotów. Larwy pcheł po przekształceniu się w dorosłe pchły zawierają wewnątrz swojego ciała cysticerkoidy czyli wągry, niedojrzałe postacie tasiemca psiego. Psy zarażają się zjadając zarażone pchły przy czyszczeniu zębami futra.
U ludzi dipylidoza (ang. dipylidosis), choroba pasożytnicza wywoływana przez tasiemca psiego najczęściej przebiega bezobjawowo. Rzadko objawia się silnym świądem odbytu, który wyzwalają wydalane człony tasiemca. Choroba jest rozpoznawana w Polsce bardzo rzadko (pojedyncze przypadki). Do zarażenia tasiemcem psim dochodzi sporadycznie, zwykle przez brudne ręce, przez zjedzenie pchły, która zawiera postać larwalną tasiemca – cysticerkoid. Ta droga zarażenia ogranicza występowanie choroby u ludzi - najczęściej chorują dzieci i posiadacze zwierząt domowych, gdyż warunkiem zarażenia jest zjedzenie zarażonej pchły. Diagnostyka polega na badaniu kału. Stwierdzenie obecności członów, które mogą być ruchliwe i przypominać larwy muchy lub mikroskopijnej wielkości jaj pasożytów dowodzi zarażenia. Zapobieganie zarażeniom tasiemcem psim polega przede wszystkim na myciu rąk po kontakcie z psami i kotami (z ich sierścią), regularnym odrobaczaniu zwierząt domowych, utrzymywaniu w czystości ich futra oraz odpchleniu czyli likwidowaniu pchły, żywiciela pośredniego tasiemca np. regularnym stosowaniu obroży i szamponów przeciw pchłom. Leczenie polega na doustnym przyjmowaniu leków przeciwpasożytniczych takich jak prazykwantel albendazol lub niklozamid. Wyleczenie potwierdza się ujemnym wynikiem badania kału. Zalecane jest zbadanie osób z otoczenia zarażonej osoby, natomiast nie zaleca się profilaktycznego leczenia w przypadku stwierdzenia dipylidozy u psa.
W swoim cyklu rozwojowym tasiemiec psi wymaga dwóch gospodarzy: pchły, która jest gospodarzem pośrednim oraz zwierzęcia mięsożernego najczęściej psa lub kota, pełniącego funkcję żywiciela ostatecznego. Tasiemce psie są hermafrodytami, mają zarówno narządy płciowe męskie, jak i żeńskie i dokonują samozapłodnienia. Zapłodnione jaja są wydalane z kałem żywiciela ostatecznego.

