Niedrożność nosa – przyczyny, diagnostyka i leczenie

Leczeniem chorób ucha, nosa, krtani, gardła, narządów głowy i szyi.
Asystentka

Niedrożność nosa – przyczyny, diagnostyka i leczenie

Post autor: Asystentka »

Prawidłowe oddychanie przez nos powoduje oczyszczenie, ogrzanie i nawilżenie powietrza oddechowego. Drożny nos stanowi ochronę górnych i dolnych dróg oddechowych przed zanieczyszczeniami oraz patogenami – bakteriami, wirusami i grzybami. Niedrożność nosa usposabia do powstania szeregu zjawisk patologicznych niekorzystnych dla organizmu człowieka, obejmując nie tylko drogi oddechowe, lecz także niedotlenienie ośrodkowego układu nerwowego, zmęczenie, zmiany w budowie klatki piersiowej i twarzoczaszki, wady wymowy, zaburzenia artykulacyjne i fonacyjne, wady zgryzu. Stany zapalne błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, polipy, zaburzenia w budowie anatomicznej, morfologia jam nosowych, nowotwory złośliwe i łagodne, wady wrodzone, urazy, ciała obce, przerost migdałka gardłowego mogą powodować zarówno jedno-, jak i obustronne ograniczenie drożności nosa. Współczesna diagnostyka obejmuje nowoczesne metody badania przedmiotowego, badań endoskopowych, obrazowych oraz czynnościowych nosa. W leczeniu szybkie udrożnienie jam nosowych i stworzenie warunków do dalszej terapii jest możliwe po zastosowaniu miejscowych leków sympatykomimetycznych w postaci kropli donosowych.
Wstęp
Prawidłowe (fizjologiczne, spoczynkowe, statyczne) oddychanie odbywa się przez nozdrza przednie, jamy nosowe, nozdrza tylne, część nosową gardła, część ustną (środkową) gardła, część krtaniową gardła, krtań i tchawicę, a następnie przez układ oskrzeli powietrze jest kierowane do tkanki płucnej. Ruch powietrza w drogach oddechowych wywołany jest w czasie spoczynkowego oddychania ruchami wrodzonymi. W spoczynku wykonujemy ok. 16 oddechów na minutę. Podczas jednego oddechu pobieramy i wydychamy 500 ml powietrza, a w czasie głębokiego wdechu możemy pobrać dodatkowo nawet ok. 1,5 l powietrza. W czasie snu wdech jest nieco krótszy od wydechu – stosunek wdechu do wydechu wynosi 1 : 1,1 do 1 : 1,5. Przy niedrożności nosa oddychanie uważa się za nieprawidłowe, gdyż powietrze jest kierowane przez usta z wyłączeniem jam nosa. Wdychane powietrze zawiera wiele cząsteczek organicznych (alergeny!!!), nieorganicznych (zanieczyszczenie środowiska) oraz bogatą florę mikroorganizmów – bakterii, grzybów i wirusów. Przez nos w ciągu minuty przepływa ok. 8 l powietrza. Do lepkiej warstwy śluzu tuż za przedsionkiem jamy nosowej przykleja się 90% większych cząsteczek (> 10 m). Mniejsze cząsteczki są wyłapywane w dalszych odcinkach jamy nosowej. Poza czynnością filtrującą zadaniem nosa i jam nosowych jest nawilżanie, ogrzewanie i klimatyzacja wdychanego powietrza oraz zapobieganie nadmiernej utracie wilgoci podczas wydechu. Eliminację zanieczyszczeń z jam nosowych umożliwia mechanizm transportu śluzowo-rzęskowego. W jamach nosowych kierunek transportu śluzowo-rzęskowego jest skierowany ku tyłowi do części nosowej gardła i dalej w kierunku gardła i krtani. Swoista utylizacja zanieczyszczeń odbywa się w układzie pokarmowym poprzez połknięcie śluzu przetransportowanego z górnych i dolnych dróg oddechowych [1].
Przyczyny niedrożności nosa
Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych (rhinosinusitis)

