Zatrucie pokarmowe

Choroby układu pokarmowego; przełyku, żołądka, jelit, wątroby, trzustka, dróg żółciowych, odbytu)
admin. med.

Zatrucie pokarmowe

Post autor: admin. med. »

lek. Magdalena Przybylska-Feluś
Zatrucie pokarmowe to występowanie ostrych objawów po spożyciu pokarmów skażonych pewnymi bakteriami lub toksynami bakteryjnymi, pasożytami albo substancjami chemicznymi.

Potocznie mianem zatrucia pokarmowego określa się także większość przypadków nieżytu żołądkowo-jelitowego, które w rzeczywistości są najczęściej spowodowane zakażeniem wirusowym niezwiązanym ze spożyciem określonego pokarmu.

Najczęstszym czynnikiem sprawczym zatruć pokarmowych są bakterie Salmonella i Campylobacter lub egzotoksyny bakteryjne (np. produkowane przez gronkowca), rzadziej bakterie z grupy Clostridium czy Bacillus cereus. Okres od spożycia pokarmu do wystąpienia objawów jest różnie długi i wynosi w zależności od patogenu od kilku godzin do kilku dni.
Jak często występuje zatrucie pokarmowe?

Wg danych Głównego Inspektoratu Sanitarnego opublikowanych w 2014 roku w Polsce odnotowano 9740 przypadków zatrucia pokarmowego, w tym 8206 spowodowanych salmonelozą, 68 spowodowanych zakażeniem gronkowcami, 29 jadem kiełbasianym i 16 Clostridium perfringens. Dla porównania, w tym samym roku odnotowano ponad 50 tysięcy wirusowych zakażeń jelitowych.

Od 2005 roku obserwuje się stałe zmniejszanie się częstości występowania zatruć pokarmowych z Polsce, które obecnie są dwukrotnie rzadsze niż 10 lat temu.
Jak się objawia zatrucie pokarmowe?

Objawy zatrucia pokarmowego są nagłe i obejmują nudności, wymioty, często bóle lub dyskomfort brzucha, biegunkę o różnym nasileniu, możliwa jest domieszka świeżej krwi w stolcu.

W większości przypadków objawom ze strony przewodu pokarmowego towarzyszą: osłabienie, stan podgorączkowy lub gorączka i uczucie rozbicia.

W wywiadzie chorzy podają spożycie potencjalnie skażonego pokarmu, spożycie posiłku w miejscach zorganizowanego żywienia (np. przyjęcie, wesele, bar itd.). Często problem dotyczy wielu osób spożywających te same posiłki. Najczęstszym powikłaniem biegunki, wymiotów i nudności jest odwodnienie, które objawia się m.in. wzmożonym pragnieniem, suchością w jamie ustnej, suchością skóry, przyspieszoną akcją serca, niższym ciśnieniem, zmniejszeniem ilości wydalanego moczu.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów zatrucia pokarmowego?

Objawy zatrucia pokarmowego czy nieżytu żołądkowo-jelitowego są bardzo powszechne. Wiele osób z lekkimi objawami nie zgłasza się do lekarza.

W leczeniu stosuje się nawadnianie, przy czym preferowana jest próba nawadniania doustnego. W celu nawodnienia stosuje się doustne płyny nawadniające (dostępne bez recepty). Jeśli te preparaty są nieosiągalne lub nietolerowane (np. ze względu na smak), konieczne jest spożywanie chłodnych płynów (wody, słabej herbaty). Przy uporczywych objawach, braku poprawy lub pogorszeniu stanu pacjenta konieczne może być nawadnianie dożylne, które jest możliwe jedynie na SOR lub w szpitalu.

W postępowaniu leczniczym stosuje się także dietę opartą na produktach zawierających skrobię. Pokarmy można spożywać po skutecznym nawodnieniu. Szczegóły nawadniania oraz diety zostały podane poniżej.

Objawy wymagające pilnego kontaktu z lekarzem to:

znaczne zmniejszenie ilości wydalanego moczu lub brak oddawania moczu,
bardzo niskie ciśnienie tętnicze, zasłabnięcie, zaburzenia świadomości.

Do lekarza należy się zgłosić również w przypadku braku poprawy oraz objawów przedłużających się lub narastających w czasie bądź utrzymujących się pomimo leczenia. Do lekarza powinny się zgłosić również osoby z chorobami przewlekłymi przewodu pokarmowego lub z innymi obciążeniami oraz osoby starsze.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie zatrucia pokarmowego?

Ze względu na dużą częstość występowania wirusowych zakażeń jelitowych lekarz zwykle bierze pod uwagę to rozpoznanie, a zatrucie pokarmowe potwierdza się po izolacji czynnika chorobotwórczego ze stolca lub toksyny z podejrzanych posiłków albo pokarmów. Podejmując decyzję o ewentualnym pobraniu stolca lub próbek pokarmów do badań, lekarz bierze pod uwagę wywiad, w którym pacjent podaje np. spożycie określonych pokarmów w niedawnej przeszłości.

W przypadku infekcji wirusowych określenie patogenu ze stolca jest możliwe, ale jest czasochłonne i stosunkowo drogie. Badania takie nie są rutynowo wykonywane.

U pacjentów, którzy zgłaszają się do lekarza lub do SOR z powodu nasilonych dolegliwości żołądkowo-jelitowych, często wykonuje się badania laboratoryjne mające na celu określenie stopnia odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych, funkcję nerek itd.
Jakie są metody leczenia zatrucia pokarmowego?

