Metformina – najpopularniejszy lek na cukrzycę typu 2 i insulinooporność

Leki, wskazania, działanie, skutki uboczne, interakcje leków.Leki zalecane do leczenia.Środki spożywcze bezglutenowe
Asystentka

Metformina – najpopularniejszy lek na cukrzycę typu 2 i insulinooporność

Post autor: Asystentka »

Działanie

Doustny lek hipoglikemizujący, pochodna biguanidu. Poprawia tolerancję glukozy w cukrzycy typu 2 poprzez zmniejszanie wytwarzania glukozy w wątrobie w wyniku hamowania glukoneogenezy i glikogenolizy, zwiększanie wrażliwości tkanek na insulinę (zwiększa obwodowy wychwyt i tkankowe zużycie glukozy) oraz hamowanie wchłaniania glukozy i innych heksoz. Stymuluje wewnątrzkomórkową syntezę glikogenu w wyniku działania na syntazę glikogenu. Zwiększa zdolność do transportu przez błonę wszystkich typów transporterów glukozy (GLUTs). Nie powoduje hipoglikemii (zarówno u osób chorych na cukrzycę, jak i zdrowych) ani hiperinsulinemii. Insulinemia na czczo i wydzielanie insuliny w ciągu dnia mogą ulec zmniejszeniu. Wykazuje też niewielki korzystny wpływ na stężenie lipidów w surowicy, zmniejszając stężenie triglicerydów, cholesterolu całkowitego, LDL i VLDL. Niekiedy występuje też zmniejszenie masy ciała. Metformina może być stosowana u chorych na cukrzycę typu 2, u których występuje przynajmniej resztkowe wydzielanie insuliny i jest szczególnie korzystna u chorych na cukrzycę ze współistniejącą otyłością. Dostępność biologiczna leku wynosi 40–60%. Posiłek zmniejsza i opóźnia jego wchłanianie. W niewielkim stopniu wiąże się z białkami osocza. tmax dla postaci o natychmiastowym uwalnianiu wynosi 2,5 h, dla postaci o przedłużonym uwalnianiu – 7 h. Stan stacjonarny osiągany jest po 24–48 h leczenia. Nie jest metabolizowana w wątrobie i w niezmienionej postaci jest wydalana przez nerki, głównie przez kanaliki nerkowe, 90% w ciągu 24 h (t1/2 wynosi 6,5 h dla surowicy i 17,6 h dla pełnej krwi). Niewydolność nerek zmniejsza wydalanie metforminy proporcjonalnie do klirensu kreatyniny. Nie prowadzono badań nad wpływem niewydolności wątroby na t1/2 leku. U osób w wieku podeszłym wydalanie leku jest wolniejsze.
Wskazania

Niepowikłana cukrzyca typu 2, zwłaszcza u osób otyłych, u których za pomocą ściśle przestrzeganej diety i ćwiczeń fizycznych nie można uzyskać właściwej kontroli glikemii. Metformina u dorosłych może być stosowana w monoterapii (u chorych o niewielkim niedoborze insuliny), jak również w skojarzeniu z pochodną sulfonylomocznika, akarbozą, repaglinidem, rozyglitazonem, nateglinidem, eksenatydem, wildagliptyną, sitagliptyną, liraglutydem lub insuliną. U dzieci i młodzieży po 10. rż. metforminę można stosować w monoterapii lub w skojarzeniu z insuliną. Nieprawidłowa tolerancja glukozy (stan przedcukrzycowy), gdy za pomocą ściśle przestrzeganej diety i ćwiczeń fizycznych nie można uzyskać prawidłowego stężenia glukozy we krwi. Zespół wielotorbielowatych jajników. Opisywano korzystne jej działanie w hiperlipidemii ze zwiększonym stężeniem triglicerydów (wskazanie niezarejestrowane w Polsce).
Przeciwwskazania