Nieżyt nosa, zwany popularnie katarem, jest wynikiem nadmiernie wyrażonej reakcji błony śluzowej nosa na czynniki sprawcze, którymi mogą być zarówno patogeny wirusowe, bakteryjne, grzybicze, jak również wszelkiego rodzaju czynniki fizyczne (zmiana temperatury i wilgotności otoczenia, zapylenie i zanieczyszczenie powietrza itp.). Najczęściej spotykanym nieżytem nosa w praktyce ambulatoryjnej jest zapalenie błony śluzowej na tle wirusowym. Nieżyt nosa o etiologii bakteryjnej występuje rzadko i najczęściej współtowarzyszy zapaleniu zatok przynosowych. Odrębną grupę zapaleń błony śluzowej nosa stanowią alergiczne nieżyty nosa oraz całoroczny niealergiczny nieżyt nosa, niealergiczny eozynofilowy nieżyt nosa, nieżyt naczynioruchowy, twardziel, gruźlica i histoplazmoza.
Główne objawy nieżytu nosa to:
• niedrożność nosa o typie obturacyjnym lub otwartym,
• nadmierna wydzielina z nosa (wodnista, śluzowo- -ropna, śluzowa, ropna),
• uczucie pieczenia i swędzenia w nosie,
• nadmierne łzawienie,
• nosowanie zamknięte,
• przekrwienie skóry nosa,
• kichanie,
• kaszel,
• bóle uszu i głowy,
• niedosłuch typu przewodzeniowego,
• podwyższona temperatura ciała.
Stan zapalny błony śluzowej nosa i zatok przynosowych przebiega w trzech następujących kolejno po sobie fazach lub w kilku fazach jednocześnie w różnej lokalizacji. Są to fazy: naczyniowa, komórkowa i zakażenia bakteryjnego. W pierwszej fazie – naczyniowej – dochodzi do obrzęku, przekrwienia i zwiększenia sekrecji błony śluzowej. W tym przypadku nie należy stosować leków mukolitycznych, gdyż obecny w jamach nosa i zatokach przynosowych śluz jest wystarczająco rzadki, aby mógł zostać usunięty. W fazie komórkowej dochodzi do zagęszczenia śluzu i jego zalegania w jamach nosa i zamkniętych zatokach, co stanowi dobre podłoże do rozwoju flory bakteryjnej i przejścia stanu zapalnego w fazę zakażenia bakteryjnego.
Podstawą do prawidłowego zaplanowania i przeprowadzenia leczenia zachowawczego jest utrzymanie drożności nosa i ujść naturalnych zatok. W przypadku ostrego zapalenia nie dochodzi do większych zmian w budowie morfologicznej błony śluzowej, a uszkodzenia zapalne są odwracalne. W leczeniu możliwe jest wykorzystanie doustnych preparatów zawierających pseudoefedrynę – należy jednak pamiętać o szeregu działań ubocznych mogących towarzyszyć takiej terapii oraz o przeciwwskazaniach do stosowania. Dużo prostsze, tańsze i pozbawione szeregu działań ubocznych i przeciwwskazań jest stosowanie preparatów obkurczających błonę śluzową nosa w postaci kropli do nosa zawierających leki sympatykomimetyczne. Zdecydowanie należy podkreślić, że sukces w leczeniu możliwy jest tylko po eliminacji patogenu i udrożnieniu nosa i ujść naturalnych zatok przynosowych [2–4].
Rzadko obecnie spotykane stany zapalne prowadzące do obustronnej niedrożności nosa obejmują zakażenia wywołane przez Klebsiella rhinoscleromatis (twardziel) i grzyb Histoplasma capsulatum (gruźlica nosa, histoplazmoza).
Polipy nosa
Polipy nosa powstają najczęściej jako wytwór chorej błony śluzowej w przebiegu zmian zapalnych lub alergicznych. Lokalizują się zazwyczaj w przewodach nosowych środkowych, zatokach szczękowych lub sitowych. Tworzenie polipów poprzedza obrzęk błony śluzowej, rozrost tkanki podśluzowej, gromadzenie się płynu i uformowanie się szypuły poprzez grawitacyjne opadanie naciągniętego zdwojenia błony śluzowej wypełnionego płynem.
Polipy występują u 5% populacji. Pierwszymi objawami klinicznymi są jednostronna niedrożność nosa i utrata węchu. Polipy stanowią stały składnik tzw. triady aspirynowej. Wielokrotnie operowane mają tendencję do nawracania.
Przerośnięty migdałek gardłowy (trzeci migdałek, adenoid)
W wieku dziecięcym przerośnięty migdałek gard­łowy, poza stanami zapalnymi błony śluzowej, stanowi najczęstszą przyczynę obustronnej niedrożności nosa. Jest ponadto jedną z bardzo częstych przyczyn nieżytów nosa, zatok, zapaleń ucha środkowego i niedosłuchu u dzieci.
Ze względu na występowanie w wieku dziecięcym, przed podjęciem leczenia z wyboru, jakim jest usunięcie przerośniętego migdałka gardłowego (adenotomia), wymaga różnicowania z wadami rozwojowymi, głównie zarośnięciem nozdrzy tylnych i przepukliną mózgowo-oponową, oraz nowotworami (włókniak młodzieńczy, sarkoma).
Mukowiscydoza
Mukowiscydoza to wrodzona choroba uwarunkowana genetycznie polegająca na zaburzeniu wydzielania przez gruczoły zewnątrzwydzielnicze, w tym znajdujące się w błonie śluzowej nosa i zatok przynosowych. Zaburzenia sekrecyjne powodują produkcję dużej ilości wydzieliny o znacznej gęstości i lepkości, co prowadzi do niedrożności nosa. Mukowiscydoza jest też najczęstszą przyczyną występowania polipów nosa u dzieci.
Zaburzenia budowy anatomicznej nosa
Bardzo częstą przyczyną niedrożności nosa u dorosłych jest skrzywienie przegrody nosowej. Występuje ono w większym lub w mniejszym stopniu u wszystkich osób rasy białej. Główną przyczyną skrzywienia przegrody nosowej jest nierównomierny wzrost jej części kostnych i chrzęstnych, a także kości twarzoczaszki. Dysproporcja sztywności rusztowania kostnego nosa i jednocześnie duża sprężystość chrząstek jest szczególnie nasilona przy zmniejszeniu wymiaru łączącego przednią część podstawy czaszki z wysklepionym podniebieniem twardym (tzw. podniebienie gotyckie).
Ograniczenie drożności nosa po stronie przeciwnej do skrzywienia przegrody jest powodowane przerostem małżowiny nosowej dolnej. W przypadku utrzymujących się stanów zapalnych błony śluzowej nosa i jej ciągłej stymulacji, powodującej stałe obrzęki i przekrwienie, może występować obustronny przerost małżowin dolnych prowadzący do zmniejszenia przepływu powietrza.
Na drożność nosa wpływają również odmienności w budowie anatomicznej bocznej ściany jamy nosowej, takie jak przerost małżowiny nosowej środkowej, kształt wyrostka haczykowatego, grobli nosa, puszki sitowej i komórki Hallera.
Wady wrodzone
Jednostronne lub obustronne zarośnięcie nozdrzy tylnych

