Zakażenie wirusem opryszczki zwykłej u dorosłych

Smutne i śmieszne działania,propozycje zmian w służbie zdrowia
Asystentka

Zakażenie wirusem opryszczki zwykłej u dorosłych

Post autor: Asystentka »

dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym WUM

Co to jest opryszczka i jakie są jej przyczyny?

Opryszczkę nazwano pospolitą, ponieważ jest to bardzo częste zakażenie wirusowe u ludzi. Zmiany mogą wywołać dwa blisko ze sobą spokrewnione wirusy: HSV-1 i HSV-2 (skrót od Herpes simplex virus). Pierwszy z wirusów zwykle powoduje opryszczkę w górnej części ciała (wargi i jama ustna), drugi głównie na narządach płciowych, ale zdarza się, też odwrotnie. Zmiany niezależnie od umiejscowienia oraz typu wirusa praktycznie nie różnią się wyglądem.

Okres wylęgania opryszczki wynosi od 1 do 26 dni, zwykle 6–8 dni.

Wirus opryszczki typu 1 (HSV-1) przenosi się z wydzieliną pęcherzykową, śliną oraz przez bezpośredni kontakt z błonami śluzowymi i skórą, np. przy pocałunkach, czasami przez picie z jednego naczynia, wspólne sztućce, maszynki do golenia czy ręczniki. Najbardziej zaraźliwy jest płyn z pęcherzyków. Oznacza, to że najłatwiej jest się zarazić przez kontakt z pęcherzykami. Ślina osoby zakażonej w czasie objawów opryszczki oraz od czasu do czasu także przy braku objawów, zawiera znacznie mniejsze ilości (100–1000 razy mniej) wirusa opryszczki. Do zakażeń dochodzi zatem zwykle od osób z objawami opryszczki, choć możliwe są od osób bez objawów. Wirus szybko ginie w temperaturze pokojowej oraz po wyschnięciu, dlatego przenoszenie się opryszczki przez przedmioty lub drogą kropelkową należy do rzadkości. Do zakażenia pierwotnego (pierwszego w życiu) dochodzi najczęściej we wczesnym dzieciństwie, jednak opryszczką można zakazić się w każdym wieku. Odsetek dorosłych zakażonych HSV-1 przekracza 90%.
REKLAMA

Z kolei wirus HSV-2 wywołuje najczęściej zakażenie okolic narządów płciowych i przekazywany jest najczęściej drogą kontaktów seksualnych. Zakażeniu ulegają zwykle osoby dorosłe.

Wspólną cechą wirusów opryszczki jest rozwój zakażenia latentnego, czyli trwającego całe życie osoby zakażonej. Większość ludzi zakaża się HSV-1 w dzieciństwie. Do zakażeń HSV-2 dochodzi zwykle po rozpoczęciu życia seksualnego.
Kto raz zaraził się opryszczką, będzie już zawsze miał w swoim organizmie wirusa opryszczki i okresowo będzie go wydalał w ślinie lub wydzielinach płciowych. Dzieje się tak, ponieważ po zakażeniu wirusy opryszczki pozostają w organizmie na stałe. Przebywają w stanie „uśpienia” w komórkach zwojów nerwowych i mogą się okresowo uczynniać, zwykle pod wpływem czynników, takich jak infekcja, osłabienie, stres, niedożywienie, miesiączka, wychłodzenie lub działanie promieni słonecznych (opalanie). Jest to opryszczka nawrotowa, zwykle o łagodniejszym przebiegu od zakażenia pierwotnego. Nie ma możliwości całkowitego wyleczenia zakażenia HSV.
Jak często występuje opryszczka?

Zakażenia wirusami opryszczki są szeroko rozpowszechnione wśród ludzi. Badania serologiczne wskazują, że przeważająca większość dorosłych (do 90%) jest zakażona wirusem HSV-1, a u około co dziesiątego dorosłego występuje zakażenie HSV-2. Mimo częstych kontaktów ze śliną i błonami śluzowymi, np. przy pocałunkach, nie wszyscy ulegają zakażeniu i tylko około połowy zakażonych osób cierpi potem na nawroty opryszczki wargowej – zakażenia są często bezobjawowe. W Polsce odsetek osób z zakażeniem objawowym HSV-1, czyli nawracającą opryszczką, szacowany jest na 60% populacji.

Wiele czynników, takich jak: działanie światła słonecznego lub promieniowanie ultrafioletowe (UV), zakażenia górnych dróg oddechowych, gorączka, przemęczenie, urazy, zabiegi stomatologiczne, miesiączka, stosowanie glikokortykosteroidów, operacje chirurgiczne czy stres psychiczny sprzyjają nawrotom opryszczki. Częsta, nawrotowa opryszczka zdarza się u osób z prawidłową odpornością. Nawroty opryszczki wargowej mogą występować co kilka dni, a także w odstępie tygodni, miesięcy lub lat. U zdrowych osób obserwuje się tendencję do coraz rzadszego i łagodniejszego występowania nawrotów opryszczki wraz z upływem czasu.
Jak się objawia opryszczka?