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, choroby nerek, niewydolność nerek (w charakterystykach leków zarejestrowanych w Polsce określono, że przeciwwskazane jest stosowanie metforminy u osób z klirensem kreatyniny <60 ml/min; FDA i niektórzy inni specjaliści określają tę wartość na <30 ml/min, dopuszczając pod pewnymi warunkami stosowanie u niektórych osób z klirensem 30–60 ml/min, przy czym nie zalecają rozpoczynania leczenia u osób z klirensem 30–45 ml/min [szczegółowe informacje – patrz aktualne zalecenia i wytyczne]), stany będące potencjalnym zagrożeniem dla czynności nerek (odwodnienie, ciężkie zakażenia, wstrząs, donaczyniowe podanie środków cieniujących zawierających jod, kwasica ketonowa i stan przedśpiączkowy w cukrzycy, niewydolność wątroby, ostre zatrucie alkoholem, alkoholizm, ostre lub przewlekłe choroby mogące być przyczyną niedotlenienia tkanek (świeży zawał serca, niewydolność serca, niewydolność oddechowa, wstrząs), okres karmienia piersią. W przypadku podejrzenia kwasicy metabolicznej metforminę należy bezwzględnie odstawić, a pacjenta hospitalizować. Ponieważ metformina jest wydalana przez nerki, przed rozpoczęciem leczenia należy oznaczyć stężenie kreatyniny w surowicy i następnie regularnie je kontrolować (u pacjentów z prawidłową czynnością nerek przynajmniej raz w roku, u pacjentów, u których stężenie kreatyniny jest bliskie górnej granicy normy oraz u pacjentów w podeszłym wieku przynajmniej 2–4 razy w roku). U pacjentów w podeszłym wieku pogorszenie czynności nerek występuje często i bezobjawowo, dlatego szczególną ostrożność należy zachować w przypadku występowania czynników ryzyka zaburzeń czynności nerek (np. rozpoczynając stosowanie leku obniżającego ciśnienie tętnicze, moczopędnego lub NLPZ). Ponieważ dożylne podanie środków kontrastowych zawierających jod w badaniach radiologicznych może spowodować niewydolność nerek, metforminę należy odstawić przed badaniem; podawanie można wznowić nie wcześniej niż 48 h po badaniu oraz po potwierdzeniu prawidłowej czynności nerek. Podawanie metforminy należy przerwać na 48 h przed planowanym zabiegiem chirurgicznym ze znieczuleniem ogólnym, rdzeniowym bądź zewnątrzoponowym; leczenie można wznowić nie wcześniej niż 48 h po zabiegu i odzyskaniu zdolności przyjmowania pokarmów drogą doustną oraz wyłącznie po potwierdzeniu prawidłowej czynności nerek. Należy przestrzegać zaleceń dietetycznych i regularnie wykonywać rutynowe badania monitorujące przebieg cukrzycy. Metformina nie wywołuje hipoglikemii, jednak zaleca się ostrożność w przypadku stosowania jej jednocześnie z insuliną, pochodnymi sulfonylomocznika i repaglinidem. Przed rozpoczęciem stosowania metforminy u dzieci i młodzieży należy potwierdzić rozpoznanie cukrzycy typu 2. Nie odnotowano wpływu metforminy na wzrost i dojrzewanie płciowe podczas rocznych badań klinicznych, jednak badania długoterminowe u dzieci i młodzieży w tym kierunku nie są dostępne; z tego względu zaleca się uważną obserwację powyższych parametrów u dzieci (zwłaszcza przed okresem dojrzewania) w trakcie stosowania metforminy. Ze względu na niewielka liczbę danych zachować ostrożność, stosując lek u dzieci 10.–12. rż.

Interakcje

Leki kationowe (amiloryd, digoksyna, morfina, prokainamid, chinidyna, ranitydyna, triamteren, trimetoprim, wankomycyna) mogą współzawodniczyć z metforminą o ten sam system transportu w kanalikach nerkowych, upośledzając wzajemnie swoje wydalanie. Cymetydyna zwiększa stężenie metforminy we krwi. Diuretyki, glikokortykosteroidy (stosowane ogólnie lub miejscowo), pochodne fenotiazyny, hormony tarczycy, estrogeny, doustne środki antykoncepcyjne, fenytoina, kwas nikotynowy, sympatykomimetyki, antagoniści wapnia i izoniazyd mogą wykazywać działanie przeciwstawne do metforminy, tj. hiperglikemizujące, i mogą zmieniać reakcję pacjenta na lek; podczas ich stosowania należy obserwować reakcję pacjenta na leczenie oraz częściej kontrolować stężenie glukozy we krwi., Nifedypina zwiększa wchłanianie metforminy. Stosowanie równolegle z pochodnymi sulfonylomocznika nasila działanie hipoglikemizujące. Inhibitory ACE mogą zmniejszać stężenie glukozy we krwi; w razie konieczności należy dostosować dawkę metforminy w przypadku równoległego leczenia tymi preparatami i po ich odstawieniu. W przypadku ostrego zatrucia alkoholem zwiększa się ryzyko wystąpienia kwasicy mleczanowej, zwłaszcza w przypadku głodzenia, niedożywienia i niewydolności wątroby; podczas leczenia metforminą należy unikać spożywania alkoholu (również zawartego w lekach).
Działania niepożądane

