ForumMedyczne.edu.pl

dr n. med. Magdalena Kocot-Kępska
Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii UJCM, Kraków
Obecnie na rynku farmaceutycznym jest dostępny nowy lek przeciwbólowy – tapentadol. Jaki jest jego mechanizm działania leku i w jakich wskazaniach można stosować tapentadol?

Tapentadol należy do nowej, unikatowej klasy analgetyków działających ośrodkowo o podwójnym mechanizmie działania – na receptory opioidowe oraz na układ noradrenergiczny.

Oznacza to, że w jednej cząsteczce tapentadol łączy dwa mechanizmy – działa zarówno na receptor opioidowy µ (mi), czyli podobnie jak inne opioidy wywiera bezpośredni wpływ analgetyczny na poziomie rdzenia kręgowego i na poziomie mózgowia, a ponadto hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny.

Noradrenalina jest głównym neuroprzekaźnikiem zstępujących endogennych układów przeciwbólowych. Zwiększenie jej stężenia w szczelinie synaptycznej wywołuje efekt analgetyczny – hamuje przekazywanie impulsu bólowego do mózgowia.

Obecnie uważa się, że przejście bólu ostrego w ból przewlekły (tzw. zjawisko chronifikacji bólu) jest spowodowane zmniejszeniem aktywności zstępujących układów noradrenergicznych, tak więc ich wzmocnienie może zapobiec rozwojowi bólu przewlekłego. Mechanizm noradrenergiczny leku ma także znaczenie w przypadku bólu z komponentem neuropatycznym. Złożony mechanizm działania wpisuje się ponadto w proponowaną obecnie przez ekspertów koncepcję leczenia bólu z uwzględnieniem mechanizmu jego powstania.

Podwójny mechanizm działania tapentadolu powoduje nakładanie się efektu przeciwbólowego – powstaje efekt synergistyczny. Dzięki temu poszczególne składowe leku mogą zawierać mniejsze dawki, jest to tzw. mi opioid sparring effect. Zmniejsza się także ryzyko indukowania związanych z danym mechanizmem działania objawów niepożądanych.

Tapentadol nie jest prolekiem, jego działanie przeciwbólowe nie jest więc warunkowane aktywacją metaboliczną. Lek nie ma aktywnych metabolitów, a jego stosowanie wiąże się z małym ryzykiem interakcji lekowych (niski poziom wiązania leku do białek osocza, brak wpływu na układ cytochromu P450).

W badaniach eksperymentalnych stwierdzono, że tapentadol wykazuje około 50-krotnie słabsze powinowactwo do receptora opioidowego mi niż morfina, chociaż w badaniach klinicznych poprzez swoje silne działanie wzmacniające układ zstępujący noradrenergiczny wywiera efekt analgetyczny w porównaniu z morfiną tylko około dwu-trzykrotnie słabszy.

W badaniach eksperymentalnych tapentadol skutecznie zmniejszał ból w modelach bólu neuropatycznego i receptorowego.

W jakich wskazaniach stosowano tapentadol?

W warunkach klinicznych lek był stosowany zarówno w bólu ostrym, jak i przewlekłym.

W Polsce dostępna jest forma tapentadolu retard, podawana w bólu przewlekłym o dużym nasileniu.

Badania kliniczne prowadzono w u pacjentów z różnorodnymi zespołami bólowymi, w tym w przewlekłym bólu krzyża z komponentem neuropatycznym lub bez niego, w bólu w przebiegu osteoartrozy, u chorych na nowotwór (kostny), a także w bólu neuropatycznym (neuropatia cukrzycowa).

Ze względu na swój podwójny mechanizm działania, zwłaszcza komponent noradrenergiczny, tapentadol może być szczególnie skuteczny w bólu z komponentem neuropatycznym. W badaniach Barona i wsp. z 2015 r. wykazano, że lek w większym stopniu zmniejszał nasilenie objawów neuropatii u pacjentów z przewlekłym bólem krzyża niż oksykodon z naloksonem.

Tapentadol stosowany w badaniach klinicznym w różnych zespołach bólu przewlekłego wykazywał podobną ogólną skuteczność analgetyczną jak inne silne opioidy (morfina, oksykodon, oksykodon z naloksonem), cechował się natomiast lepszą tolerancją ze strony przewodu pokarmowego (zaparcia, wymioty) i ośrodkowego układu nerwowego, i w mniejszym stopniu wpływał negatywnie na stężenie hormonów płciowych. Nawet podczas długoterminowych rocznych obserwacji nie obserwowano rozwoju tolerancji na lek, a po odstawieniu go u 90% pacjentów nie stwierdzono objawów odstawiennych.

Dzięki opisanemu mechanizmowi działania tapentadol stanowi dobrą opcję terapeutyczną dla pacjentów, którzy nie tolerują innych leków opioidowych, dla pacjentów z opornym na leczenie bólem neuropatycznym, u chorych na nowotwór z bólem kostnym i osób z bólem przewlekłym, u których dochodzi do tzw. chronifikacji, przejścia bólu ostrego w ból przewlekły i rozwoju tzw. sensytyzacji ośrodkowej (np. ból krzyża).
źródło: mp.pl