Szczepienie dorosłych

Rozpoznawanie, profilaktyka i leczenie chorób wewnętrznych, choroby wieku starszego, choroby zakaźne, układu oddechowego, diabetologia, alergie.
admin. med.

Szczepienie dorosłych

Post autor: admin. med. »

Szczepienie dorosłych – co, u kogo i dlaczego?
06.06.2016
lek. Iwona Rywczak, mgr Małgorzata Ściubisz
„Medycyna Praktyczna – Szczepienia”
lek. Iwona Rywczak, mgr Małgorzata Ściubisz

Skróty: ACIP – Advisory Committee on Immunization Practices, dTpa – szczepionka zawierająca toksoid tężcowy oraz zmniejszoną dawkę toksoidu błoniczego i bezkomórkowych komponentów krztuśca, IChP – inwazyjna choroba pneumokokowa, NIZP-PZH – Narodowy Instytut Zdrowia–Państwowy Zakład Higieny, POChP – przewlekła obturacyjna choroba płuc, PChN – przewlekła choroba nerek, PCV-13 – 13-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PChW – przewlekła choroba wątroby, PPSV-23 – 23-walentna polisacharydowa szczepionka przeciwko pneumokokom, WZW – wirusowe zapalenie wątroby

Osiągnięcie wieku dorosłego nie oznacza, że nie jest już konieczne stosowanie profilaktyki za pomocą szczepień. W przypadku niektórych szczepień niezbędne jest podawanie dawek przypominających. U osób dorosłych, zwłaszcza w starszym wieku, występuje szereg różnych chorób stwarzających zwiększone ryzyko zakażeń, którym można zapobiegać poprzez szczepienia. Pewien odsetek dorosłych jest nadal nieodporny na choroby wirusowe typowe dla wieku dziecięcego (ospa wietrzna, odra, różyczka), które u dorosłych mogą mieć cięższy przebieg (również u osób nieobciążonych chorobami przewlekłymi) lub stwarzać dodatkowe zagrożenia (np. zakażenie w czasie ciąży). I wreszcie uzupełnienie szczepień może być konieczne w związku z podróżami zagranicznymi (p. także Szczepienia przed podróżą do krajów „nietropikalnych”).
Problem szczepień dorosłych jest często zaniedbywany przez lekarzy. Również sami pacjenci często nie są świadomi, że nadal podlegają takiej profilaktyce.1 Według danych amerykańskich, w 2013 roku odsetek zaszczepionych skoniugowaną i polisacharydową szczepionką przeciwko pneumokokom w populacji osób w wieku 19–64 lat z grupy ryzyka inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChP) wyniósł tylko 21,2%, podobnie jak w roku 2012. Natomiast odsetek osób >19. roku życia, którym w ciągu ostatnich 10 lat podano szczepionkę zawierającą toksoid tężcowy, mieścił się w zakresie 56,4–64%.2 W polskiej populacji sztandarowym przykładem zaniedbania problemu szczepień dorosłych jest bardzo mały wskaźnik wyszczepialności przeciwko grypie, który w całej populacji nie przekracza 5%. Niestety, w Polsce szczepienia przewidziane dla osób dorosłych uwzględnione są zwykle w programie szczepień zalecanych, czyli odpłatnych, co na pewno stanowi jedną z przeszkód w prawidłowej realizacji szczepień w tej grupie pacjentów.
Epidemiologia chorób, którym można zapobiegać za pomocą szczepień

Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia–Państwowego Zakładu Higieny (NIZP-PZH) w Polsce w 2014 roku zarejestrowano 13 564 zachorowania na ospę wietrzną u osób >20. roku życia.3 Z tego 6204 (64%) przypadki odnotowano w populacji kobiet w wieku 20–44 lat, czyli w wieku rozrodczym. Ryzyko ciężkiego przebiegu ospy wietrznej zwiększa się wraz z wiekiem, a czynnikiem ryzyka ciężkiego przebiegu jest również ciąża. Powikłanie w postaci zapalenia płuc obserwowano u 10–20% ciężarnych chorych na ospę. Zakażenie wirusem ospy wietrznej i półpaśca może być również przyczyną embriopatii ospowej, której częstość szacuje się na około 0,4% przy zakażeniu przed 13. tygodniem oraz 2% w 13.–20. tygodniu ciąży. Ponadto zachorowanie w okresie okołoporodowym może być przyczyną uogólnionej ospy u noworodka.4
Wśród 110 zachorowań na odrę zgłoszonych w 2014 roku 45 (41%) dotyczyło osób >20. roku życia. Nie stwierdzono żadnego zachorowania u osób >50. roku życia.3 Znacznie gorzej prezentuje się sytuacja epidemiologiczna różyczki. U osób >20. roku życia odnotowano 1256 zachorowań, najwięcej (508, tj. 40%) u mężczyzn w wieku 20–24 lat, a 391 (31%) przypadków dotyczyło kobiet w wieku 20–44 lat3. Wiąże się to z faktem, że powszechne szczepienia dzieci obojga płci wprowadzono dopiero w 2004 roku. Zgodnie z danymi European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) prawie 94% z 2427 przypadków różyczki odnotowanych w krajach Unii Europejskiej w okresie od października 2014 roku do września 2015 roku zgłosiła Polska.5 Należy jednak zaznaczyć, że tylko u 26 chorych rozpoznanie potwierdzono laboratoryjnie, a różyczkę łatwo pomylić z innymi chorobami zakaźnymi przebiegającymi z osutką, czy z osutkami polekowymi. Zakażenie wirusem różyczki jest szczególnie niebezpieczne u kobiet ciężarnych, ponieważ może być przyczyną embriopatii różyczkowej – ryzyko zależy od czasu zakażenia i wynosi od 40–60% w przypadku zakażenia w pierwszych 4 tygodniach ciąży do 5% w 16. tygodniu ciąży.6 W Polsce w ostatnich kilkunastu latach zgłaszano jedynie pojedyncze przypadki zespołu różyczki wrodzonej.
Po wprowadzeniu powszechnych szczepień przeciwko śwince w Polsce odnotowano znamienne zmniejszenie zapadalności na tę chorobę. Dane NIZP-PZH wskazują, że w 2014 roku odnotowano 2508 zachorowań (możliwych, prawdopodobnych, potwierdzonych) na świnkę, a wskaźnik zapadalności wyniósł 6,3/100 000 osób. Z powodu świnki hospitalizowano 1,56% chorych.3 Najwięcej zachorowań obserwuje się w populacji w wieku 15–24 lat (11,3/100 000 osób), a najmniej w grupie wiekowej 25–44 lat (1,94/100 000 osób), częściej u mężczyzn niż u kobiet.7 Powikłania świnki częściej obserwuje się u dorosłych niż dzieci i mogą one wystąpić w każdym okresie choroby. Do najczęstszych powikłań u młodych mężczyzn należy zapalenie jądra i najądrza (30–40% chorych), a u kobiet – zapalenie jajnika (5–7% chorych). Może również dojść do zapalenia trzustki (<10% chorych) oraz zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu (2/100 000 zachorowań).8
Zapadalność na grypę w populacji ogólnej dorosłych zależy od intensywności sezonu epidemicznego i może wahać się od 1000 do 11 000/100 000 osób. Na grypę potwierdzoną laboratoryjnie w ciągu sezonu epidemicznego choruje średnio 2,4% dorosłych (zapadalność 2400/100 000 osób). Ryzyko hospitalizacji i zgonu z powodu grypy i jej powikłań może być znacznie większe u osób w wieku 15–64 lat z grupy ryzyka niż w populacji ogólnej bez dodatkowych czynników ryzyka odpowiednio: 4–6-krotnie i 6–18-krotnie. U zdrowych osób dorosłych w wieku 15–64 lat (z wyjątkiem ciężarnych) wskaźnik hospitalizacji z powodu grypy waha się w przedziale 9–16/100 000/rok, a wskaźnik umieralności z powodu grypy – 23–56/1000 hospitalizowanych.9 Spośród wszystkich dostępnych i zweryfikowanych naukowo metod zapobiegania zachorowaniom na grypę (np. higienia rąk i kaszlu, maseczki na twarz i inne metody „barierowe”) najskuteczniejsze jest coroczne szczepienie.
Zapadalność na wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu B istotnie się zmniejszyła dzięki szczepieniom i usprawnieniu kontroli zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV) w placówkach opieki zdrowotnej. W 2012 roku zapadalność na WZW typu B wyniosła 4,11/100 000 (1583 przypadki, w tym postać ostra – 4,9%). Inwazyjne procedury diagnostyczne lub lecznicze nadal uznaje się za czynnik ryzyka zakażenia HBV, inne czynniki to m.in. bliski kontakt z chorym, wielu partnerów seksualnych oraz narażenie zawodowe.10
Polska jest krajem o małej endemiczności WZW typu A. W 2014 roku odnotowano 65 przypadków.3 Ryzyko zachorowania wiąże się przede wszystkim z podróżą do krajów endemicznego występowania WZW typu A (basen Morza Śródziemnego, kraje rozwijające się).
W ostatnich latach w wielu krajach, w tym w Polsce, obserwuje się ponowne zwiększanie liczby zachorowań na krztusiec, na co istotny wpływ ma m.in. zmniejszanie się wraz z upływem czasu skuteczności bezkomórkowych szczepionek przeciwko krztuścowi.11,12 Największą zachorowalność obserwuje się u niemowląt i małych dzieci. Krztusiec często pomija się w diagnostyce różnicowej przewlekłego kaszlu u dorosłych, dlatego też zapadalność na tę chorobę w populacji dorosłych może być niedoszacowana.7,13 W Polsce obserwuje się coraz więcej zachorowań na krztusiec m.in. w populacji dorosłych i młodzieży >15. roku życia – zapadalność zwiększyła się z 1,8 w 2007 roku do 7,6/100 000 osób w 2012 roku. U dorosłych chorych na krztusiec mogą się rozwinąć powikłania, takie jak: nietrzymanie moczu, zapalenie płuc, złamania żeber. Chorzy dorośli mogą być również źródłem transmisji krztuśca na niemowlęta.15
Ogólna zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową (IChM) w Polsce jest na niskim poziomie europejskim. Wprawdzie największą zapadalność stwierdza się u niemowląt, ale największy (33,3%) współczynnik śmiertelności w latach 2010–2014 odnotowano u osób >75. roku życia, przy ogólnym współczynniku wynoszącym około 10%.16
Zakażenia Streptococcus pneumoniae występują powszechnie na całym świecie. S. pneumoniae jest najczęstszą przyczyną pozaszpitalnego zapalenia płuc u dorosłych – zachorowalność w Polsce szacuje się na około 200/100 000/rok.17 Według raportu ECDC, w 2012 roku kraje Unii Europejskiej/ Europejskiego Obszaru Gospodarczego zgłosiły 20 785 potwierdzonych przypadków IChP. Ogólną zapadalność oszacowano na 5/100 000, a największą zapadalność odnotowano wśród osób >65. roku życia (15,4) i niemowląt (11,9).18 W Polsce w 2014 roku zarejestrowano 555 przypadków IChP. Największy współczynnik śmiertelności – 46,5 i 41,7% – odnotowano w grupach wiekowych odpowiednio 45–64 i ≥65 lat.19
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post