ForumMedyczne.edu.pl

Obserwacja chorych po leczeniu z powodu wybranych nowotworów złośliwych

dr hab. n. med. Wojciech M. Wysocki, Klinika Chirurgii Onkologicznej, Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie, Oddział w Krakowie
lek. Katarzyna Pogoda, Klinika Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej, Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie

Jak cytować: Wysocki W.M., Pogoda K.: Obserwacja chorych po leczeniu z powodu wybranych nowotworów złośliwych. Część II: rak piersi. Med. Prakt., 2017; 3: 71–72
Wprowadzenie

Poniższe zalecenia dotyczą obserwacji wszystkich chorych, u których w następstwie leczenia uzyskano stan określany jako „brak cech choroby” – niezależnie od pierwotnego zaawansowania raka piersi.
Zalecenia

Wywiad u chorych po leczeniu raka piersi – poza składowymi wprost związanymi z objawami nawrotu choroby, zarówno miejscowymi (np. wyczuwalne przez chorą nowe stwardnienie w bliźnie po operacji), jak i systemowymi (np. zawroty głowy, duszność, wodobrzusze, ból kości) – musi obejmować m.in.:

1) zachorowania na nowotwory złośliwe w rodzinie – w razie wystąpienia nowych zachorowań u krewnych należy rozważyć konsultację w poradni genetycznej pod kątem obciążeń genetycznych
2) cechy rozwijającego się obrzęku kończyny górnej po stronie operowanej – np. uczucie ciężkości kończyny, asymetria rąk i przedramion; w celu obiektywnej oceny warto wykonać porównawczy pomiar obwodu śródręcza i przedramienia w odległości około 10 cm dystalnie od stawu łokciowego
3) ocenę przestrzegania zaleceń dotyczących uzupełniającego leczenia hormonalnego (obecnie, zgodnie z międzynarodowymi wytycznymi, taka terapia powinna trwać 5–10 lat)
4) ocenę masy ciała, odżywiania i aktywności fizycznej
5) ocenę powikłań po leczeniu – np. kardiotoksyczności po leczeniu antracyklinami (p. Med. Prakt. 2/2017, s. 14 – przyp. red.), zaburzeń czynności seksualnych, depresji, przedwczesnej menopauzy, zaburzeń snu; w razie potrzeby należy chore kierować do odpowiednich specjalistów.

Należy przeprowadzić edukację onkologiczną w zakresie profilaktyki zachorowania na inne pierwotne nowotwory.

Wykazano, że zdrowy styl życia korzystnie wpływa na odległe wyniki leczenia raka piersi, dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na przestrzeganie następujących zaleceń:

1) utrzymywanie wartości wskaźnika masy ciała (body mass index – BMI) w przedziale 20–25 kg/m2
2) odpowiednia aktywność fizyczna – co najmniej 150 minut tygodniowo aktywności o umiarkowanym natężeniu lub 75 minut tygodniowo aktywności o dużym natężeniu
3) zdrowa i zrównoważona dieta – powinna się składać w większości z produktów roślinnych (warzyw, owoców, produktów pełnoziarnistych), z ograniczeniem czerwonego mięsa (zalecane źródła białka to drób, ryby, ubogotłuszczowe produkty mleczne, rośliny strączkowe i orzechy) i cukrów rafinowanych. Nie ma zgodnego stanowiska co do ewentualnej roli produktów sojowych w zapobieganiu nowotworom, więc należy je spożywać z umiarem (≤3 porcje dziennie). Nie zaleca się rutynowego stosowania suplementów diety (z wyjątkiem np. leczenia osteoporozy – p. dalej), specjalnych produktów spożywczych ani witamin, ponieważ nie ma danych wskazujących na ich rolę w zapobieganiu nawrotowi raka piersi.
4) ograniczenie spożycia alkoholu.

Mammografię (po leczeniu oszczędzającym pierś – badanie obu piersi, po mastektomii – badanie drugiej piersi) należy wykonywać co 12 miesięcy. Nie wykazano korzyści wynikającej z częstszego powtarzania badania (z wyjątkiem przypadków, w których skrócenie tego interwału wynika z oceny klinicznej lub wyników przeprowadzonych badań). Pierwsze badanie mammograficzne po leczeniu należy wykonać nie wcześniej niż 6 miesięcy i nie później niż 12 miesięcy od zakończenia radioterapii uzupełniającej.

U kobiet poddanych operacji odtwórczej piersi nie ma wskazań do wykonywania regularnych, rutynowych badań obrazowych tej piersi.

Badania zalecane u kobiet stosujących hormonalne leczenie uzupełniające:

1) kobietom przyjmującym tamoksyfen należy zalecać kontrolne badanie ginekologiczne co 12 miesięcy (nie dotyczy kobiet po histerektomii)
2) u kobiet przyjmujących inhibitory aromatazy oraz tych, u których w następstwie leczenia przeciwnowotworowego doszło do utraty czynności jajników, należy na początku leczenia oraz w regularnych odstępach czasu (co 12–24 mies.) dokonywać oceny gęstości mineralnej kości.


W przypadku osteoporozy lub osteopenii u kobiet, które w przeszłości chorowały na raka piersi, nie zaleca się stosowania estrogenów ani progesteronu. Dopuszcza się natomiast w takim przypadku stosowanie bisfosfonianów lub denosumabu, łącznie z suplementacją wapnia i witaminy D. Ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia martwicy kości szczęki po stosowaniu bisfosfonianów lub denosumabu, zwłaszcza u chorych poddawanych chemioterapii oraz ze złym stanem higieny jamy ustnej, wskazana jest kontrola i ewentualne leczenie stomatologiczne przed rozpoczęciem terapii.

U kobiet wyleczonych (bez objawów) nie ma uzasadnienia, aby zlecać jakiekolwiek inne badania, zarówno laboratoryjne (w tym markery nowotworowe), jak i obrazowe, których celem byłoby wykrycie przerzutów odległych.

Dostępne dane wskazują, że ciąża u kobiet po leczeniu z powodu raka piersi nie zwiększa ryzyka nawrotu nowotworu, bez względu na stan receptorowy komórek nowotworowych. Natomiast w trakcie leczenia onkologicznego, które może trwać kilka lat, kobiety przed menopauzą powinny stosować antykoncepcję. Nie zaleca się antykoncepcji hormonalnej.

źródło: mp.pl