Jak usunąć kleszcza

Rozpoznawanie, profilaktyka i leczenie chorób wewnętrznych, choroby wieku starszego, choroby zakaźne, układu oddechowego, diabetologia, alergie.
Asystentka

Jak usunąć kleszcza

Post autor: Asystentka »

dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym WUM

Kleszcze są niedużymi pajęczakami, pasożytami zewnętrznymi, które odżywiają się krwią. Ich cykl życiowy wymaga posiłku z krwi przed przeobrażeniem w każdą kolejną postać rozwojową. Kleszcze pasożytują na licznych kręgowcach, najczęściej drobnych gryzoniach (np. myszy), ptakach, zwierzynie płowej, bydle, koniach, rzadziej gadach. Człowiek jest żywicielem przypadkowym.

Opisany sposób odżywiania oraz liczni żywiciele powodują, że kleszcze są ważnymi przenosicielami (wektorami) chorób zakaźnych. W Polsce występuje kilka gatunków kleszczy, z których istotne znaczenie dla ludzi ma kleszcz pospolity (Ixodes ricinus). Do chorób przenoszonych przez kleszcze należą w Polsce: borelioza z Lyme, gorączka Q, tularemia, bartoneloza, babeszjoza, ludzka erlichioza monocytarna, anaplazmoza, kleszczowe zapalenie mózgu, a także riketsjozy z grupy gorączek plamistych.

Zgodnie z aktualnymi danymi epidemiologicznymi najważniejsze znaczenie mają dwie choroby: borelioza z Lyme, której w 2014 roku zgłoszono w Polsce ponad 14 000 przypadków, oraz kleszczowe zapalenie mózgu – ponad 200 przypadków. Pozostałe choroby przenoszone przez kleszcze występują w Polsce rzadko.

Najskuteczniejszą metodą uniknięcia pogryzienia przez kleszcze i tym samym zakażenia chorobami, które przenoszą, jest unikanie terenów występowania kleszczy, a w przypadkach, kiedy jest to niemożliwe, podejście kompleksowe – stosowanie jednoczesne kilku sposobów zapobiegania ugryzieniom przez kleszcze.
Gdzie występują i jakie tereny zasiedlają kleszcze?

Prawie wszystkie gatunki kleszczy występują na półkuli północnej – w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Służy im ciepły i wilgotny klimat, dlatego pospolicie występują w krajach tropikalnych, jednak w związku z ociepleniem klimatu zasięg kleszczy się zwiększa. W Europie występują do wysokości 1000–1500 m n.p.m. Kleszcze występują na całym terytorium Polski. Są najczęściej spotykane w naszej strefie klimatycznej w lasach liściastych i mieszanych z bogatym poszyciem. Bardzo rzadko występują w suchych lasach sosnowych bez poszycia oraz na bagnach i torfowiskach.

Kleszcze najliczniej zamieszkują tereny łąk i zarośli na pograniczu lasów liściastych. Aktywność kleszczy zależy od temperatury otoczenia. Wzrost temperatury powoduje wzrost aktywności kleszczy, która w Polsce rozpoczyna się na przełomie marca i kwietnia i trwa do października–listopada. Szczyt aktywności kleszczy przypada na okresy: maj–czerwiec oraz wrzesień–październik, jednak choroby odkleszczowe są zgłaszane przez cały rok.
W jaki sposób kleszcze rozpoznają i atakują swoje ofiary, w tym ludzi?

Kleszcze rozpoznają swoje ofiary po zapachu, ciepłocie ciała oraz wydychanym dwutlenku węgla. Kleszcze są mało mobilne. Larwy przebywają zwykle pod źdźbłami trawy, nimfy w zaroślach, a postaci dojrzałe pod liśćmi drzew. Gdy wyczują ofiarę kleszcze biernie spadają spod liści. Wybór żywiciela zależy od stadium rozwojowego kleszcza. Spadający kleszcz chwyta się skóry lub odzieży ofiary i szuka miejsca pokrytego cienką skóra, wilgotnego i dobrze ukrwionego. Tam wgryza się w skórę. U ludzi najchętniej wybiera miejsca pod kolanami, pod pachą, okolice karku oraz nasady włosów.
W jaki sposób można zapobiegać ugryzieniom przez kleszcze?

Najskuteczniejszą metodą uniknięcia pogryzienia przez kleszcze jest unikanie terenów ich częstego występowania, a w przypadkach, kiedy jest to niemożliwe, należy stosować nieswoiste metody zapobiegania ugryzieniom przez kleszcze. Metody zmniejszenia ryzyka ukąszenia przez kleszcze można podzielić na działania środowiskowe i sposoby ochrony osobistej. Najskuteczniejsze są działania kompleksowe, które obejmują różne rodzaje ochrony.
Działania środowiskowe

Ryzyko ukąszeń przez kleszcze mogą zredukować działania środowiskowe, które zmniejszają liczebność populacji kleszczy występujących na danym terenie. Zmniejszeniu liczebności kleszczy sprzyja ograniczanie populacji zwierząt wolno żyjących, które są głównymi żywicielami kleszczy, takich jak gryzonie, np. myszy oraz likwidowanie ulubionych siedlisk kleszczy. Walka z gryzoniami pośrednio chroni zatem przed ugryzieniami przez kleszcze. Skutecznym działaniem jest tworzenie przeszkód dla migracji ich żywicieli, gdyż kleszcze są mało ruchliwe, np. ogradzanie siedlisk ludzkich położonych w pobliżu lasu. Do prostych działań, które pogarszają warunki do rozwoju kleszczy należą: regularne, niskie koszenie trawy wokół domów, które sąsiadują z kompleksami leśnymi oraz usuwanie zarośli.
Sposoby ochrony osobistej

