Szczepionki na odporność

Rozpoznawanie, profilaktyka i leczenie chorób wewnętrznych, choroby wieku starszego, choroby zakaźne, układu oddechowego, diabetologia, alergie.
admin. med.

Szczepionki na odporność

Post autor: admin. med. »

artykuł Piotr Derentowicz konsultowany z lek. med. Grażyną Rowicką

Szczepionki te mogą stanowić ważny element ochrony przed nawracającymi zakażeniami. Ich zastosowanie pozwala w wielu przypadkach na uniknięcie, obciążonej wieloma działaniami ubocznymi, antybiotykoterapii.

Układ odpornościowy (immunologiczny) jest jednym z najważniejszych układów w naszym organizmie.

To on decyduje o zdrowiu i chorobie, jest genetycznie zaprogramowany do:

ochrony organizmu przed patogenami,

zachowania homeostazy organizmu (pełni funkcję strażnika, sprawując tzw. nadzór immunologiczny).

Niektórzy naukowcy nazywają go drugim mózgiem człowieka, ma bowiem komórki pamięci (stanowią je długo żyjące limfocyty), zapamiętujące obce antygeny (bakterie, wirusy, grzyby i inne), z którymi stykał się organizm człowieka, w trakcie jego życia.

Ponowny kontakt z antygenem, powodując dzięki komórkom pamięci szybką (swoistą) odpowiedź immunologiczną, umożliwia skuteczną walkę z zakażeniami. Komórkowe i humoralne mechanizmy nadzorują prawidłowe działanie układu odpornościowego.

Odporność swoista i nieswoista

Wyróżniamy dwa główne rodzaje odporności:

1. Odporność swoistą (nabytą)

Układ immunologiczny rozpoznaje obcy antygen i reaguje z nim za pomocą wytworzonych swoistych przeciwciał oraz m.in. limfocytów T pomocniczych i cytotoksycznych, posiadających receptory rozpoznające antygen. Odporność swoista może być czynna naturalna i czynna sztuczna.

Odporność swoistą czynną uzyskuje się na drodze immunizacji i jest to odporność sztuczna. Przykładem czynnej sztucznej odporności swoistej jest odporność uzyskana dzięki przeprowadzanym szczepieniom ochronnym, uwzględnianym w kalendarzu szczepień (zatwierdzonym przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej w porozumieniu z naczelnym inspektorem sanitarnym kraju).

W wyniku szczepienia znanym antygenem uzyskujemy:

- wzrost poziomu specyficznych przeciwciał,

- powstanie komórek "pamięci" immunologicznej, które w odpowiedzi na powtórne zetknięcie się ze znanym już układowi immunologicznemu antygenem powodują zwiększoną produkcję specyficznych przeciwciał skierowanych konkretnie przeciwko danemu antygenowi. Przy powtórnym zetknięciu się organizmu z antygenem syntetyzowane są w organizmie immunoglobuliny klasy IgG, w ilości znacznie większej niż po pierwszym z nim kontakcie.

Odporność swoistą czynną naturalną organizm uzyskuje w wyniku zakażenia się chorobą zakaźną i jej przechorowaniem. Warto w tym miejscy zaznaczyć, że istnieje możliwość bezobjawowego przebycia zakażenia, które także prowadzi do nabycia wspomnianej odporności.

2. Odporność nieswoistą (wrodzoną)

Uczestniczy w niej wiele ważnych elementów układu odpornościowego, w tym m.in.:

naturalne bariery mechaniczne, tj. skóra oraz błony śluzowe,

liczne czynniki humoralne, znajdujące się w komórkach i płynach tkankowych (lizozym, interferony, układ dopełniacza, białka ostrej fazy),

komórki żerne, komórki NK.

Komórki żerne składają się z dwóch układów komórek - komórek jednojądrzastych (monocytów, makrofagów) oraz układu wielojądrzastych komórek fagocytujących (granulocytów obojętnochłonnych oraz kwasochłonnych). Mają one zdolność do ruchu oraz fagocytozy i wewnątrzkomórkowego zabijania drobnoustrojów (bakterii, wirusów, grzybów).

Wrodzoną nieswoistą odporność możemy wzmocnić, stosując środki z grupy tzw. immunomodulatorów.

Środki immunomodulacyjne dzielą się na:

środki stymulujące układ immunologiczny,

immunomodulatory syntetyczne (np. lewamizol, cymetydyna),

immunomodulatory naturalne (np. cytokiny), bakteryjne i izolowane z grzybów,

środki o działaniu supresyjnym (hamującym działanie układu odpornościowego), np. cyklosporyna.

Stymulacja układu immunologicznego

Szczepionki stymulujące układ immunologiczny zawierają zabite bakterie, ekstrakty z zabitych bakterii, liofilizowane lizaty bakterii, rybosomy bakteryjne. Wykazują one działanie immunostymulujące, tj. pobudzające mechanizmy nieswoistej odporności m.in. przez:

działanie na komórki żerne,

zwiększenie wytwarzania immunoglobulin wydzielniczych (S-IgA), pobudzenie limfocytów T,

nasilenie produkcji endogennego interferonu.