Z kolei bąblowica jest odzwierzęcą chorobą pasożytniczą, wywoływaną przez stadium larwalne tasiemców z rodzaju Echinococcus, najmniejszych tasiemców z rodziny Taeniidae. Zarażenie człowieka bąblowcem jest wielką rzadkością. W Polsce występują dwa gatunki chorobotwórcze dla człowieka: Echinococcus granulosus oraz Echinococcus multilocularis. Szczególnie groźny dla zdrowia jest drugi z wymienionych, zwany tasiemcem lisim, który prowadzi do rozwoju bąblowicy wielojamowej, czyli alweokokozy. Gatunek ten występuje tylko na półkuli północnej. Żywicielem ostatecznym tasiemca E. multilocularis są głównie lisy, rzadziej psy. Natomiast dojrzały bąblowiec E. granulosus pasożytuje w jelicie cienkim psowatych, w tym psa, wilka, szakala, lisa. Postać dojrzała tasiemca jest mała - około od 2,5 do 6 mm długości. Człowiek zaraża się bąblowicą drogą pokarmową, spożywając jaja tasiemca, np. poprzez zanieczyszczone ręce lub żywność skażoną zwierzęcym kałem, np. świeże, niemyte jagody i inne leśne owoce, warzywa, zioła a także wodę. Do zarażenia może także dojść przez brudne ręce, skażone podczas głaskania psa lub kota, dotykania dzikich zwierząt lub zanieczyszczonej gleby i roślin. Zwierzęta, które same są niezakażone mogą przenosić jaja na powierzchni futra, jeśli będą miały styczność z kałem zakażonych dzikich zwierząt (np. lisów). Może to być częste zjawisko u psów, które lubią tarzać się w kale. Nie jest znana dawka zarażająca, czyli liczba jaj, które należy spożyć, by doszło do rozwoju bąblowicy. Z jaj w jelicie cienkim człowieka pod wpływem soków trawiennych wylęgają się larwy, które mogą przenikać do krwiobiegu (żyła wrotna) i rozprzestrzeniać się w organizmie. Larwy następnie rozwijają się w torbiele. W bąblowicy wielojamowej zajęta jest prawie wyłącznie wątroba. Torbiele zawierają liczne, mnożące się kolejne postacie rozwojowe - protoskoleksy (ryc. 5.), które po spożyciu przez żywiciela ostatecznego mają zdolność przekształcenia się w dorosłe tasiemce. Protoskoleksy mogą rozwinąć się w dorosłe tasiemce tylko w jelitach żywiciela ostatecznego. Choć niektóre przypadki bąblowicy mogą być śmiertelne, zwłaszcza jeśli dojdzie do pęknięcia torbieli, co może spowodować wstrząs anafilaktyczny, czy uszkodzenie najważniejszych narządów wewnętrznych, jak: mózg, nerki czy serce, a u chorych zarażonych E. multilocularis może dojść po latach do niewydolności wątroby, a nawet zmian o charakterze przypominającym przerzuty nowotworowe w innych narządach wewnętrznych (w płucach lub w mózgu) jednak jest to bardzo rzadkie. W całej Polsce zgłoszono w 2012 roku tylko 28 przypadków bąblowicy i nie zanotowano ani jednego zgonu z jej powodu. Po spożyciu jaj tasiemca ludzie mogą odgrywać rolę żywicieli pośrednich Echinococcus spp.

Cykl życia tasiemca bąblowcowego obejmuje żywiciela ostatecznego, najczęściej lisa rzadziej psa, kota czy kojota oraz żywicieli pośrednich, takich jak myszy i inne gryzonie. Dorosły tasiemiec mierzy od 3 mm do 6 mm i występuje w jelitach żywicieli ostatecznych. Jaja wydalane są z kałem do środowiska. Lisy i psy zarażają się zjadając zarażonych żywicieli pośrednich. Ludzie mogą być przypadkowymi żywicielami pośrednimi - zarażenie człowieka zwykle prowadzi do przerwania cyklu życiowego pasożyta.

Zapobieganie zarażeniu E. multilocularis polega na unikaniu bezpośrednich kontaktów z lisami i psami (sierść), myciu rąk, pracy w rękawicach przy kontakcie z lisami lub z ziemią oraz myciu grzybów i owoców leśnych przed ich spożyciem. W zapobieganiu bąblowicy u psów podstawowe znaczenia ma ich regularne odrobaczanie.
Podsumowanie

Podsumowując, kontakt dziecka z psem, u którego stwierdzono tasiemca wiąże się z bardzo małym ryzykiem zarażenia. Najczęstszy tasiemiec psi Dipylidium caninum rzadko zaraża ludzi, w dodatku dipylidoza najczęściej przebiega bezobjawowo. Z kolei znacznie groźniejsza bąblowica jest wielką rzadkością. Przestrzeganie podstawowych zasad higieny, przede wszystkim mycie rąk przed jedzeniem i po głaskaniu psów, które rzadko mają okazję tarzać się w lisich odchodach skutecznie chroni przed inwazją tasiemców. Profilaktyka zarażeń polega ponadto na zwalczaniu pcheł będących niezbędnymi żywicielami pośrednimi Dipylidium caninum oraz regularnym odrobaczaniu psów.
Profilaktyczne przyjmowanie leków przeciwpasożytniczych po kontakcie z zarażonym psem nie jest zalecane.
źródło: mp.pl