Większość chorych można leczyć w domu lub w warunkach ambulatoryjnych.
W przypadku odwodnienia lekkiego i umiarkowanego nawadnianie można prowadzić w formie doustnej i tu kluczowe znaczenie ma rodzaj płynów. Podstawą jest doustny płyn nawadniający o odpowiednim składzie. Preparaty takie są dostępne w aptekach bez recepty. Doustne płyny nawadniające są lepiej tolerowane, gdy są schłodzone i spożywane małymi porcjami (np. kilka łyków co 5–10 minut).

Podczas biegunki ważna jest także dieta, która ma działanie lecznicze (zobacz: Jakie są ogólne zasady nawadniania doustnego i diety u dorosłych osób z biegunką?). Początkowo należy ograniczyć spożywanie niektórych pokarmów. Po skutecznym nawodnieniu można wprowadzać pokarmy oparte na gotowanej skrobi (takie jak ryż, makaron, ziemniaki) oraz biszkopty, herbatniki czy krakersy. W diecie należy uwzględnić gotowane chude mięso i warzywa. Korzystne jest spożywanie małych porcji. Oczywiście tempo rozszerzania diety oraz tolerancja doustnych płynów nawadniających są bardzo indywidualne i zależą od preferencji chorego o tolerancji rozszerzanej diety.

Do normalnej diety (ale z wykluczeniem produktów ciężkostrawnych) można powrócić po normalizacji stolców. U osób odwodnionych w znacznym stopniu lub nietolerujących bądź bez poprawy po doustnych płynach nawadniających stosuje się leczenie dożylne: nawadnianie oraz uzupełnianie niedoborów jonowych. W niektórych sytuacjach klinicznych podaje się antybiotyki.

Wskazania do hospitalizacji to m.in:

konieczność nawadniania dożylnego,
ciężki stan ogólny pacjenta,
powikłania biegunki infekcyjnej,
niektóre choroby (np. dur brzuszny, cholera).

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie zatrucia pokarmowego?

Ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy zwykle ustępuje samoistnie w ciągu 1–2 dni zarówno wówczas, gdy jest spowodowany infekcją wirusową, jak i w razie lekkiego zatrucia pokarmowego. W razie zatrucia pokarmowego o cięższym przebiegu konieczne może być leczenie na SOR lub na oddziale szpitalnym, które zależnie od ciężkości objawów może trwać od 1 do kilku dni. Prawidłowo leczone zatrucie pokarmowe nie pozostawia trwałych następstw po ustąpieniu dolegliwości, ale należy pamiętać, że rozwijające się w jego przebiegu odwodnienie może w razie braku odpowiedniego leczenia (przede wszystkim prawidłowego nawadniania) doprowadzić do poważnych następstw, a nawet zagrażać życiu, zwłaszcza u dzieci, osób w podeszłym wieku lub z innymi chorobami współistniejącymi.

W zakażeniach pałeczkami Salmonella, które są najczęstszą przyczyną zatruć pokarmowych, u mniej niż 1% chorych dochodzi do rozwoju przewlekłego (trwającego ponad 1 rok) nosicielstwa tej grupy bakterii, przy czym częściej rozwija się ono u osób leczonych antybiotykami.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia zatrucia pokarmowego?

Nie ma ustalonego schematu postępowania po wyleczeniu. Należy stopniowo rozszerzać dietę oraz przestrzegać zasad higieny. Należy pamiętać, że pacjent może wydalać drobnoustroje chorobotwórcze (zwłaszcza w razie nosicielstwa pałeczek Salmonella) w stolcu przez kilka dni do kilku miesięcy.
Co robić, aby uniknąć zatrucia pokarmowego?

Aby uniknąć zachorowania, należy bezwzględnie przestrzegać podstawowych zasad higieny oraz zasad przygotowywania posiłków:

dbaj o czystość (w miejscu przechowywania pokarmów, przygotowywania posiłków, w miejscu spożywania posiłków)
myj ręce przed posiłkiem oraz po każdym skorzystaniu z toalety
unikaj kontaktu produktów przeznaczonych do bezpośredniego spożycia z surowymi jajkami i mięsem
sprawdzaj datę ważności produktów spożywczych
unikaj produktów garmażeryjnych z niepewnych źródeł
nie zamrażaj ponownie produktów, które zostały rozmrożone
produkty łatwo psujące się, takie jak majonezy, sosy, wędliny, produkty z surowych jaj, przechowuj w lodówce w odpowiedniej temperaturze
unikaj spożywania nieświeżych pokarmów oraz niedogotowanego/niedosmażonego mięsa i ryb
jeśli masz problemy żołądkowo-jelitowe lub ropne zmiany skórne (głównie na rękach), nie zajmuj się przygotowywaniem posiłków.

W zależności od patogenów potencjalnymi źródłami zatruć mogą być poniżej wymienione bakterie (w nawiasach podano pokarmy, których spożycie może zwiększać ryzyko zachorowania):

Salmonella (surowe lub niedogotowane mięso, mleko i produkty mleczne, surowe jajka, wieprzowina, drób),
Bacillus cereus (smażony, gotowany ryż, gotowana wołowina, grillowany kurczak, kremy),
Staphylococus aureus (kremy, wyroby cukiernicze, mleko, wieprzowina),
Yersinia enterocolica (czekolada, mleko i produkty mleczne, wieprzowina, surowe warzywa),
Esherichia coli (niektóre szczepy – surowa lub niedogotowana wołowina, sałatki, mleko i produkty mleczne),
Shigella (mleko i produkty mleczne, sałatki),
Campylobacter (mleko i produkty mleczne, drób, surowa lub niedogotowana wołowina).

Zachorowania spowodowane tymi bakteriami podlegają obowiązkowemu zgłoszeniu do terenowych stacji sanitarno-epidemiologicznych (tzw. Sanepid), konieczne jest też zabezpieczenie podejrzanego pokarmu.
źródło:mp.pl
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post