Kwasica mleczanowa jest bardzo rzadkim, ale poważnym powikłaniem metabolicznym, które może wystąpić na skutek kumulacji metforminy, zwiększonego wytwarzania mleczanu lub gorszego jego zużytkowania; często kończy się zgonem, zwłaszcza u osób w podeszłym wieku (czynnikami sprzyjającymi rozwojowi tego powikłania są: źle kontrolowana cukrzyca, kwasica ketonowa, długotrwałe głodzenie, nadmierne spożywanie alkoholu, niewydolność wątroby i niedotlenienie tkanek z jakiegokolwiek powodu). Bardzo często występują: nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha i utrata apetytu; objawy te występują częściej na początku leczenia i w większości przypadków ustępują samoistnie. Aby im zapobiec, zaleca się stopniowe zwiększanie dawki i podawanie metforminy w 2–3 daw. podz. Często: zaburzenia smaku. Bardzo rzadko: reakcje skórne (rumień, świąd, pokrzywka), kwasica mleczanowa, zmniejszenie wchłaniania wit. B12 oraz jej stężenia w surowicy. Ponadto: nieprawidłowe wyniki testów wątrobowych lub zapalenie wątroby ustępujące po odstawieniu leku. W leczeniu skojarzonym z insuliną, pochodną sulfonylomocznika lub repaglinidem może wystąpić hipoglikemia. W razie przedawkowania nie obserwuje się hipoglikemii, może natomiast wystąpić kwasica mleczanowa wymagająca leczenia szpitalnego; najskuteczniejszą metodą eliminacji leku i mleczanów z organizmu jest hemodializa.
Ciąża i laktacja

Kategoria B. W ciąży i okresie karmienia piersią leczeniem cukrzycy z wyboru jest insulinoterapia.
Dawkowanie

P.o. Lek powinien być stosowany łącznie z dietą cukrzycową. Cukrzyca. Dorośli. Początkowo zwykle 500–850 mg 2–3 ×/d, podczas posiłku lub po nim. Po 10–15 dniach dostosować dawkę na podstawie wyników badania stężenia glukozy we krwi. Stopniowe zwiększanie dawki może poprawić tolerancję leku ze strony przewodu pokarmowego. Dawka maks. 3 g/d. Duże dawki leku zaleca się podawać w 3 daw. podz. W postaci o przedłużonym uwalnianiu początkowo 500 mg 1 ×/d z wieczornym posiłkiem. Dawkę można zwiększać o 500 mg/tydz. do dawki maks. 2 g 1 ×/d. U osób w podeszłym wieku dawkę ustala się na podstawie oceny czynności nerek. Dzieci i młodzież po 10. rż. zwykle początkowo 500–850 mg 2–3 ×/d. Po 10–15 dniach należy ustalić dawkę na podstawie badań stężenia glukozy we krwi. Stopniowe zwiększanie dawki może poprawić tolerancję leku ze strony przewodu pokarmowego. Dobowa dawka maks. wynosi 3 g w 2–3 daw. podz. W przypadku leczenia skojarzonego z insuliną u dorosłych i dzieci podaje się standardową dawkę metforminy, natomiast dawkę insuliny należy dostosować na podstawie wyników badań stężeń glukozy we krwi. Nieprawidłowa tolerancja glukozy (stan przedcukrzycowy). Dorośli. Zwykle 1–1,5 g/d. Zespół wielotorbielowatych jajników. 500 mg 3 ×/d.
Uwagi

500 mg chlorowodorku metforminy odpowiada 390 mg metforminy.
Preparaty na rynku polskim zawierające metformina
Avamina (tabletki powlekane)
Etform 500 (tabletki powlekane)
Etform 850 (tabletki powlekane)
Formetic (tabletki powlekane)
Glucophage 500 (tabletki powlekane)
Glucophage 850 (tabletki powlekane)
Glucophage 1000 (tabletki powlekane)
Glucophage XR (tabletki o przedłużonym uwalnianiu)
Metfogamma 500 (tabletki powlekane)
Metfogamma 850 (tabletki powlekane)
Metfogamma 1000 (tabletki powlekane)
Metformax 500 (tabletki)
Metformax 850 (tabletki)
Metformax 1000 (tabletki powlekane)
Metformax SR 500 (tabletki o przedłużonym uwalnianiu)
Metformin Bluefish (tabletki powlekane)
Metformin Galena (tabletki)
Metformin Vitabalans (tabletki powlekane)
Metifor (tabletki)
Siofor 500 (tabletki powlekane)
Siofor 850 (tabletki powlekane)
Siofor 1000 (tabletki powlekane)
Załączniki
metformax.png
metformax.png (58.59 KiB) Przejrzano 990 razy
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post