W miejscu wtargnięcia wirusa, co zwykle następuje przez błonę śluzową, rzadziej przez uszkodzoną skórę, osoba zakażona odczuwa przeczulicę, świąd i pieczenie. Po około 2–3 dniach pojawiają się w zajętej okolicy drobne, bolesne pęcherzyki zapalne wypełnione przeźroczystym płynem, które pękają i pozostawiają bolesne owrzodzenia oraz nadżerki. Zmiany goją się samoistnie, zwykle nie zostawiając śladów. U osób z zakażeniem pierwotnym objawy utrzymują się przez kilka tygodni, w nawrotowym krócej, zwykle przez 10–12 dni. W zależności od umiejscowienia, zakażenia wirusami opryszczki mogą przybierać może różne postacie. Zakażenie HSV-1 zwykle przebiega jako:

Opryszczka wargowa. Jest to najczęstsza postać nawrotowa, zwykle o łagodnym przebiegu bez towarzyszących objawów ogólnych. W okolicy ust zwykle w kąciku, na pograniczu błony śluzowej i skóry występują nieliczne skupiska, bolesnych pęcherzyków zapalnych.
Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej (gingivostomatitis) to zwykle postać pierwotnego zakażenia HSV-1. Pęcherzyki powstają na błonie śluzowej jamy ustnej, po ich pęknięciu tworzą się bolesne nadżerki. Przebieg jest cięższy niż opryszczki wargowej. Występują objawy ogólne: gorączka i złe samopoczucie.
Zanokcica opryszczkowa i opryszczka skóry. Zanokcica opryszczkowa jest zakażeniem wału paznokciowego wywołanym przez wirusy opryszczki zwykłej. Zmiany są bolesne i ograniczają się do palców rąk. Zanokcica wywołana przez wirusa HSV-1 często występuje u pracowników ochrony zdrowia, którzy mają kontakt z pacjentami zakażonymi opryszczką – dotyczy np. stomatologów narażonych na kontakt z wydzielinami z jamy ustnej. Podobne zmiany mogą być związane z zakażeniem wirusem HSV-2: występują wówczas wśród dorosłych najczęściej w wieku 20–30 lat po dotykaniu okolic narządów płciowych osób zakażonych wirusem HSV2. Zmiany opryszczkowe mogą także występować w innych okolicach skóry, tzw. opryszczka zapaśników (herpes gladiatorum).
Zapalenie spojówek i rogówki (keratitis herpetica, keratitis dendritica) to groźna postać opryszczki, która może doprowadzić do utraty wzroku ze względu na zmętnienie rogówki.
Opryszczkowe zapalenie mózgu to choroba bardzo groźna, ale rzadka. Szacowana roczna zapadalność wynosi około 1 na 500 000 osób. Chorują najczęściej dzieci i młodzi ludzie poniżej 20 lat, zwykle w przebiegu zakażenia pierwotnego, oraz dorośli po 50. roku życia, w przebiegu reaktywacji zakażenia. Typowe objawy to: zaburzenia świadomości, zmiany zachowania, gorączka, zaburzenia mowy, niezborność, napady drgawek, niedowłady i porażenia nerwów czaszkowych (objawy ogniskowe). U części chorych występuje obrzęk tarczy nerwu wzrokowego. Śmiertelność chorych nieleczonych sięga 70%. Leczenie acyklowirem zmniejsza śmiertelność do 10–20%. Zapalenie mózgu pozostawia trwałe następstwa (porażenia i inne deficyty neurologiczne) u większości dorosłych chorych.
Zakażenia narządowe – np. zapalenie przełyku, zapalenie wątroby, czy opryszczka uogólniona występują najczęściej występuje u pacjentów ze zmniejszoną odpornością, w tym po chemioterapii, otrzymujących leczenie immunosupresyjne po przeszczepieniu narządów czy w przebiegu AIDS, rzadko u osób z prawidłową odpornością. W zaburzeniach odporności przebieg zakażenia HSV jest ciężki, a rokowanie poważne.
Zakażenie wirusem opryszczki płciowej (HSV-2) najczęściej przebiega, jako: Opryszczka narządów płciowych: jest prawdopodobnie najczęstszym zakażeniem przenoszonym drogą płciową. Co ważne, większość zakażonych HSV-2 nie zdaje sobie sprawy, że są zakażeni, gdyż przebieg może być skąpoobjawowy, bez typowych pęcherzyków lub zupełnie bezobjawowy. Nawet bez leczenia z czasem objawy stają się coraz łagodniejsze, a nawroty coraz rzadsze. Typowe zmiany towarzyszące zakażeniu narządów płciowych przez HSV-1 lub HSV-2 to zgrupowane zapalne grudki i pęcherzyki na zewnętrznej powierzchni genitaliów, które przypominają opryszczkę na wargach. Zmiany pojawiają się zazwyczaj po 4–7 dniach po kontakcie seksualnym z osobą zakażoną HSV-2 lub HSV-1. Nawroty opryszczki narządów płciowych wywołanej przez HSV-1 są około 6 razy rzadsze niż wywołanej przez HSV-2. Nawrotom opryszczki płciowej często towarzyszy ból, świąd i pieczenie. Ponadto objawy ogólne gorączka, bóle głowy, bóle mięśni, obrzęk i powiększone węzły chłonne pachwinowe oraz złe samopoczucie. Opryszczkowe zapalenie odbytnicy (zapalenie odbytu i odbytnicy) jest u obu płci następstwem stosunków analnych.
Zmiany u mężczyzn: występują na żołędzi prącia, napletku, lub na innych częściach okolicy narządów płciowych, w pachwinach, na pośladkach, udach lub wokół odbytu. Z penisa może wyciekać wydzielina. Oddawanie moczu może być utrudnione lub sprawiać ból.
Zmiany u kobiet pojawiają się wargach sromowych, łechtaczce lub innych częściach sromu, na pośladkach lub wokół odbytu. Może występować wydzielina z pochwy. Kobiety często skarżą się na bolesne oddawanie moczu oraz tkliwość szyjki macicy przy stosunku.
Po 2–3 tygodniach, zmiany przekształcają się w owrzodzenia i nadżerki, czasami pokryte strupem, a potem stopniowo ustępują. W rzadkich przypadkach zajęcie okolicy krzyżowej rdzenia kręgowego może spowodować ostre zatrzymanie moczu oraz objawy zapalenia rdzenia i korzonków nerwowych: ból, utratę lub zaburzenia czucia (parestezje) i wysypki, zwane zespołem Elsberga.
Opryszczkowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu to najpoważniejsza, ale bardzo rzadka postać zakażenia wirusem HSV-2 o dużej śmiertelności. Przebiega podobnie jak zapalenie mózgu wywołane przez HSV-1.