Wśród wielu szczepionek na uwagę zasługują:

1. Doustna szczepionka Broncho-Vaxom, która jest stosowana w nawracających zakażeniach górnych dróg oddechowych oraz przewlekłych zapaleniach oskrzeli. Szczepionka zawiera liofilizowany lizat z namnożonych komórek patogennych bakterii, odpowiedzialnych za zakażenia górnych dróg oddechowych. Nie powinno stosować się tej szczepionki w przebiegu ostrych chorób zakaźnych, chorób nerek, cukrzycy. Ciąża jest również przeciwwskazaniem do stosowania szczepionki;

2. Luivac (szczepionka doustna) oraz Polyvaccinum (podawana drogą iniekcji) znalazły zastosowanie w nawracających zakażeniach dróg oddechowych.

3. Ribomunyl jest szczepionką zawierającą rybosomy bakteryjne i części błon komórek bakteryjnych o właściwościach immunostymulujących. Może być wykorzystany w zapobieganiu nawracającym zakażeniom dróg oddechowych. Szczepionka ta występuje w postaci m.in. aerozolu do stosowania wziewnego, granulatu lub tabletek doustnych;

4. Doustna szczepionka Uro-vaxom ma zastosowanie w immunobioterapii zakażeń układu moczowego. Zawiera ekstrakt bakteryjny z Escherichia coli. Jest używana na przykład w: zapaleniu cewki moczowej, zapaleniu pęcherza moczowego. Choroby nerek, cukrzyca, wady serca, okres ciąży stanowią przeciwwskazania do jej stosowania;

5. Donosowa szczepionka I.R.S 19, produkowana w postaci aerozolu zawierającego lizaty bakteryjne, jest wykorzystywana w nawracających zapaleniach jamy nosa, przewlekłym katarze, zapaleniu uszu. Przeciwwskazania do stosowania szczepionki są podobne, jak w przypadku szczepionki Broncho-Vaxom i Uro-Vaxom;

6. Panodina jest zalecana w czyraczności, zapaleniu migdałków podniebiennych, zapaleniu gruczołu sutkowego. Jest podawana drogą iniekcji.

Jak szczepić?

Szczepionek nieswoistych nie należy stosować u osób z chorobami z autoagresji. Nie zaleca się podczas immunobioterapii prowadzenia leczenia odczulającego. Jednoczesne używanie środków immunosupresyjnych, np. cyklosporyny, glikokortykoidów może być powodem nieskutecznej immunostymulacji. Okres laktacji nie stanowi przeciwwskazania do podawania szczepionek nieswoistych.

Jak długo powinno trwać leczenie?

Immunobioterapia szczepionkami nieswoistymi jest zwykle długotrwała i powinna zawsze być dobierana indywidualnie, w zależności od wskazań klinicznych.

Na przykład szczepionkę Broncho-Vaxom podaje się w cyklu trzech identycznych kuracji (1 kapsułka przez 10 dni na czczo, 20 dni przerwy). Tak więc w przypadku tej szczepionki leczenie trwa 3 miesiące.

Tak długi czas leczenia jest spowodowany tym, że podczas podawania szczepionek nieswoistych dochodzi do stopniowego pobudzenia naturalnych mechanizmów odporności.

Jaka jest ich rola?

Szczepionki zwiększają odporność, działają immunostymulująco na naturalną odporność organizmu. W wielu przypadkach stanowią ważny element leczenia wspomagającego terapię antybiotykami. W ostrych zakażeniach mogą być stosowane jednocześnie z prowadzoną antybiotykoterapią.

Szczepionki nieswoiste stanowią jednak przede wszystkim działanie prewencyjne. Pobudzenie nieswoistych naturalnych mechanizmów obronnych organizmu może uchronić nas przed zakażeniami i tym samym używaniem antybiotyków, które, jak wiemy, nie są obojętne dla organizmu i niosą ze sobą niebezpieczeństwo osłabienia układu odpornościowego.

Jeszcze raz warto podkreślić, że szczepionki nie powinny być stosowane bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

Działania niepożądane

Do najczęściej obserwowanych objawów niepożądanych, mogących wystąpić podczas stosowania szczepionek nieswoistych, należą:

podwyższenie temperatury ciała,

bóle mięśniowe, dreszcze,

ogólne osłabienie,

zaburzenia żołądkowo-jelitowe.

Jeśli szczepionka podawana jest drogą iniekcji (Ribomunyl, Panodina, Polyvaccinum), w miejscu jej podania może pojawić się naciek zapalny.

Te objawy niepożądane nie stanowią przeciwwskazania do dalszego ich stosowania. Przeciwwskazaniem do kontynuacji leczenia są natomiast reakcje nadwrażliwości na antygeny bakteryjne zawarte w szczepionce.
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post