Gdy wybieramy się na teren zamieszkiwany przez kleszczce należy stosować wszelkie metody zapobiegania ukąszeniom przez kleszcze. Środki ochrony osobistej są proste, ważne by były zawsze stosowane. Należy do nich noszenie jasnych ubrań dobrze osłaniających skórę. Odzież powinna mieć długie rękawy z obcisłymi mankietami. Należy nakładać długie spodnie z wąskimi nogawkami, które trzeba włożyć w skarpety. Buty powinny mieć wysokie cholewki, które wystają nad poziom trawy. Dodatkowo należy zastosować środki, które odstraszają kleszcze, czyli repelenty. Stosowanie repelentów na skórę lub ubranie powinno być zgodne pod względem ilości i częstotliwości z zaleceniami producenta. Skuteczne są preparaty zawierające DEET (N,N-dietylo-3-metylbenzamid), wymagają one jednak regularnego powtarzanego stosowania. DEET nie powinien być stosowany na skórę twarzy i dłoni oraz na skórę chorobowo zmienioną lub zranioną. Szczególną ostrożność należy zachować, stosując repelenty u małych dzieci. Po powrocie do domu miejsca, na które stosowano repelent zawierający DEET należy umyć wodą z mydłem. Permetryna, która działa zabójczo na kleszcze, jest dostępna w aerozolach do stosowania na odzież. Wytwarzane są również tkaniny nasączone permetryną. Środek ten nie może być stosowany na skórę, gdyż ulega unieczynnieniu w kontakcie ze skórą.
Jak ograniczyć ryzyko choroby odkleszczowej po ukąszeniu przez kleszcza?

Zmniejszanie ryzyka zakażenia polega na jak najszybszym usunięciu kleszcza, który przyczepił się do skóry. Z tego powodu wskazane jest codzienne, dokładne oglądanie ciała po powrocie z terenu, gdzie można się zetknąć z kleszczami. Im szybciej zostanie usunięty kleszcz, tym mniejsze jest ryzyko zakażenia zarówno boreliozą, najczęstszą chorobą przenoszoną przez kleszcze w Polsce, jak i pozostałymi chorobami odkleszczowymi. W pierwszych 24 godzinach ryzyko przeniesienia czynników zakaźnych jest stosunkowo małe, znacznie zwiększa się dopiero po około 24 godzinach.

Czy ugryzienie przez kleszcza boli?

Ugryzienie przez kleszcza jest bezbolesne. Podczas wkłuwania aparatu gębowego kleszcz wydziela substancje znieczulające, dlatego osoba, na której żeruje kleszcz najczęściej o tym nie wie i odkrywa kleszcza przypadkowo.
Co robić po ukąszeniu przez kleszcza? Jak usunąć kleszcza?

Najlepiej jest usunąć kleszcza mechanicznie za pomocą pęsety z cienkimi końcami. Najtrudniejsze do usunięcia są małe larwy lub nimfy oraz duże, opite krwią samice kleszczy. Najważniejsze jest, by uchwycić kleszcza za głowę możliwie jak najbliżej skóry oraz uniknąć uciśnięcia tułowia. Szczegóły przedstawiono na zdjęciach. Amerykańska CDC poleca, by wyciągać kleszcza bez ruchów rotacyjnych, po prostu ciągnąć prostopadłe do skóry, w kierunku przeciwnym do ułożenia aparatu gębowego, stopniowo zwiększając siłę. Miejsce wkłucia można umyć wodą z mydłem, a następnie zdezynfekować ranę za pomocą 70% alkoholu lub jodyny. Powinno się także umyć ręce oraz zdezynfekować pęcetę użytą do zabiegu.
usuwanie-kleszcza-peseta.jpg
Za pomocą pęsety (najlepiej zakrzywionej) uchwyć kleszcza za główkę jak najbliżej skóry. Usuń kleszcza poprzez pociąganie go jednostajnym ruchem pionowo do góry.
Jak usunąć główkę, pozostałe fragmenty kleszcza, jeżeli dojdzie do ich oderwania?

Pozostały fragment należy spróbować usunąć pęcetą tak samo, jak kleszcza, ewentualnie jałową igłą podobnie jak usuwa się drzazgę. Istotne jest jak duży fragment kleszcza pozostał w ranie. Jeśli pozostał tylko fragment aparatu gębowego, bez głowy, to prawdopodobnie nie zwiększa to istotnie ryzyka zakażenia boreliozą i innymi chorobami przenoszonymi przez kleszcze, może jedynie podrażniać skórę. Wówczas można poprzestać na zdezynfekowaniu rany. Jeżeli natomiast pozostał większy fragment, którego nie potrafimy samodzielnie usunąć, warto zwrócić się o pomoc do lekarza. Im szybciej kleszcz zostanie usunięty, tym mniejsze jest ryzyko zakażenia. W pierwszych 24 godzinach ryzyko przeniesienia czynników zakaźnych jest stosunkowo małe, znacznie zwiększa się dopiero po około 24 godzinach.
Jak postępować z usuniętym kleszczem?

Usuniętego kleszcza należy traktować jak materiał zakaźny. Najprościej pozbyć się go przez wyrzucenie do toalety. W razie wątpliwości, co do gatunku stawonoga można umieścić usuniętego kleszcza w szczelnym pojemniku, np. fiolce po tabletkach. Należy uważać, by nie doszło do kontaktu kleszcza ze zranieniem, np. na rękach oraz błonami śluzowymi. Następnie należy dokładnie umyć ręce wodą z mydłem. Nigdy nie należy miażdżyć usuniętego kleszcza w palcach.
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post