Szczepionka przeciwko meningokokom grupy B

Choroby dziecięce, opieka nad dzieckiem oraz rozwój.
admin. med.

Szczepionka przeciwko meningokokom grupy B

Post autor: admin. med. »

Szczepionka przeciwko meningokokom grupy B – długo oczekiwana składowa kompleksowej profilaktyki inwazyjnej choroby meningokokowej
dr n. med. Agnieszka Matkowska-Kocjan, dr hab. n. med. Leszek Szenborn, prof. nadzw.
Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu

Skróty: 4CMenB – four-component meningococcal group B vaccine, IChM – inwazyjna choroba meningokokowa, MATS – meningococcal antigen typing system, MenB – meningokoki grupy B, MenC – meningokoki grupy C, NOP – niepożądany odczyn poszczepienny OMV – pęcherzyki błony zewnętrznej
Streszczenie
Inwazyjna choroba meningokokowa przyjmująca postać zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i/lub posocznicy jest jedną z najpoważniejszych chorób zakaźnych. W Polsce >90% zakażeń meningokokowych wywołuje serogrupa B i C. Od kilkunastu lat dostępne są skoniugowane szczepionki przeciwko meningokokom grupy C, a także A, W135 i Y, jednak przez długi czas nie udawało się opracować skutecznej szczepionki przeciwko meningokokom grupy B. Od 2014 roku dostępna jest szczepionka nowej generacji – Bexsero, aktywna także wobec tych meningokoków. W niniejszym artykule omówiono najważniejsze zagadnienia dotyczące stosowania tej szczepionki w praktyce.
Wprowadzenie

Inwazyjna choroba meningokokowa (IChM) budzi respekt u każdego, kto miał do czynienia z chorym dotkniętym tym zakażeniem. Przyczyną dużej śmiertelności chorych na IChP jest piorunujący przebieg tej choroby – często w ciągu kilku do kilkunastu godzin od wystąpienia pierwszych objawów dochodzi do zgonu lub nieodwracalnych zmian martwiczych, które prowadzą do amputacji i trwałej niepełnosprawności. Od kilkunastu lat dostępne są szczepionki przeciwko meningokokom różnych grup, jednak do niedawna nie mieliśmy możliwości zapobiegania zakażeniom wywoływanym przez najczęściej występujące w naszym regionie geograficznym meningokoki grupy B (MenB). Niniejszy artykuł stanowi podsumowanie najważniejszych – z punktu widzenia pediatry i lekarza rodzinnego – wiadomości dotyczących dostępnej w Polsce od 2 lat szczepionki przeciwko MenB – Bexsero.
Inwazyjna choroba meningokokowa

Choć Neisseria meningitidis może występować w formie otoczkowej lub bezotoczkowej, zdolność wywoływania zakażeń inwazyjnych mają niemal wyłącznie postaci otoczkowe. Do tej pory opisano 12 serogrup otoczkowych form N. meningitidis: A, B, X, Y, Z, W135, 29E, J, I, K i L, z których największe znaczenie kliniczne (>90% zakażeń na świecie) mają serogrupy: A, B, C, W135 i Y. Meningokoki często stanowią normalny składnik flory bakteryjnej gardła człowieka, który jest jedynym naturalnym rezerwuarem tych bakterii.1 Szacuje się, że 8–25% zdrowych osób jest okresowo skolonizowanych przez meningokoki.2 Do transmisji zakażenia dochodzi poprzez ślinę lub wydzieliny układu oddechowego, dlatego więcej zachorowań meningokokowych obserwuje się w miesiącach jesienno-zimowych, gdy powszechne są infekcje dróg oddechowych, które – ze względu na towarzyszące kraobjawy, takie jak kaszel czy katar – przyczyniają się do szerzenia nosicielstwa meningokoków, a infekcje wirusowe i mykoplazmatyczne same w sobie także ułatwiają osiedlanie się tych bakterii. Prawdopodobieństwo nosicielstwa zwiększają także zmiany w nabłonku dróg oddechowych wywołane przez palenie papierosów lub zbyt suche powietrze.3 Nosiciele meningokoków nie prezentują żadnych objawów chorobowych. Szczepy izolowane od nosicieli zazwyczaj nie są patogenne. Sporadycznie nosicielstwo przekształca się w chorobę inwazyjną, jednak mechanizm tego zjawiska nie został do końca poznany. Składają się na to czynniki wirulencji i zjadliwość poszczególnych szczepów meningokoków, „umiejętność” nabywania zmian fenotypowych w trakcie adaptacji w organizmie gospodarza, czynniki środowiskowe, jak również indywidualne uwarunkowania immunologiczne i genetyczne gospodarza. Niektóre szczepy mają znacznie większy potencjał inwazyjny. W naszych warunkach geograficznyczh dotyczy to zwłaszcza grupy C – w latach 2006–2009 odnotowano w Polsce 7 ognisk epidemicznych wywołanych przez hiperinwazyjny i hiperwirulentny kompleks klonalny ST-11.4 Objawy zakażenia mogą wystąpić również bez uprzedniego okresu „nosicielstwa”, po bliskim kontakcie z osobą zakażoną inwazyjnym szczepem meningokoków (prezentującej objawy IChM lub bezobjawowym nosicielem).
Powszechnie wiadomo, że stany przebiegające z upośledzeniem odporności, takie jak nabyty lub wrodzony brak śledziony, wielokrotnie zwiększają ryzyko rozwoju inwazyjnych zakażeń bakteryjnych, w tym IChM. Zakażenia meningokokowe nie dotyczą jednak tylko osób z grup ryzyka i zazwyczaj występują u wcześniej zdrowych osób. Ta obserwacja w połączeniu z niebywałą dynamiką rozwoju zakażenia sprawia, że choroba meningokokowa jest postrzegana jako podstępne i potencjalnie śmiertelne zagrożenie, które może dotyczyć każdego człowieka. Wyróżnia się dwie główne postaci IChM – posocznicę (ok. 15% przypadków) i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (ok. 55%), które mogą występować również łącznie (ok. 30%).5 To, która postać zakażenia rozwinie się u danego gospodarza, zależy między innymi od tempa namnażania się komórek bakteryjnych. Jeśli namnażanie zachodzi stosunkowo wolno, bakterie powodują wysiew lokalny i mają szansę na osiedlenie się, na przykład w oponach mózgowo-rdzeniowych (ew. w stawach lub osierdziu). Jeśli natomiast potencjał proliferacyjny danego szczepu bakterii jest bardzo duży, dochodzi do masywnego namnażania się w krwioobiegu – objawy kliniczne posocznicy meningokokowej pojawiają się zanim wystąpią narządowe objawy zakażenia. Właśnie dlatego najgorzej rokującą postacią IChM jest izolowana posocznica meningokokowa i paradoksalnie posocznica z towarzyszącym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych ma większe szanse na wyleczenie.5 Szacuje się, że w Polsce ogólny współczynnik śmiertelności z powodu IChM wynosi około 10%, przy czym największy współczynnik stwierdza się u osób >75. roku życia (33–50%),6,7 natomiast u niemowląt w latach 2010–2012 osiągnął on wartność 11,3%,7,8 a w roku 2014 – 11,9%.6
Epidemiologia zakażeń meningokokowych w Polsce i na świecie
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post