Zespół jelita nadwrażliwego- czynniki wywołujące i leczenie

Choroby układu pokarmowego; przełyku, żołądka, jelit, wątroby, trzustka, dróg żółciowych, odbytu)
admin. med.

Zespół jelita nadwrażliwego- czynniki wywołujące i leczenie

Post autor: admin. med. »

Zespół jelita nadwrażliwego- czynniki wywołujące i leczenie w świetle obecnej wiedzy
Z uwagi na znaczny postęp diagnostyki inwazyjnej i obrazowej współczesnej gastroenterologii udało się ściśle zdefiniować i określić zaburzenia motoryki jelit, a z nich wyodrębnić tzw. zespół jelita drażliwego (IBS, ang. Irritable Bowel Syndrome . Zespół objawów towarzyszący zaburzeniom motoryki jelit w większości dotyczy dolnego odcinka przewodu pokarmowego, choć nierzadko może mieć również swoją manifestację ze strony górnego odcinka, imitować chorobę refluksową czy choroby organiczne, w pierwszej kolejności skłaniających do wykluczenia choroby wrzodowej czy nowotworowej.

Etiologia i epidemiologia

Ocenia się, iż IBS jest chorobą dotyczącą 10-15 % populacji, zamanifestowaną zwykle u osób poniżej 45. roku życia, przy czym dwukrotnie częściej chorują kobiety. Obecnie wskazuje się na jej polietiologiczne podłoże. W szeregu badań wykazano potencjalny związek czynników endo- i egzogennych , związanych zarówno z predyspozycjami genetycznymi, budowy konstytucjonalnej, płci, jak i wpływem środowiska czy stylem życia (tabela 1). Najpewniej przyczyną rozwoju IBS jest zaburzony układ mediatorów odpowiedzialnych za motorykę jelit oraz dysproporcja cytokin obniżających próg bólu u genetycznie predysponowanych do tego osób.

Obraz kliniczny i diagnostyka

Współcześnie rozpoznanie IBS stawiane po uważnym zebraniu wywiadu chorobowego, a zależnie od tego -wykluczenia innych jednostek chorobowych, w tym również tych spoza kręgu chorób przewodu pokarmowego (np. choroby tarczycy, depresja, dysfunkcja jajników). Naczelne znaczenie w ustaleniu rozpoznania oraz ewentualny dobór diagnostyki opiera się na zwróceniu uwagi na tzw. objawy alertowe (gorączka, spadek wagi ciała, krew w stolcu, niedawne zmiany w rytmie wypróżnień), przemawiające za chorobą organiczną. Dopiero jej wykluczenie pozwala z dużym prawdopodobieństwem na rozpoznanie IBS, ale pod warunkiem spełnienia tzw. Kryteriów Rzymskich III (tabela 2) . Wspomniane kryteria wskazują, iż IBS jest chorobą o niewątpliwe przewlekłym charakterze, nie cechującym się rozwojem stanu zapalnego ani procesu nowotworowego, za czym przemawiają prawidłowe wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych. Jego rozwój wiąże się jednak z istotnym pogorszeniem jakości życia, nierzadko wykluczającym chorych czasowo lub trwale od dotychczasowego sposobu życia. Wśród najczęściej opisywanych dolegliwości jest dyskomfort w jamie brzusznej pod postacią wzdęć, zaburzonego rodzaju i rytmu wypróżnień, pod postacią luźniejszych lub zapartych stolców, nierzadko o naprzemiennym charakterze. Stąd wyróżnia się 3 postaci tej choroby: zaparciową, biegunkową i mieszaną. Objawy pomocne w rozpoznaniu związane są ze zwróceniem uwagi na częstość wypróżnień uczucie rozciągania jelit, wzdęcia w jamie brzusznej, obecność śluzu w stolcu, uczucia parcia czy niepełnego wypróżnienia, jak również niewłaściwej jego konsystencji (stolce zbite lub luźne), opisywane w nieaktualnych obecnie tzw. Kryteriach Rzymskich II. Ważną wskazówką może być fakt ustępowania dyskomfortu jamy brzusznej po wypróżnieniu oraz nieobecność dolegliwości w nocy, podczas snu. Badania, które zaleca się w diagnostyce IBS nie są badaniami swoistymi, ale mają na celu wykluczenia chorób pierwotnie odpowiadających za dolegliwości stwierdzane w IBS (np. obrazowe, laboratoryjne, mikrobiologiczne). W istocie pozwalają one na wykluczenie chorób zapalnych jelit, uchyłkowatości , nowotworów , celiakii czy nietolerancji pokarmowej. Należy jednak podkreślić, iż zgodnie z zaleceniami ekspertów wykonywanie badań endoskopowych nie powinno być rutynowo wykonywane u chorych poniżej 50 roku życia z podejrzeniem IBS bez objawów alertowych i rodzinnego obciążenia chorobą nowotworową 3.

