ForumMedyczne.edu.pl

Czy u osób ze stałymi aparatami ortodontycznymi można wykonywać rezonans magnetyczny?
prof. dr hab. n. med. Ingrid Różyło-Kalinowska, Samodzielna Pracownia Propedeutyki Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Jak cytować: Różyło-Kalinowska I.: Czy u osób ze stałymi aparatami ortodontycznymi można wykonywać rezonans magnetyczny? Med. Prakt. Stomatol., 2016; 3: 25–26

W poprzednim numerze omówiłam wykonywanie rezonansu magnetycznego (MR) u pacjentów z retainerami ortodontycznymi. Jeszcze większy problem dotyczy osób z założonymi stałymi aparatami ortodontycznymi. Z roku na rok rośnie grono osób poddających się takiemu leczeniu, a wśród nich zwiększa się odsetek dorosłych. Z tego powodu coraz częściej w trakcie leczenia ortodontycznego konieczne jest wykonywanie MR z innych wskazań. Podobnie jak w przypadku retainerów, zdarza się, że pracownie MR odmawiają wykonania takiego badania u pacjentów z założonymi aparatami stałymi i odsyłają ich do stomatologów, aby zdjęli te urządzenia. W porównaniu z retainerami koszt ponownego założenia aparatu ortodontycznego jest niewspółmiernie duży. Bywa, że pacjenci decydują się na przełożenie badania MR na później, po planowym zakończeniu leczenia ortodontycznego. Nie wszystkie sytuacje kliniczne jednak na to pozwalają. Jak więc należy postąpić? Wspomniany w poprzednim artykule formularz wypełniany przez pacjenta przed badaniem MR zawiera pytania dotyczące wszczepionych urządzeń lub ciał metalowych w organizmie, w tym stałych aparatów ortodontycznych. W związku z tym personel pracowni MR ma świadomość, że pacjent ma założony taki aparat.

Jak w przypadku retainerów, można wyróżnić trzy rodzaje problemów związanych ze stałymi aparatami ortodontycznymi. Są to zakłócenia obrazu (artefakty) generowane przez metale, powstawanie w metalowych urządzeniach prądów wirowych, które prowadzą do rozgrzania metali i oparzenia tkanek, oraz tzw. MRI flying objects, którymi stają się ferromagnetyczne metale niezwiązane trwale z ciałem pacjenta.

Podobnie jak w przypadku retainerów, artefakty to bezsygnałowe („czarne”) obszary, których wygląd i nasilenie zależą od wybranej sekwencji skanowania. Należy przypomnieć, że jedno badanie MR obejmuje kilka, a nawet kilkanaście czy kilkadziesiąt akwizycji w różnych płaszczyznach przy odmiennych parametrach skanowania. W związku z tym ten sam aparat ortodontyczny może mieć różny wpływ na uzyskany obraz nawet w jednym badaniu. Wraz ze zwiększeniem indukcji pola magnetycznego zwiększa się natężenie artefaktów, tak więc u pacjentów z założonymi retainerami korzystniejsze jest raczej przeprowadzanie badań na aparatach 1,5-teslowych (a nawet 0,5-teslowych), niż na 3-teslowych. Odpowiedni dobór parametrów akwizycji kolejnych sekwencji obrazowania MR również pozwala na zmniejszenie lub nawet wyeliminowanie artefaktów, gdy pamięta się, że są one intensywniejsze w sekwencjach echa spinowego (SE) oraz w obrazach T1-zależnych (T1-weighted).
W Polsce niektórzy dystrybutorzy materiałów stomatologicznych zdecydowali się na opublikowanie informacji dotyczących wykonywania MR u pacjentów z aparatami ortodontycznymi i protezami. Niestety czasami ma ona postać bardzo ułomnego tłumaczenia z języka obcego, w którym na przykład pomylono tomografię komputerową z tomografią MR.

Raz jeszcze należy z całą mocą podkreślić, że artefakty w badaniu MR występują zazwyczaj w pobliżu metalowego aparatu, a więc w tkankach części twarzowej czaszki, ale niekiedy mogą wpływać na obraz mózgowia. Nie zakłócają jednak badań innych, odległych od aparatu części ciała, takich jak kończyny czy jama brzuszna. Lokalizacja i nasilenie artefaktów zależą też od rodzaju zamka ortodontycznego. Beau i wsp. zbadali wpływ artefaktów na obraz zatok szczękowych, jamy ustnej, stawów skroniowo-żuchwowych i tylnego dołu czaszki w 1,5-teslowym aparacie MR. Stwierdzili, że zamki ze stali nierdzewnej w 100% przypadków nie pozwoliły na uzyskanie obrazów diagnostycznych wymienionych powyżej miejsc. Zamki tytanowe wywołały artefakty u 20% badanych ochotników – ograniczały się one wyłącznie do jamy ustnej. Również zamki ceramiczne z metalowymi slotami nie powodowały artefaktów poza jamą ustną, a w jamie ustnej pojawiły się one zaledwie u 16,65% pacjentów. Rozgrzanie metalowych elementów stałych aparatów ortodontycznych nie jest nasilone – wzrost temperatury to zaledwie 1–2°C, ale nie można wykluczyć ryzyka oparzenia błony śluzowej. Z tego względu należy pacjenta poinformować, by w trakcie badania natychmiast zgłosił pojawienie się takich objawów, jak nieprzyjemny smak w jamie ustnej, pieczenie czy ból. Do tego celu służy specjalny przycisk awaryjny, który pacjent trzyma podczas badania. Jego naciśnięcie stanowi dla personelu sygnał do zatrzymania lub przerwania skanowania.

Zapobieganie efektowi tzw. MRI flying object, czyli przyciągania metalowego aparatu do wnętrza izocentrum magnesu tomografu MR, jest stosunkowo prostą czynnością, którą może wykonać lekarz dentysta, przygotowując pacjenta do badania. Rola ortodonty to zdjęcie wszystkich ruchomych elementów aparatu stałego zawierających stal nierdzewną lub stopy chromowo-kobaltowe, tj. łuków roboczych i łuków podniebiennych. Kolejny krok to sprawdzenie, czy zamki i pierścienie są mocno przyklejone. Jeśli tak, to nie stanowią zagrożenia, zwłaszcza że mają małą masę. Czeskie towarzystwa ortodontyczne i radiologiczne zalecają ponadto, by lekarz dentysta za każdym razem poinformował pisemnie radiologa, że aparat jest odpowiednio zamocowany, a ruchome elementy zostały na czas badania zdjęte. Z rozmów z lekarzami praktykującymi w Polsce wiem jednak, że w naszym kraju pracownie MR z reguły nie uznają takich zaświadczeń, a nawet załączonych kopii publikacji naukowych poświęconych tematowi aparatów ortodontycznych w MR.

Wciąż trwają prace zespołu ekspertów złożonego z członków Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego i Polskiego Towarzystwa Ortodontycznego, których celem jest wypracowanie wspólnego stanowiska dotyczącego wykonywania MR u osób ze stałymi aparatami ortodontycznymi i retainerami. Po opublikowaniu i rozpropagowaniu stanowisko to ma pomóc w rozwiązaniu problemu odmawiania badania MR pacjentom leczonym ortodontycznie. W tym zakresie liczymy także na współpracę Polskiego Lekarskiego Towarzystwa Radiologicznego.
źródło: mp.pl