Co robić w razie wystąpienia objawów opryszczki?

Łagodne, mało nasilone, miejscowe zmiany wywoływane przez wirusy opryszczki występują tak często, że są powszechnie znane, bagatelizowane i rzadko bywają przyczyną zgłaszania się do lekarza. Zgłosić się do lekarza powinni chorzy z rozległymi zmianami, opryszczką z towarzyszącymi objawami ogólnymi (np. gorączka, bóle mięśni, uczucie rozbicia, złe samopoczucie) oraz współistniejącymi czynnikami ryzyka, np. pacjenci z ciężkimi chorobami skóry, upośledzoną odpornością, leczeni glikokortykosteroidami, chorzy w trakcie chemioterapii nowotworów lub po radioterapii.

Pilnego zgłoszenia się do lekarza wymagają chorzy z objawami neurologicznymi, takimi jak: sztywność karku, zaburzenia świadomości czy objawy ogniskowe, a także zmianami w obrębie narządu wzroku. Leczenia wymaga też opryszczka okolic płciowych. Szybkie zgłoszenie się do lekarza jest ważne ze względu na znacznie większą skuteczność leczenia przeciwwirusowego, które zostanie zastosowane na początku zakażenia w porównaniu z leczeniem zastosowanym później.
Jak lekarz stawia diagnozę opryszczki?

Wygląd zmian opryszczkowych jest na tyle charakterystyczny, że umożliwia ustalenie rozpoznania na podstawie samego badania lekarskiego. Zakażenia narządowe lub ciężki przebieg choroby wymagają zwykle hospitalizacji oraz wykonania badań dodatkowych. Zakażenie wirusami opryszczki można potwierdzić za pomocą badań serologicznych, które wykrywają swoiste przeciwciała, badań PCR, które wykrywają geny wirusów lub hodowli wirusów na kulturach tkankowych.
Jakie są sposoby leczenia opryszczki?

Miejscowe zmiany o niewielkim nasileniu niekiedy nie wymagają leczenia. Można miejscowo stosować leki przeciwwirusowe: acyklowir, denotywir, dokozanol lub tromantadynę, a także środki łagodzące objawy i wysuszające, np. pastę cynkową. W cięższych postaciach zakażeń opryszczkowych podaje się ogólnoustrojowo (doustnie lub dożylnie) acyklowir – lek przeciwwirusowy który hamuje replikację wirusów HSV.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie opryszczki?

Jeżeli ktoś zaraził się wirusem opryszczki (HSV-1 lub HSV-2), już zawsze ten wirus będzie się znajdował w jego organizmie i okresowo będzie go wydalał w ślinie lub wydzielinach płciowych. Z czasem lub pod wpływem długotrwałego leczenia przeciwwirusowego nawroty opryszczki będą coraz łagodniejsze i coraz rzadsze, niemniej nie ma możliwości całkowitego wyleczenia zakażenia HSV. Leki przeciwwirusowe nie niszczą wirusa, hamują tylko jego replikację (mnożenie się).
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia opryszczki?

Po przebyciu pierwotnego zakażenia wirusem opryszczki warto pamiętać o częstych nawrotach zakażenia (ok. połowy zakażonych) i przygotować się na jego wystąpienie. Dlatego chorzy z opryszczką płciową powinni dysponować lekiem przeciwwirusowym, który będzie można zastosować od pierwszych dni reaktywacji zakażenia, a pacjenci po przebyciu zapalenia rogówki powinni pozostawać pod kontrolą okulisty.
źródło: mp.pl
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post