Błoniaste lub kostne zarośnięcie nozdrzy tylnych obserwuje się najczęściej u dzieci. Pierwsze objawy są zazwyczaj widoczne już po urodzeniu. Przy tej wadzie obserwuje się głównie utrudnienie oddychania przez nos z obecnością śluzowej wydzieliny w jednej lub obu jamach nosowych oraz zaburzenia ssania.

Przepuklina mózgowo-oponowa

Wrodzone ubytki kości podstawy czaszki stanowią wrota do powstania przepukliny mózgowo-oponowej. Worek przepuklinowy jest zbudowany z opony twardej i może zawierać tylko płyn mózgowo-rdzeniowy lub również tkankę mózgową. Typowo przepuklina ta lokalizuje się w ścianie górnej kości sitowej. Przybiera kształt kulisty, czasami jest tętniąca, podobna do polipa nosowego. Przestrzennie przepuklina mózgowo-rdzeniowa jest zazwyczaj związana ze stropem sitowym i górną częścią przegrody nosowej.

Rozszczep podniebienia

Rozszczepem nazywamy szczelinę lub przerwę powstałą na skutek niepołączenia się we wczesnym okresie embriogenezy struktur formujących wargę górną lub podniebienie. Wady te mogą występować niezależnie lub współistnieć z innymi wadami wrodzonymi związanymi z nieprawidłowym rozwojem twarzoczaszki. Mogą one występować nie w pełnej formie rozszczepu, np. niecałkowitego rozszczepu wargi, lub dotyczyć innych struktur, np. wyrostka zębodołowego kości szczękowej czy też języczka.
Szczeliny mogą również pojawiać się na innych częściach twarzy, takich jak okolice oczu, uszu, nosa, policzków, czoła. Przeprowadzone we wczesnym dzieciństwie leczenie chirurgiczne rozszczepu wargi lub podniebienia może zakończyć się pełnym powodzeniem.
Zmiany pourazowe i ciała obce
Pourazowe deformacje nosa zewnętrznego

Nos zewnętrzny jako wystająca część twarzoczaszki jest szczególnie narażony na urazy. Załamanie rusztowania kostnego nosa może prowadzić do jego deformacji i skrzywienia oraz pourazowych zmian w obrębie jam nosowych i przegrody nosowej. Konsekwencją tych zmian może być zaburzenie drożności nosa.

Zrosty w obrębie jam nosowych

Następstwem urazu, samookaleczenia (dłubanie w nosie), pozostałością stanów zapalnych, a także powikłaniem po leczeniu chirurgicznym może być występowanie zrostów pomiędzy przegrodą nosową a małżowinami nosowymi oraz boczną ścianą nosa. Czasami obserwuje się występowanie zrostów wrodzonych.

Ciała obce

Ciała obce stwierdza się najczęściej u dzieci i osób chorych psychicznie oraz w konsekwencji urazów. Mogą być pochodzenia organicznego (źdźbła zbóż, nasiona) lub nieorganicznego (drobne elementy zabawek, klocków, kulki, koraliki, monety, papier). Podczas usuwania ciała obcego należy zachować dużą ostrożność, by nie zsunąć go do dolnych dróg oddechowych i nie doprowadzić do duszności i uduszenia, a także nie sprowokować powstania jatrogennych powikłań w postaci krwawienia i zrostów w obrębie jamy nosowej.
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post