Farmakoterapia

Podobnie do złożonej patofizjologii IBS odpowiednie leczenie jest prowadzone wielotorowo, nierzadko empirycznie. W większości jest ono skuteczne krótkotrwale , obarczone wysokim odsetkiem niepowodzeń, a przez to rezygnacją chorych i podważanie przez nich jego celowości i zasadności . Początkowo zaleca się zmianę dotychczasowego trybu życia, starając się znaleźć potencjalne czynniki wywołujące lub nasilające objawy, jak ograniczenie sytuacji stresowych, zmianę stanowiska lub rodzaju pracy, unormowanie codziennego trybu życia. Niegdyś przypisywano duże znaczenie zaleceniom dietetycznym. Obecnie zdanie na ten temat są podzielone , przy czyn największe znaczenie przypisuje się odpowiedniej zawartości włókien roślinnych w pokarmach , zwłaszcza w odniesieniu do postaci zaparciowej IBS. Zarówno włókna rozpuszczalne (np. nasiona babki płesznika-Psyllium) jak i nierozpuszczalne (otręby zbożowe, ryżowe) , zmniejszają nasilenie objawów, przy czym te pierwsze charakteryzowały się szczególną skutecznością [1]. Leczenie farmakologiczne w przypadku nieskuteczności powyższych strategii i psychoterapia (np. terapia behawioralna ) stosowana w ciężkich postaciach IBS rozpatrywane są w dalszym postępowaniu. Celem poprawy jakości i rytmu wypróżnień zalecane postępowanie farmakologiczne uzależnione jest od postaci IBS. W postaci zaparciowej –oprócz pokarmów wysokoresztkowych czy preparatów osmotycznie czynnych, powiększających objętość stolca - najczęściej stosuje się spazmolityki jak mebeweryna i trimebutyna, rzadziej leki serotoninergiczne z grupy agonistów 5-HT4 (tegaserod, którego zastosowanie ograniczono z powodu wzrostu incydentów sercowo-naczyniowych ). Prokinetyczne działanie agonistów 5-HT4 i antagonistów 5-HT3 objawia się nasileniem skurczów jelitowych i ułatwianiu w przechodzeniu mas kałowych. Preparaty rozkurczowe z grupy hioscyny czy pinaweryny mogą przynieść efekt w doraźnym zmniejszaniu objawów bólowych brzucha u chorych z IBS, jednak powinny być kojarzone z prokinetykami dla szybszego oczyszczania jelita. Wykazano także dobry efekt terapeutyczny przy stosowaniu olejku miętowego. Postać biegunkowa skłania do włączenia objawowych leków przeciwbiegunkowych np. z grupy agonistów opioidowych jak loperamid , a także difenoksylatu, jednak w dawkach małych i dostosowanych do potrzeb. Nowa grupa leków antagonistycznych dla receptota 5-HT3 (alosetron) z powodu incydentalnie obserwowanego niedokrwiennego zapalenia jelit i wywoływania tendencji do zaparć wciąż nie jest rutynowo stosowana (w Polsce niedostępna). Ich działanie polega na na zwalnianiu motoryki i zmniejszaniu napięcia mięśni gładkich jelita.

W terapii przeciwbólowej stosuje się leki rozkurczowe oraz przeciwdepresyjne w dawkach niższych niż w klasycznej depresji endogennej . Leki spazmolityczne i trójcykliczne leki przeciwdepresyjne normalizują sekrecję i perystaltykę oraz podwyższają próg bólu dla czucia trzewnego (inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny swoiście zwiększają stężenie serotoniny w mózgu)[2]. Obecnie, dzięki dowodom wskazującym na pozytywny wpływ miejscowej antybiotykoterapii dla łagodzenia objawów IBS, rekomendowane jest również stosowanie ryfaksyminy (1,2g przez 10-14 dni) w postaci biegunkowej, w której istotnym objawem jest wzdęcie brzucha[3]. Fakt odczuwania ulgi przez chorych utrzymującej się do 12 tygodni od terapii może sugerować obecność tzw. przerostu bakteryjnego w rozwoju lub nasileniu IBS . Niektórzy zalecają też suplemetację odpowiednich szczepów bakteryjnych dla przywrócenia równowagi bakteryjnej jelita, choć nie potwierdzono skuteczności takiego postępowania w szerszych badaniach.



Złożoność objawów IBS i szereg potencjalnych czynników wywołujących sprawia, iż nie znamy dotychczas swoistej terapii poprawiającej jakość życia chorych. Terapia tego schorzenia cechuje się najwyższym efektem placebo, sięgającym nawet 40%, a zatem zdecydowanie większym niż w innych przewlekłych chorobach, co dodatkowo utrudnia określenia odpowiedniego postępowania. Wydaje się jednak, iż efekt terapii w dużej mierze uzależniony jest od właściwego zrozumienia choroby przez pacjenta, właściwej współpracy lekarza z chorym i wspólnego wypracowanie najbardziej optymalnego postępowania, które z założenia nie skłaniłoby chorych do niepotrzebnej diagnostyki i samodzielnego szukania dalszych strategii terapeutycznych o słabej lub nieudowodnionej skuteczności.







Tabela 1

Czynniki predysponujące do rozwoju IBS

-zaburzenia motoryki jelit (wpływ serotoniny, tlenku azotu, prostaglandyn)

-nadwrażliwość trzewna (obniżenie progu czucia bólu)

-przebyte infekcje przewodu pokarmowego

- predyspozycje genetyczne (polimorfizm receptorów adrenergicznych alfa2, obniżone stężenie IL-10 i in.)

-zaburzenia osi mózgowo-jelitowej

-zaburzenia psychiczne (współistniejąca depresja, zaburzenia lękowe i in.)

-uwarunkowania dietetyczne np. nadmierne spożywanie zbóż, cukrów, kawy, mleka mogą nasilać postać biegunkową

-mała aktywność fizyczna, brak odpowiedniego czasu na wypróżnienie

Tabela2

Kryteria Rzymskie III

Nawracający dyskomfort w j. brzusznej trwający co najmniej 3 dni w miesiącu przez ostatnie 3 miesiące z początkiem objawów co najmniej 6 miesięcy przed rozpoznaniem oraz dwoma lub więcej z poniższych:

objawy ustępują lub zmniejszają się po wypróżnieniu
początek objawów związany jest ze zmianą częstotliwości wypróżnień
początek objawów związany jest ze zmianą wyglądu stolca*.

*pomocna w ocenie jest tzw. bristolska skala uformowania stolca

źródło:chorobyprzewodupokarmowego.pl
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post